«ابرده» در آوردگاه طبیعت

عظیم زاده، سیدی| هنگامی قدم به روستاهای ابرده سفلی و علیا می گذاریم که آرامش مطلق حکم فرماست. اما انگار زیر این سکوتِ طبیعت، نبردی جریان دارد، نبرد میان برگ های زرد پاییزی ریخته شده پای درختان با برگ های سبزی که بر روی شاخه استوار ایستاده و تلاش دارند آمدن پاییز را انکار کنند. در این کشاکش سرما و گرمای پاییزی، یکی از بهترین گزینه هایی که می توانید برای سیر و سیاحت در آخر هفته خود انتخاب کنید ابرده است که با آب و هوای مطبوع و رنگ و روی دل فریبش اوقات خوشی را برایتان رقم خواهد زد. پیشنهاد می کنیم دوربین عکاسی تان را هم فراموش نکنید که تصاویر و مناظر مقدماتی پاییز امسال را از دست ندهید.

یک رودخانه درجه یک در میان یک طبیعت دلچسب
ابرده زیباست اما هرقدر که پاییز اوج می گیرد، زیباتر هم می شود. کافی است یک نم باران هم بزند که نور علی نور شود. همین الآن که در کوچه پس کوچه ها و پستی و بلندی های روستا قدم بزنید، برگ های زرد و نارنجی رنگی که روی زمین ریخته فراوان است. این غلظت رنگ در کنار رودخانه ای که صدای آب روانش زودتر از خودش نمایان می شود، بیشتر نمود دارد. رسیدن به آن هم البته مشقت بار نیست. کمی پیاده روی می طلبد. وارد هر یک از کوچه های ابرده علیا که شوید، از یکی دو تا خانه و کمی سربالایی و سرازیری که گذر کنید، کم کم صدای خروش خفیف آب به گوش می رسد. آب سرد و خنکی که شاید هر لحظه وسوسه تان کند دل به دریا بزنید. خوبی اش این است که مسیر اصلی رودخانه ماشین رو نیست و به تبع همین قضیه نازیبایی و کثیفی های اطراف آن به نسبت رودخانه های جاغرق و... کمتر است. گرچه که متأسفانه تک و توک بطری های آب و نوشابه آن حوالی به چشم می خورد. با این حال، زیبایی و طراوت آن غالب است. البته این تمام قصه نیست. ظاهرا عده ای این ماشین رو نبودن را طاقت نیاورده اند، نفع فردی خودشان را به نفع جمعی و زیست محیطی برتر دانسته اند و دست به دخل و تصرف زده اند؛ آن هم با جاده کشی در دل طبیعت زیبایش تا نزدیکی های رودخانه. در صورتی که با چند دقیقه پیاده روی از یک راه سهل العبور خیلی راحت می توان به وصال این رودخانه رسید.

خانه های همه رنگ
ابرده نیز مانند بسیاری از روستاهای شاندیز به واسطه رودخانه های متعدد و باغات سرسبز زیباست. اما یکی از مزیت های این روستا به نسبت سایر روستاها بکر ماندن رودخانه و باغات آن است. با این حال بافت معماری و خانه های روستا متأسفانه دستخوش تغییرات بسیاری شده است. در کوچه پس کوچه های روستا که راه بروید، می توانید همه نوع خانه ای را ببینید. خانه ای قدیمی با دیوارهای سنگی کاهگلی به خانه ای چند طبقه و مدرن پهلو زده است. آن سو تر باز خانه ای با در چوبی و قدیمی است که پیرزنی روی ایوانش تن به آفتاب پاییزی سپرده است و چرت بعدازظهر را مزمزه می کند.

سرخ و غلیظ، مثل رُب های ابرده
تابستان امسال به بسیاری از روستاها و حتی نقاطی از شهر که پا می گذاشتید، بساط رب جوشاندن حی و حاضر بود، جوری که عطر و بوی آن از دو فرسخی عیان می شد. خوش ذوق ترهایش همین فرآیند جوشاندن و رب گیری را بهانه و آن را در قالب «تور رب خانگی» برگزار کردند تا علاقه مندان بتوانند علاوه بر بازدید طبیعت و تماشای مراحل تهیه رب خانگی، چند شیشه ای هم خرید کنند. در یکی از آخرین تورهایی که قبل از خوردن باد «میزان» (بادپاییزی) به گوجه ها در یکی از اقامتگاه های بوم گردی شاندیز برگزار شده بود، ما نیز حضور یافتیم. جمعی لباس محلی به تن کرده بودند، گوجه در سبد چیده و پای دیگی که روی هیزم ها غل می زد، کنار رب ها عکس هایی زیبا ثبت می کردند. آن ها حتی ملاقه به دست می گرفتند و علاوه بر اینکه طعم تر و تازه گوجه های غل خورده را می چشیدند، داغی آن را نیز روی صورتشان لمس می کردند. البته که هر جا بساط رب برقرار است، حتما یک خانم یا آقای ملاقه به دست هم می بینید که پای دیگ ایستاده و مداوم مشغول هم زدن است. اصولش این است وگرنه ته می گیرد. باید این قدر هم بخورد تا حسابی غلیظ و جا افتاده شود. می گویند معمولا از 8 صبح دیگ را بار می گذارند تا سرانجام حوالی بعدازظهر(حدود ساعت 15) قوام بیابد. معمولا در اقامتگاه های بوم گردی و تورهای رب خانگی، تمام فرآیند تبدیل گوجه به رب، به صورت دستی و دسته جمعی انجام و در نهایت نیز رب روی هیزم طبخ می شود. اما در روند معمول تر برخی کارها با دستگاه انجام می شود؛ یعنی دستگاهی که بار پوست کردن و له و لورده کردن گوجه ها را از روی دوش آدم برمی دارد و فقط کافی است آن را توی یک قابلمه بزرگ بریزی و بگذاری روی گاز تا غل بزند.

آوردگاهی در دل ابرده
اتفاق خوب دیگری که همین اواخر در ابرده علیا رخ داد افتتاح یک اقامتگاه بوم گردی بود؛ جایی که می توانید لابه لای طبیعت گردی هایی که در دل این روستا دارید، چند ساعت و حتی شبی را هم در آن اتراق و عیشتان را تکمیل کنید. این اقامتگاه که به اسم «آوردگاه» مزین شده است همین شهریوری که گذشت به طور رسمی آغاز به کار کرد. آن طور که می گویند آوردگاه نام قدیمی و اصیل ابرده است که به محل نبردی بزرگ در دوره قاجار اشاره دارد . خوب است در کنار تنور خانگی، چرخ چاه و عکاسخانه و به طور کل فضای مملو از زیبایی و سرسبزی و آمیخته با اِلمان های سنتی چند ساعتی را بگذرانید و یک دمنوش یا یک غذای درجه یک میل کنید.

حافظ عمر ابردهی
وارد ابرده سفلی که شوید، بر روی تپه ای در حاشیه چپ جاده در میان قبرستانی قدیمی، ساختمانی گنبدی شکل و ساده می بینید که متعلق به حافظ عمر ابردهی، از عرفای مشهور توسِ دوره تیموری است. گرچه این بنا را نوادگان شیخ عمر ابردهی، سال 78 با تخریب بنای قبلی، برای او ساخته و سنگ قبر جدیدی بر مزارش گذاشته اند، ظاهر بنا بسیار ساده و قدیمی به نظر می رسد. احتمالا دلیل این خطای دید، به سنگ قبرهای قدیمی برمی گردد که تاریخ های حک شده روی آن از دفن افرادی از حدود سده نهم هجری قمری تا اواخر دوره قاجار خبر می دهد. این اثر در تاریخ 19 مرداد 1384 با شماره ثبت 12950 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

چطور برویم؟
از مشهد تا ابرده حدود 22 کیلومتر راه در پیش است که مسیر آن از شاندیز می گذرد. حدود 4 کیلومتر از شهر شاندیز که گذشتید، در انتهای بولواری که به فانوسی بزرگ مزین شده، ابتدا روستای ابرده سفلی قرار دارد و بعد از آن بلافاصله ابرده علیا. انتهای این مسیر نیز به روستای زشک می رسد.
مرامنامه طبیعت گردی:
لطفا کنار رودخانه اتراق نکنید که در این روزهای پاییزی با کوچک ترین بارانی احتمال سرازیر شدن سیل فراوان است.
همیشه هنگام طبیعت گردی یک پلاستیک زباله همراه داشته باشید و آشغالی در طبیعت به جا نگذارید.
سعی نکنید همه جا با ماشین بروید، تماشای برخی از نقاط پیاده زیباتر است.
امکانات گردشگری چه دارد؟
در محور شاندیز و همچنین روستای ابرده رستوران های فراوانی وجود دارد.
یک اقامتگاه بوم گردی در روستای ابرده علیا، میلاد 8 وجود دارد.
سرویس بهداشتی عمومی کم است.
آلاچیق و محلی برای اتراق نیم روزی وجود ندارد.

پی نوشت:
با تشکر از خانم « اکرم شاه زاده» از فعالین گردشگری برای هماهنگی این برنامه