گردشگری سر بسته پسته

شیما سیدی|پسته واژه‌ای فارسی است که در جهان نیز با همین نام شناخته می‌شود. این واژه و محصول از دیرباز با گردشگری ایران پیوند خورده است. منتها بیشتر سوغاتی بوده، دست گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند، گاه نیز خود به تنهایی نماینده ایران در جهان شده است. کمتر پیش آمده کسی به فکر راهی دیگر برای درآمدزایی از طریق پسته باشد. مثلا برگزاری تور‌های گردشگری برمبنای بازدید از باغات پسته تا از این طریق هم جلوی دلالی‌ها گرفته و هم شغل‌هایی جدید برای بومیان ایجاد شود. مسیر ۲۰۰ کیلومتری مشهد تا باغات پسته فیض آباد، فرصت مناسبی است تا به ظرفیت‌های گردشگری پسته فکر کنیم و این افکار را در ذهنمان پرورش دهیم تا با ورود به باغات پسته ظرفیت عملی این افکار را بسنجیم. فعلا که همه چیز به نفع برگزاری تورهاست. پاییز فصل سفر اروپایی‌ها به ایران است، پاییز وقت برداشت پسته نیز هست، ترکیب این دو با هم احتمالا می‌تواند فرمول نجات بخش این صنعت باشد. برای آشنایی بیشتر با حال و هوای کشت و برداشت این محصول صادراتی، در روز‌هایی که فصل برداشت پسته است، راهی فیض آباد، یکی از مهم‌ترین مراکز کشت پسته در خراسان رضوی می‌شویم.

گرم و خشک، اما جذاب
قدم در باغ‌های پسته که بگذارید اولین چیزی که احتمالا توی ذوق می‌زند گرمای شدید هوا و خشکی زمینی است که تنها درختان پسته رنگ سرخ و سبز به آن بخشیدند. اما کافی است کمی در باغ قدم بزنید تا خوشه‌های انبوه قرمز روی درختان کوچک شمارا به وجد بیاورد. نحوه جمع آوری پسته‌ها هم در نوع خود جذاب است، به ویژه برای افرادی که اولین بار است آن را می‌بینند. نحوه جمع آوری پسته چیزی شبیه توت تکانی است، به این صورت که پارچه‌ای برزنتی روی زمین کنار درخت پهن می‌شود و کارگران با دستکش خوشه‌های پسته را روی پارچه می‌ریزند و سپس کارگران مرد محتویات پارچه را درون کیسه می‌کنند و تا پای ماشین انتقال می‌دهند. این تمام چیزی است که در باغ پسته می‌توانید ببینید. اما قسمت جذاب ماجرا کارخانه‌های فرآوری پسته است.

هوشمند‌های خندان جدا کن
وارد کارخانه یکی از باغات پسته در جاده فیض آباد می‌شویم؛ دستگاهی که قیمتش یک میلیارد تومان است با صدای بلند مشغول کار است. تنها کاری که در این کارخانه دستی انجام می‌شود ریختن خوشه‌های پسته به ورودی دستگاه است. بعد از آن همه چیز هوشمند پیش می‌رود. دانه‌ها ابتدا از پوست جدا، سپس شسته می‌شوند. در مرحله بعد دستگاه درجه بندی و دانه‌های ریز و درشت را از هم سوا می‌کند. بعد خندان و دربسته‌ها جدا می‌شوند. سپس خندان‌ها روی نوار حرکت می‌کنند تا درون هیتر خشک و در پایان نیز جلوی آفتاب پهن شوند. دربسته‌ها نیز وارد کانال دیگری می‌شوند تا از پوست جدا شوند.
تماشای انبوه پسته‌های خندان روی زمینی وسیع بر لب هر تماشاچی خنده می‌نشاند.

گسترش صنعت و نیاز به شغل‌های جدید
ایران و آمریکا دو تولیدکننده بزرگ پسته در جهان هستند، گرچه هنوز ایران اولین تولید کننده پسته در جهان به شمار می‌رود، آمریکا با مکانیزه کردن تولید پسته در حال پیشی گرفتن از رقیب دیرین خود است. آن‌ها از هر هکتار تقریبا ۳ برابر ایران محصول برداشت می‌کنند. البته که در همین فیض آباد هم کارخانه‌های فرآوری پیش رفته‌ای ایجاد شده که از تمام مراحل فرآوری پسته را به صورت هوشمند انجام می‌دهد. پیشرفت فناوری در دنیای امروز امری اجتناب ناپذیر است، اما پیشرفت در هر صنعتی به معنای از بین رفتن مشاغل سنتی است و همین امر بسیاری از کارگران را بیکار و ناراضی کرده است. ایجاد شغل‌هایی بر مبنای گردشگری پسته شاید یکی از راه حل‌های جبران بیکاری و ایجاد شغل در فیض آباد باشد.

امان از دلالی
دلالی یکی از آفت‌های بزرگی است که این روز‌ها اشک باغداران را درآورده است. به دلیل کم بودن کارخانه‌های فراوری پسته، بسیاری از باغداران مجبور به تازه فروشی هستند. دلالان نیز از این وضعیت نهایت استفاده را می‌برند و پسته را با قیمت کم از باغدار می‌خرند و پس از خشک کردن با قیمت گزاف می‌فروشند. برخی نیز همین پسته تازه را تنها با انتقال به کنار جاده یا مشهد با قیمتی بیشتر می‌فروشند. ایجاد تور‌های گردشگری و ارتباط مستقیم خریدار و فروشنده به کاهش این دلالی‌ها نیز می‌تواند کمک کند.

خراسان و فیض پسته اش
۶ سالی می‌شود که برگزاری جشنواره پسته در دامغان رونق گرفته است، چنانکه حتی امسال با همکاری قطار گردشگری بر تعداد مخاطبان این برنامه افزوده شد. در رفسنجان و کرمان نیز به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شهر‌های تولید کننده پسته ایران، برنامه ریزی‌هایی برای برگزاری تور‌های گردشگری پسته شکل گرفته است. در این میان شهرستان محولات و فیض آباد نیز با برخورداری از حجم وسیع باغ پسته می‌تواند دست پری در گردشگری پسته داشته باشد. به ویژه با توجه به هم زمانی سفر بسیاری از خارجی‌ها به قنات قصبه، همسایه فیض آباد، در این وقت سال.