بررسی بازدهی بازارهای مالی در نیمه نخست امسال و پیش‌بینی آینده بازار‌ها تا پایان سال
مسعود سلطانی - سال گذشته کمتر کسی وضعیت امروز و ثبات به‌‌وجود‌آمده در بازارهای مختلف را پیش‌بینی می‌کرد. اشتباه برداشت نکنید. برای اقتصاد به‌گل‌نشسته ایران نوشابه باز نمی‌کنیم! غرض تعریف و تمجید نیست.
اقتصاد ایران در سال 97 روی گسل تحریم، فساد و احتکار افتاد. زلزله اقتصادی در سال گذشته شاخص‌های مهمی را ویران کرد. ارزش پول ملی سقوط کرد. قیمت هر گرم طلای هجده‌عیار 180درصد افزایش یافت. دلار 163 درصد و مسکن 95 درصد افزایش قیمت داشتند. شاخص کل بورس نیز در تعقیب سایر بازارهای مالی بیش از 85 درصد رشد کرد.
پیش‌بینی‌ها برای سال جاری تداوم آشفتگی در تمامی بازارهای مالی بود. سیاست‌های غلط ارزی دولت و بانک مرکزی در سال 96 از جمله تزریق دلار 4200 تومانی به بازار و خالی شدن خزانه از ارزهای خارجی باعث فاجعه‌ای بزرگ در سال 97 شد. این موضوع تحلیلگران را به عملکرد مثبت احتمالی دولت و بانک مرکزی در سال 98 بدبین کرده بود. آشفتگی بازار طلا و ارز و در پی آن تداوم افسار‌گسیخته افزایش قیمت‌ها در بازار مسکن و در نتیجه سه‌رقمی شدن نرخ تورم جزو پیش‌بینی‌های رایج برای سال 98 بود.
در این میان، همین پیش‌بینی‌ها و ترس از ونزوئلایی شدن اقتصاد ایران سبب افزایش خروج سرمایه از کشور شد.براساس گزارش خبرآنلاین، تنها در فصل بهار ایرانی‌ها 550 میلیون دلار برای خرید ملک در ترکیه از کشور خارج کردند.
بازگشت آرامش در 98
طالع اقتصاد ایران در سال 98 آن‌قدرها که می‌گفتند نحس نبود. بانک مرکزی با تقویت سامانه نیما توانست درآمدهای ارزی حاصل از صادرات را مدیریت کند و به تقاضای ارزی برای واردات پاسخ دهد. این در حالی بود که درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت کاهشی چشمگیر یافت.
تغییر رئیس بانک مرکزی و انتصاب همتی به جای سیف با تغییرات جدی و مدیریت فعال بانک مرکزی در سیاست‌های ارزی همراه بود. همتی دخالت دولت را در تنظیم سیاست‌های پولی و ارزی کم کرد و در فروردین 98 هیئت دولت عملا با حذف گام‌به‌گام دلار 4200 تومانی از اقتصاد ایران موافقت کرد.
بررسی عملکرد بازارهای مالی در سال 98 حکایت از ثبات دارد که توانست آرامش را به دل‌های مردم بازگرداند. بررسی شهرآرا نشان می‌دهد در نیمه نخست سال جاری قیمت هر گرم طلای هجده‌عیار 2.3 درصد کاهش پیدا کرده است. نرخ دلار نیز با 11 درصد کاهش، از 13 هزار تومان به 11 هزار و 450 تومان رسیده است.
هیاهو از بازارهای غیررسمی دلار برچیده شده است و دیگر لازم نیست نیروهای پلیس با دلال‌های ارز در کوچه ثبت مشهد برخورد کنند. تب خرید طلای آب‌‌شده دیگر بین مردم وجود ندارد و مفهوم «احتکار خانگی» به خاطره‌ای تلخ تبدیل شده است و دیگر سبدهای مملو از حرص از فروشگاه‌های زنجیره‌ای خارج نمی‌شود.
بازار مسکن نیز به ثبات رسید و اکنون یک ماه می‌شود که روند کاهش قیمت در بازار مسکن شروع شده است. بر اساس گزارش بانک مرکزی متوسط قیمت هر مترمربع آپارتمان در تهران در مردادماه در مقایسه با ماه گذشته 2 درصد کاهش پیدا کرده است. تعداد معاملات مسکن در مرداد در مقایسه با اردیبهشت امسال که رکورد بیشترین معامله را داشت، بیش از 268 درصد کاهش یافته است.
بورس تنها شاخص پیشرو
تنها بازار مالی‌ای که در 6 ماه نخست سال 98 همچنان به روند رو‌به‌رشد خود ادامه داد بورس بود. شاخص کل بورس در این مدت بیش از 118 هزار واحد رشد کرد. این به معنای بازدهی 66 درصدی سرمایه در بورس بود.
سهام شرکت‌های صادرکننده که درآمد ارزی داشتند بیش از 100 درصد رشد کردند. بیشتر شرکت‌های بورسی دارایی‌های خود را بر اساس نرخ جدید ارز تجدید ارزیابی کردند و همین امر موجب تداوم جهش بورس شد. شیب نرخ سهام اکثر نمادها رو به افزایش بود و این موضوع باعث شد که تابلوهای بورسی 6 ماه سبزپوش باشند.
پیش‌بینی بازارهای مالی در نیمه دوم 98
نیمه دوم امسال همراه با رویدادهای مهم در عرصه سیاست‌های مالی و ارزی است. سخن‌گوی دولت و رئیس سازمان برنامه و بودجه از تلاش دولت برای تحویل لایحه قانون برنامه و بودجه در موعد مقرر، یعنی انتهای آذر‌ماه، خبر داده‌اند.
انتخابات مجلس شورای اسلامی دیگر رویداد سیاسی تأثیرگذار در تحولات اقتصادی است. نمایندگان مجلس برای دریافت دوباره رأی از حوزه‌های انتخابیه خود نهایت تلاششان را برای گرفتن امتیازهای اقتصادی به نفع حوزه انتخابیه‌شان خواهند کرد. از سوی دیگر، ساکنان ساختمان بهارستان رفتار فعالانه‌تری در اظهارنظرهای اقتصادی و رویدادهای این حوزه در پیش خواهند گرفت زیرا حوزه اقتصاد دغدغه اصلی مردم است.
به طور کلی می‌توان گفت تقدیم لایحه بودجه به مجلس و تلاش نمایندگان در حوزه اقتصاد از طریق فشار برای رشد نقدینگی به نوسان‌های شدید در بازار سرمایه منجر خواهد شد. با این حال، بورس در نیمه دوم امسال به رشد خود ادامه خواهد داد اما از آنجا که فاصله ارزش ریالی درآمدهای شرکت‌های بورسی با نرخ ارز از بین رفته است، بورس شتاب رشد خود را از دست خواهد داد، به این معنا که تحلیلگران بازار سرمایه رشد بیش از 20 درصد را برای شاخص کل بورس تا پایان سال پیش‌بینی نکرده‌اند. بعد از بورس، ارز و طلا قرار دارند. رویدادهای مهم در عرصه اقتصاد و سیاست داخلی و همین‌طور اقتصاد و سیاست بین‌الملل موجب بر هم خوردن ثبات نرخ ارز و طلا خواهند شد. ثابت ماندن نرخ دلار در کانال 11 هزار تومان به معنای فراهم بودن بستر خروج سرمایه از کشور است. از این رو، اگر نرخ دلار تا پایان سال تغییر چندانی نکند، انتظار خروج سرمایه را خواهیم داشت.
این در حالی است که دولت برای مهار تورم و حفظ آرامش در بازار مجبور به کنترل نرخ ارز است. از سوی دیگر، خروج سرمایه از کشور و کاهش درآمدهای ارزی انگیزه‌های دولت برای افزایش نرخ ارز است.
هنوز نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی از رفتار دولت در این دوگانه ارزشی ارائه داد اما می‌توان پیش‌بینی کرد که نرخ ارز تا پایان بدون افزایش نخواهد بود. البته قطعا این افزایش افسار‌گسیخته نیست.
مسکن در رکود شدید است و بعید به نظر می‌رسد طرح ملی اقدام که در آن ساخت 400 هزار واحد مسکونی تا پایان سال 1400 برنامه‌ریزی شده است بتواند به این بازار تکانی جدی بدهد. پیش‌بینی بیشتر تحلیلگران حکایت از عقب ماندن رشد بازار مسکن از سپرده‌های بانکی دارد؛ یعنی حتی رشد پانزده‌درصدی هم برای بازار مسکن در سال 98 پیش‌بینی نمی‌شود.
یک راهنمایی برای سرمایه‌گذاری
اگر قصد سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی را دارید، دیگر فرصتی برای کسب بازدهی بالا در زمان اندک وجود ندارد. با این حال، بورس می‌تواند انتخاب مناسبی برای سرمایه‌گذاری باشد. همان‌طور که بیان شد، پیش‌بینی‌ها از تداوم رشد شاخص بورس تا پایان سال حکایت دارد. حتی اگر دولت و بانک مرکزی در مهرماه به منظور کنترل نقدینگی و جذب پول‌های خرد به بانک‌ها به افزایش سود سپرده‌های بانکی تا 20 درصد اقدام کنند، باز هم بورس گزینه مناسب‌تری برای سرمایه‌گذاری خواهد بود.
تداوم ثبات و رکود اقتصادی در سال 99 دور از انتظار است و بدون تردید، رشد شاخص بورس در 6 ماه نخست سال 99 شتاب بیشتری خواهد گرفت. از این رو، بازار سرمایه همچنان جذابیت خود را خواهد داشت و جلوتر از سایر بازارهای مالی قرار می‌گیرد.