نگاهی کوتاه به تفریحات زنان در گذشته

غلامرضا آذری خاکستر | شهرآرانیوز؛ در گذشته، سرگرمی‌های متنوعی بین مردم رواج داشته به طوری که بنا بر روایت‌های تاریخی، این سرگرمی‌ها متناسب با سن و سالشان بوده است. اکنون برخی بازی‌های قدیمی را می‌توان در فرهنگ شفاهی و حافظه کهن‌سالان جست‌وجو کرد. از گذشته تاکنون، زنان و دختران بین ایلات و طوایف شمال خراسان جایگاه درخور توجهی در خانه‌داری و کار‌های مرتبط داشته‌اند. آن‌ها حتی بازی‌ها و سرگرمی‌های متفاوتی دارند.

 

«بنداریک» واژه‌ای کرمانجی است که در تاریخ و فرهنگ این قوم ریشه دارد. این رسم سالیان پیاپی بین کرمانج‌های شمال خراسان رواج داشته است. حمیده جلالی، از بانوان فرهنگی و دخترانی که در دوران نوجوانی در بنداریک مشارکت داشته است، معتقد است: بنداریک در واقع یک دورهمی شاد دخترانه بود، تمرین خانه‌داری برای دختران. در آن روز، کار‌هایی از قبیل غذا درست‌کردن و بازی نیز انجام می‌شد. به طور معمول، مکانی سرسبز باصفا زیر درختی بزرگ، بیرون روستا انتخاب می‌شد و عده‌ای از دختران روستا در ایام بهار و تابستان به صورت دسته‌جمعی به آن مکان می‌رفتند و ضمن تفریح، غذا‌هایی محلی، چون دانو، حوریشک و نان قاغ درست می‌کردند. او «زیر یک درخت» جمع شدن را معنی و مفهم واژه بنداریک می‌داند.

 

دختران ضمن استفاده از فضای طبیعت، تاب می‌انداختند. یکی از دختران جوان که از همه بزرگ‌تر بود بقیه را سوار تاب (چیلک) می‌کرد و در عین بازی، با ترکه‌ای که در دست داشت، به پا‌های آن‌ها می‌زد و سؤال می‌کرد چه کسی را دوست دارند. آن‌ها نیز با شرم خجالت دخترانه اعتراف می‌کردند. در واقع، یک ابراز عشق یا بیان خواسته درونی‌شان بود که بیشتر به واقعیت نمی‌رسید.

 

گلی شادکام، پژوهشگر فرهنگ فولکلور کرمانجی، نیز از رواج این بازی بین ایلات و عشایر شمال خراسان چنین یاد می‌کند: بنداریک یا بنداروک مربوط به گردهمایی روزانه دختران و زنان جوان در ماه‌های کم‌کار سال در نقطه‌ای خارج از روستا یا بنه است. در مواقعی از سال که حجم کار زنان کمتر و شرایط آب و هوایی مساعد بوده است، هرروز گروهی از زنان و دختران جوان بعد از کار‌های صبحگاهی، راهی مکانی خاص می‌شدند که بنداریک نام داشت. این مکان یا زیر یک درخت یا زیر رف در نظر گرفته می‌شد. در آنجا دختران ضمن بازی، به دوک‌ریسی، بافندگی، دوزندگی و حتی شست‌وشوی لباس می‌پرداختند. هرکس با خودش کمی نان و خورش و چای می‌برد و تا عصر در کنار هم وقت می‌گذراندند.

 

هرچند دیگر بنداریک‌ها وجود ندارند، بساط آن به دلیل تغییر در سبک زندگی جمع شده است و مجالی برای چنین تفریح‌هایی نیست، در حافظه تاریخی و خاطرات زنان این خطه ماندگار شده است.