تربیت و آموزش کودکان یک فن و مهارت است

بارها درباره اهمیت کتاب و کتاب‌خوانی برای کودکان صحبت شده است؛ همان‌طور که می‌دانیم یکی از مهم‌ترین روش‌های افزایش توانمندی‌های کودک، کتاب خواندن برای آن‌هاست. شاید با خودتان فکر کنید که تنها فایده کتاب‌خواندن برای فرزندتان این است که او چند دقیقه‌ای با کتابش و نقاشی‌های آن سرگرم می‌شود و در نهایت هنگامی که می‌خواهد بخوابد زودتر به‌خواب برود. هرچند که این تصورتان درست است، این کار علاوه براین برای کودک مفید است و می‌تواند روی شخصیت آینده او هم تأثیر مستقیم بگذارد. کودکان نیازمند آموختن مهارت‌های زندگی هستند و کتاب، منبعی مورد اعتماد در این زمینه است. شاید این موضوع را شما که برای تهیه کتاب به کتاب‌فروشی مراجعه کرده‌اید پی‌برده‌ باشید که در زمینه آموزش‌دادن مهارت‌های اجتماعی و مهارت‌های زندگی، کتابی که برای کودکان مناسب باشد وجود ندارد یا بسیار محدود است. باید قبول کنیم که در این زمینه ضعف بسیار بزرگی داریم و این خلأ را نمی‌توان با رفتن به مهدکودک پر کرد. حتی اگر فرزندتان را به مهد نمی‌سپارید، رفتارهای شما الگوی رفتاری آینده فرزندتان برای ورود به اجتماع و برخورد با مسائل و... است. بنابراین هر آن‌چه را که می‌خواهید ابتدا در خودتان ایجاد کنید.

ضعف در کتاب‌های آموزشی
ما کتاب‌های بسیاری درباره آمادگی ورود به اجتماع برای بزرگ‌سالان داریم که آن را بزرگ‌ترها با تجربه‌های خودشان نوشته‌اند، اما در زمینه کودک این ضعف وجود دارد و کتابی که به زبان کودکان و قابل‌فهم برای آن‌ها باشد وجود ندارد. شاید هنوز نویسندگان ما قالب مناسبی را برای ارائه مطالب سنگینی مانند مهارت‌های اجتماعی در زمینه کودکان تا 7سال پیدا نکرده‌اند. البته در زمینه تربیتی و رشد کودک کتاب‌های علمی بسیاری برای والدین وجود دارد، اما آن‌ها قابل استفاده برای کودکان و آموزش به آن‌ها نیست.
یک پیشنهاد: به نظر می‌رسد که متولیان امر مانند کانون پرورش فکری کودک و نوجوان و نشرهایی که در زمینه کودک کار می‌کنند باید در این حوزه نشست‌های مشترکی را با جامعه علمی برگزار نمایند تا به یک دستاورد مشترک برسند. یک کتاب برای کودک باید پر از تصاویر با رنگ‌های شاد و براق باشد و نوشته‌های کمی داشته باشد، محتوای خلاقانه و آموزشی داشته باشد و مفاهیم را در این قالب به کودک بیاموزد، همچنین هیجان‌انگیز و جالب باشد و در نهایت کتاب باید پایان خوشی داشته باشد.

چطور آموزش بدهیم
موضوع مهم که بسیاری از والدین می‌پرسند این است که از چه سنی آموزش بدهیم؟ چطور مفاهیم و مهارت‌ها را به فرزندمان آموزش بدهیم؟ در ادامه می‌خواهیم به این موضوع پاسخ بدهیم.
0تا2سال: برخی از والدین تصور می‌کنند که بچه‌ها بعد از 5سال که وارد مهدکودک می‌شوند آموزش‌پذیر هستند، اما این تصور اشتباهی است. از همان بدو تولد کودک می‌شنود؛ به همین دلیل در دینمان تأکید شده که در گوش کودک اذان و اقامه گفته شود، این امر نشان می‌دهد که نوزاد می‌شنود. مهارت زندگی برای کودکان بسیار مهم است. در این بازه سنی آموزش والدین باید از طریق گفتار و دیدار باشد. هرچه کودک بیشتر ببیند و بشنود، کودک باهوش‌تری در آینده خواهند داشت. بنابراین در این سن نوزاد و کودک به محرک‌های دیداری و شنیداری نیاز دارد تا تجربه به‌دست بیاورد.
پیشنهاد: به والدین پیشنهاد می‌کنیم که در این سن برای فرزندانتان وسایلی را تهیه کنید که آن‌ها را به دنبال خود بکشند تا تحرک داشته باشند.
2تا7سال: این بازه سنی بسیار حساس و مهم است، زیرا آموزش‌ها از این سن شروع شده و نهادینه می‌شود. در این سن کودک هر چیز را از طریق تجربه و امتحان کردن متوجه خواهد شد، از این‌ رو باید زمینه تجربه کردن را برای او فراهم کنیم. مثال معروفی در این زمینه می‌گوید: «آنچه را بشنوم فراموش می‌کنم، آنچه را ببینم به ذهن می‌سپارم، آنچه را عمل کنم فراموش نمی‌کنم.»
پیشنهاد: زمینه‌ای برای تجربه کردن فراهم کنید. اگر می‌خواهید نکته‌ای را به کودکتان آموزش بدهید آن را در رفتار و گفتارتان به طور عملی نشان بدهید. اگر می‌خواهید او منظم باشد، دروغ نگوید، حقوق دیگران را رعایت کند، به دیگران سلام کند و... این موارد را در رفتارتان نشان بدهید تا او از شما تقلید کند.

تأثیرگذاری مربی‌ها
علاوه بر کتاب‌ها و تربیت والدین که نقش مؤثری در یادگیری مهارت‌ها برای ورود به اجتماع دارد، مربی‌های مهدکودک که در ارتباط مستقیم‌تری با کودک هستند هم نقش پررنگی در این رابطه دارند. مهدکودک‌ها نمی‌توانند خلأ آموزشی را پر کنند و حتی گاه به شیوه آموزش آن‌ها نیز ایرادهایی وارد است، اما باید در این زمینه فعال‌تر شوند و تغییرهایی را در خود ایجاد کنند.
پیشنهاد: با آنکه برخی از مهدکودک‌ها در طول سال برای والدین کلاس‌های مشاوره می‌گذارند و از روان‌شناسان حوزه کودک می‌خواهند برای آن‌ها آموزش داشته باشند، اما این آموزش‌های یک روز در ماه کافی نیست و باید این آموزش‌ها در هفته مداوم باشد. علاوه بر آن آموزش به‌روز مربی‌ها نیز بسیار مهم است.
در پایان به یاد داشته باشید تربیت و آموزش کودکان یک فن و مهارت است که اگر این مهم به خوبی انجام شود در جامعه شاهد افراد بزهکار و مجرم نخواهیم بود.