درباره «مثل ماه»، ویژه‌برنامه افطار شبکه ۳ و حاشیه‌‌های اخیرش

محمدناصر حق خواه | شهرآرانیوز - ویدئو‌های کوتاه و بلندی را که در فضای مجازی پخش می‌شوند و سر‌وصدای زیادی به راه می‌اندازند، همیشه باید با دید تردید و احتمال تقطیع نگاه کرد. فرقی هم نمی‌کند ویدئویی از صحبت‌های یک مسئول بلندپایه باشد یا مصاحبه یک سلبریتی یا ویدئویی از یک برنامه تلویزیونی. معمولا افرادی برای جلب و جذب دنبال‌کننده یا سوءاستفاده‌های سیاسی، ویدئو‌های بلند و کامل را کوتاه می‌کنند و آن بخشی را که به نفع رسانه و جریان فکری خودشان است، به خورد مخاطب می‌دهند. علاوه‌بر این گاهی‌اوقات زمان می‌برد تا اصل ماجرا روشن شود.

 

شاید به‌عنوان نمونه بتوان از همین ویدئوی تازه‌داغ‌شده در فضای مجازی سخن به میان آورد. شاید خیلی از شما ویدئوی حضور مصطفی شریعتی، هنرمند نقاش مشهدی را که شهرت زیاد و شاگردان متعددی دارد، دیده‌اید که در برنامه ویژه افطار شبکه ۳ سیما، یعنی «مثل ماه»، حضور پیدا کرد. او که هنر اصلی‌اش نقاشی است و درعین‌حال به‌صورت مادرزادی معلولیت دارد، در این برنامه از عشق زیاد خود به همسر و زندگی عاشقانه‌اش می‌گفت و اینکه همسرش از شاگردان نقاشی او بوده است. اما بخشی که در این بین، حسابی در فضای مجازی دست‌به‌دست شد و واکنش‌های زیادی به‌همراه داشت، مربوط می‌شد به سوال رسالت بوذری، مجری برنامه، که از او پرسید: «متراژ دست و پای همسر شما هم مثل خودتان است؟» همین سوال کافی بود تا جبهه‌گیری‌ها دربرابر این ادبیات در فضای مجازی شکل بگیرد. کاربران زیادی از این گفتند که این ادبیات، واژگان و طرز بیان، مودبانه نیست.

 

به عبارت دیگر، آن‌طور که روان‌شناسان حوزه رسانه می‌گویند، آنان را دچار شرم نیابتی کرده است؛ یعنی خجالت کشیدن از حرف یک نفر دیگر به‌علت حرف نادرستی که او زده است. در توئیتی که درباره ویدئوی این گفتگو گذاشته شده بود، کاربری این‌طور نوشته بود که: «من وقتی تیترش رو دیدیم، اصلا نتونستم ادامه بدم. هیچ‌وقت هم نگاه نمی‌کنم.» افراد بسیار دیگری هم این توئیت را تایید کرده و این‌طور نوشته بودند که اصلا نمی‌توانند چنین چیزی را نگاه کنند.

البته عده‌ای هم بودند که دید دیگری به این ماجرا داشتند؛ کاربری در این باره نوشته بود: «چیز زشت و عجیبی نبود. این آقا رو در هر صورت برای تفاوتش و موفقیت‌هایی که داشته و شناساندن اون به مردم دعوت کردن. حتما هم که یکی دیگه از تفاوت‌هاش با خودش، داشتن همسر و بچه‌هایی هست که مثل خودش نیستن. فقط اینکه به نظرم مجری می‌تونست از جمله‌های زیباتر استفاده کنه، وگرنه چیز عجیبی نبوده.»

در بین این واکنش‌ها کاربر دیگری به نکته‌ای اشاره کرده بود که مدتی بعد از داغ شدن این بخش از برنامه، صحت و سقم آن مشخص شد: «اگه برنامه رو کامل دیده باشین، متوجه می‌شین که درست لحظاتی قبل، خود مهمان برنامه هم از همین ادبیات استفاده کرده بود و مجری هم به همین دلیل این‌طوری صحبت کرد.» علاوه‌بر این، بعد از حاشیه‌هایی که به‌دنبال این ویدئو ایجاد شد، ویدئوی دیگری از مصطفی شریعتی منتشر شد که در آن موکدا گفت: «من به هیچ عنوان ناراحت نشدم و به هیچ عنوان توهین برداشت نکردم.» او در توضیحات کوتاهی به این نکته اشاره کرد که مجری برنامه براساس صحبت‌های خود او و براساس آشنایی‌ای که با او داشته و با هدف ارائه بهتر فرهنگ و تفکراتش از این دیالوگ‌ها استفاده کرده است.

شاید سابقه نه‌چندان خوش صداوسیما در به نمایش گذاشتن چنین رفتارهایی، در درک و برداشت مردم از این ماجرا بی‌تأثیر نبوده باشد. اگر خاطرتان باشد، همین چند مدت پیش بود که سوال مجری برنامه دستپخت از یکی از شرکت‌کنندگانش درمورد شغل پدرش که راننده تاکسی بود، هجمه‌های زیادی را علیه او ایجاد کرد. به‌هرحال، فضای مجازی است و هزار بالاوپایین دارد.

 

اما شاید بد نباشد به این بهانه بگوییم که اعتراض کردن به چنین اظهارنظر‌هایی در رسانه‌های مجازی یا رسمی، باید شدید باشد، زیرا به این ترتیب گفتن این حرف‌ها هزینه‌دار می‌شود وعلاوه بر این پس از آن برخورد محترمانه‌تری خواهیم داشت. همان‌طور که انتقاد از سخنان نژادپرستانه یا لطیفه‌های قومیتی باعث شد بساط این نوع حرف‌ها جمع شود یا حساسیت درباره مسائل زنان باعث شد در گفتگو‌های تلویزیونی یا فیلم و سریال‌ها صحبت‌های ضدزن و جنسیت زده که رایج بود، خیلی کمتر شنیده شود. فرهنگ‌سازی یعنی ایجاد همین حساسیت‌ها.