۴ محور تاریخی تشرف به حرم مطهر رضوی احیا خواهد شد

نجمه موسوی‌زاده | شهرآرانیوز؛ هنوز هم ردپای مشهد قدیم در قلمرو منطقه ثامن پررنگ است. هنوز هم وقتی در کوچه‌پس‌کوچه‌های این منطقه قدم می‌زنیم، دیوار‌های آجری قدیمی و بوی کاهگل نم‌دار ما را به روزگاری می‌برد که شاید از نزدیک لمس نکرده باشیم، اما بسیار درباره آن شنیده‌ایم. به همین دلیل حال‌وهوایش را به‌خوبی درک می‌کنیم.

 

حال‌وهوای روزگاری که مشهد در ۲ محله بالاخیابان و پایین‌خیابان و گرداگرد حرم مطهر رضوی خلاصه می‌شد.
آن روز‌ها مشهد بود و کوچه‌باغ‌هایش. کوچه‌باغ‌هایی که در پاییز و بهار قطرات باران، بوی برگ‌های خیس‌خورده و خاک نم‌کشیده فضایش را آکنده می‌کرد، باغستان‌هایی مملو از درختان توت و انگور که شاید شاه‌بیت آن‌ها شاخ و برگ‌ها و گل‌های درختان اقاقیایی بود که بر سردر خانه‌ها و عمارت‌ها آویخته شده بودند و منظره‌ای چشم‌نواز برای رهگذران می‌ساختند.

 

عمارت‌های قدیمی و خانه‌هایی که معماری منحصربه‌فرد ایرانی‌اسلامی داشتند، با کوچه‌های باریکی که برای رفت‌وآمد مادیان و گاری‌ها ساخته شده بود، جزئی از خاطرات سالمندان منطقه است که شاید به‌سختی به یاد آورند، اما با شیرینی درباره آن توضیح می‌دهند. خانه‌هایی که دارای ۲ بنا در ۲ سمت حیاط بود و از هشتی ورودی، ایوان تابستانی، حوض، دالان و شاه‌نشین که ویژه مهمان بود، تشکیل می‌شد.

 

شاید امروز جای بسیاری از این خانه‌ها را ستون‌های آهنین و دیوار‌هایی از جنس سنگ و سیمان گرفته باشد، اما باز هم برخی از آن‌ها با تلاش و همت شهرداری و میراث‌فرهنگی در زمره بافت تاریخی حفظ و احیا شده و برخی نیز به ثبت آثار ملی رسیده‌اند. در این گزارش نگاهی داریم به اقداماتی که شهرداری منطقه ثامن برای حفظ و احیای بافت‌های تاریخی منطقه انجام داده است.

 

 

معاون شهرسازی و معماری شهردار منطقه ثامن با اشاره به اینکه از حدود ۱۰۰۰ هکتار محدوده بافت مرکزی شهر مشهد، ۳۶۰ هکتار در محدوده شهرداری منطقه ثامن قرار دارد، اظهار کرد: در منطقه ثامن آثار تاریخی بسیاری ازجمله بازار فرش، مسجد هفتادودوتن و حمام مهدی قلی‌بیگ مربوط به دوره تیموری، مدرسه عباسقلی خان مربوط به دوره صفوی، خانه داروغه، خانه توکلی، خانه کوزه‌کنانی مربوط به دوره قاجار، سرای عزیزا... اف و همچنین گذر‌های تاریخی متعددی همچون محور نوغان، محور عیدگاه و کوچه حمام حاج‌نوروز، کوچه صاحبکار، کوچه حوض امیر و... قرار دارد که در ۱۲۰۰ سالی که از شکل‌گیری شهر مشهد می‌گذرد، همه این مکان‌ها و محورها، مسیری برای تشرف مجاوران و زائران به حرم مطهر امام رضا (ع) بوده است.

 

علی عابدزاده با تأکید بر اینکه بافت اطراف حرم مطهر رضوی ارزش‌های تاریخی بسیاری دارد، بیان کرد: با توجه به اینکه بخش زیادی از بافت‌های تاریخی در منطقه ثامن واقع شده، نهاد مجری طرح بهسازی و نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی همواره با هدف حفظ و احیای این آثار برنامه‌های متعددی را اجرایی کرده است که ازجمله آن‌ها می‌توان به خرید و مرمت خانه‌های تاریخی همچون خانه داروغه و خانه توکلی اشاره کرد.

 

وی با بیان اینکه سال گذشته نیز خانه پریشانی در محله نوغان با هدف حفظ آثار تاریخی منطقه از سوی شهرداری خریداری شد و هم‌اکنون کار احیا و مرمت آن در حال برنامه‌ریزی است، تصریح کرد: احیای بازار فرش مشهد که یکی از کهن‌ترین بازار‌های شهر است، در آینده نزدیک آغاز خواهد شد و تا یک‌سال دیگر شاهد مرمت کامل این بازار تاریخی خواهیم بود.

 

معاون شهرسازی و معماری شهرداری منطقه ثامن در ادامه از احیای ۴ محور تاریخی در امسال خبر داد و گفت: از میان محور‌های تاریخی تشرف به حرم مطهر رضوی، ۴ محور شامل کوچه عیدگاه، کوچه مخابرات، کوچه حمام حاج‌نوروز و کوچه حوض امیر در دستورکار احیا و مرمت قرار دارند و امیدواریم تا پایان امسال این اقدام انجام شود و به پایان رسد.

عابدزاده درباره دیگر اقدامات شهرداری برای حفظ آثار تاریخی اظهار کرد: در طراحی اولیه طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامونی حرم، به حفظ و احیای خانه‌های تاریخی کمتر توجه شده بود، اما شهرداری در سال ۱۳۸۷ برای حفظ برخی از این خانه‌ها ازجمله خانه تاریخی طلایی یا خانه امیری که در تقاطع شارستان و پایین‌خیابان واقع شده است، طرح را تغییر داد تا به این بنا‌های به‌جای‌مانده که هویت شهر را نشان می‌دهند، لطمه‌ای وارد نشود.

 

وی یادآور شد: برای حفاظت، مرمت و احیای بنا‌های تاریخی باید از مشارکت مردم، ساکنان و سرمایه‌گذاران محلی بهره برد. در همین راستا یکی دیگر از کار‌هایی که برای احیای بافت‌های تاریخی منطقه در دست انجام است، برگزاری جلسه گفتگو با مالکان و صاحبان پروژه‌های سرمایه‌گذاری است که مکانی را خریده‌اند که در گذشته در این مکان آثار تاریخی وجود داشته، اما به مرور زمان و به دلایل مختلف متروک یا تخریب شده و از بین رفته است.

 

در این جلسات به‌دنبال توافق با مالکان و سرمایه‌گذاران هستیم تا بر اساس اسناد سازمان میراث‌فرهنگی، این آثار تاریخی را احیا و بازآفرینی کنند. معاون شهرسازی و معماری شهرداری منطقه ثامن در پایان خاطرنشان کرد: در بحث احیای بنا‌های تاریخی، تلاش ما همواره بر این بوده است تا بتوانیم میان حفاظت این آثار و منافع عمومی و خصوصی ساکنان، مجاوران و سرمایه‌گذاران تعادل برقرار کنیم تا از این مسیر ضمن بهره‌گیری از مشارکت گروه‌های مختلف اجتماعی، هویت و اصالت شهر را برای نسل‌های آینده محفوظ نگه داریم.