روایتی از مسیر پر پیچ و خم دریافت وام خوداشتغالی | پشت سدَ ضمانت

مهدیزاده | شهرآرانیوز؛ تصمیم گرفته بود که با همه سختی و «نه» آوردن‌های پشت سر هم فامیل و آشنا، کار و کسبی برای خودش و فرزندانش درست کند. راحله نان آور خانواده‌ای سه نفره و چند سالی است که از همسر معتادش جدا شده. می‌خواست با چرخ خیاطی جدید، چرخ زندگی اش را بچرخاند. بعد از کلی رفتن و آمدن میان راهروی ادارات، بالاخره مجوز دریافت وام خوداشتغالی را گرفت؛ مجوزی که چند روز بعد در بانک مشخص شد بیش از یک کاغذ ساده ارزش ندارد.

این گونه است که راحله خانم، شد یکی از چندین و چند زن سرپرست خانواده که بعد از کلی دوندگی، نتوانست از هفت خان وام خوداشتغالی بانک گذر کند. گویا مسئولان کمیته امداد استان نیز از چنین مشکلی خبر دارند که می‌گویند از هر سه مددجوی کمیته امداد، تنها یک نفر شرایط بانک‌ها را برای گرفتن وام دارد و بقیه باید یا قید راه انداختن کسب و کاری جدید را بزنند یا دلخوش به پیدا شدن کاری ازسوی کاریابی‌ها باشند.


راحله خانم روبه روی ما می‌نشیند تا راوی هفت خانی باشد که برای دریافت وام پشت سر گذاشته است. آن طورکه می‌گوید چندسالی می‌شود که با خیاطی، خرج و مخارج خود و دو دخترش را درمی آورد؛ «با سختی و بدبختی.» سختی و بدبختی را از آن جهت می‌گوید که نه چرخ خیاطی پیشرفته دارد و نه اتوی مناسب و مجبور است لباس‌هایی را که سفارش می‌گیرد با چرخ ساده و معمولی بدوزد؛ و خیاط‌ها می‌دانند که خیاطی با چرخ ساده سخت است، آن قدر که «خیاط مجبور است برای یک لباس ساده، چند ساعت بیشتر وقت بگذارد.»

معمولی بودن چرخ خیاطی باعث می‌شود که راحله خانم بعضی از سفارش‌های دوخت ودوز را رد کند؛ «سال قبل، پارچه یکی از همسایه‌ها را قبول نکردم. حرفمان به مشکلات و سختی‌های دوختن لباس با چرخ خیاطی ساده رسید و اینکه سردوز لباس‌هایی را که می‌دوزم، یکی دیگر می‌زند و اتویش را جای دیگر، چون خودم امکاناتش را ندارم. خانم همسایه راهنمایی ام کرد و از دفاتر تسهیلگری محلات گفت. توضیح داد که خواهرزاده اش برای راه اندازی سالن آرایشی پول لازم داشته و با مراجعه به دفاتر تسهیلگری، به کمیته امداد برای دریافت وام خود اشتغالی ارجاع شده و حالا با ۲۰ میلیون تومان وامی که گرفته، توانسته هم یک سالن برای کارش اجاره کند و هم لوازم مورد نیاز حرفه آرایشگری را تهیه کند.»

در کل فامیل و محله، یک کارمند رسمی نداریم

راحله خانم با حرف‌های خانم همسایه و مراجعه به دفتر تسهیلگری محله جاده سیمان به کمیته امداد معرفی می‌شود. کمیته امداد نیز پس از بررسی شرایط او و به دلیل اینکه زن سرپرست خانواده است، معرفی نامه‌ای به او می‌دهد تا بتواند از بانک وام خوداشتغالی دریافت کند. اما همه دوندگی‌ها و پیگیری‌ها به همین نامه ختم می‌شود؛ چون بانک برای دادن ۵۰ میلیون تومان وام، سه ضامن کارمند می‌خواهد، آن هم رسمی!

راحله خانم می‌گوید: در کل جاده سیمان که ما آنجا ساکن هستیم و میان همه فامیلم را اگر بگردم، یک کارمند رسمی نمی‌توانم پیدا کنم، چه برسد به سه نفر! بار‌ها پیش رئیس بانک رفتم و گفتم که کمیته امداد ساده به کسی مجوز نمی‌دهد که وام دریافت کند. آن‌ها کلی بررسی کرده اند تا مجوز این وام را داده اند. حرف هایم فایده نداشت و فقط یک برگه دستم را گرفت.
راحله خانم این نکته را هم می‌گوید که به جز او، حدود ۲۰ خانم دیگر نیز هم زمان با او کار دریافت وام اشتغال را پیگیری می‌کرده اند و در گروهی که در فضای مجازی تشکیل داده بودند، از روند پیشرفت کار خود می‌گفتند؛ «دست آخر همه عین من به مشکل ضامن خوردند و اینکه وام بی وام!»

او شماره یکی از خانم‌های متقاضی وام خوداشتغالی را می‌دهد؛ سمیه خانم. کسی که وام خوداشتغالی را برای برپاکردن چند دار قالی بافی می‌خواسته، اما او هم به دلیل نداشتن سه ضامن کارمند، درنهایت از بانک دست خالی برگشته است.
سمیه خانم پیام‌های چند خانم دیگر را در گروه مشترکشان نشانم می‌دهد؛ جایی که همه خانم‌ها یک جمله مشترک دارند؛ «سه ضامن کارمند از کجا بیاوریم!»

از هر سه نفر متقاضی، یکی شرایط بانک را دارد

سیدحسین کرابی معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام خمینی (ره) خراسان رضوی است. صحبتمان با او از تعداد مددجویانی است که به دلیل ضوابط بانکی و نداشتن ضامن، نتوانسته اند از وام اشتغال بهره‌ای ببرند. آن طورکه او می‌گوید از هر سه مددجویی که برای دریافت وام اشتغال اقدام می‌کند، تنها یکی، شرایط دریافت وام را دارد.
به گفته او مشکل ضمانت، یکی از چالش‌های اصلی دریافت وام اشتغال مددجویان است. کرابی در ادامه باتوجه به نام گذاری امسال به‌نام «تولید؛ پشتیبانی ها، مانع زدایی ها»، از بانک‌ها می‌خواهد دراین زمینه با مددجویان همکاری کنند.

بانک‌هایی که ضوابطشان بیشتر و سخت‌تر از بانک مرکزی است

او ادامه می‌دهد: کمیته امداد، با توجه به دغدغه مددجویان برای نداشتن ضامن کارمند، با بانک‌ها تفاهم کرده است تا دادن وام اشتغال به مددجویان با سهولت بیشتری نسبت به قبل انجام شود، اما برخی شعب بانک‌ها باوجود تفاهم صورت گرفته، بیش از دستور العمل‌های بانک مرکزی، ضوابط پیش روی مددجویان می‌گذارند.
آن طور که معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد استان می‌گوید تعدادی از بانک‌ها نیز همراهی می‌کنند و برخی هم میانه رو هستند؛ نه چندان سخت گیر و نه چندان همراه.

سهم اندک صندوق ضمانت نیازمندان

کرابی به تلاش کمیته استان برای ضمانت مددجویان نیز اشاره و تأکید می‌کند که خواست و اعتقاد همه مسئولان کمیته امداد استان این است که تا جایی که بتوانند شرایط کسب و کار و اشتغال مددجویان را فراهم کنند. به گفته او در این زمینه نیز توافقی میان بانک‌ها و کمیته صورت گرفته تا کمیته امداد از محل صندوق ضمانت نیازمند، تعدادی از مددجویان را ضمانت کند. آن طورکه معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد استان عنوان می‌کند «برای خراسان رضوی ۳۰۰ تا ۴۰۰ سهم ضمانت از محل این صندوق در نظر گرفته شده است.» با این حساب در استان خراسان رضوی که ۴۱ اداره کمیته امداد وجود دارد، «هر اداره می‌تواند برای کمتر از ۱۰ مددجو شرایط ضمانت را فراهم کند.»

نکته دیگری که او اشاره می‌کند، آمار اشتغال کمیته امداد استان و نیاز مددجویان برای ایجاد کسب وکار خرد است.
۱۵ هزار و ۵۰۰؛ عددی است که این مقام مسئول برای آمار اشتغال زایی کمیته امداد استان در سال گذشته ذکر می‌کند. به گفته او «با یک مقایسه ساده دربرابر این رقم، می‌توان درک کرد که ۴۰۰ سهم ضمانت از محل صندوق ضمانت نیازمندان بسیار زیاد است.»

نکته دیگری که او به آن می‌پردازد، «صندوق ولایت» است که مددجویان متقاضی وام که مشکل ضامن دارند، می‌توانند از محل آن وام دریافت کنند. البته این صندوق هم شرایط خاصی دارد؛ نخست اعتبار محدود این صندوق و دیگری سقف ۳۰ میلیون تومان برای وام آن است. این شرایط سبب شده است که «صندوق ولایت» سال قبل فقط بتواند ۲۵ میلیارد تومان وام بدهد، وام‌های ۳۰ میلیون تومانی که به گفته کرابی «در شرایط اقتصادی فعلی، برای راه اندازی یک کسب و کار کافی نیست.»
با چنین شرایطی چشم امید مدجویان متقاضی وام خوداشتغالی همچنان به بانک هاست تا شاید بتوانند به واسطه همراهی آن ها، زندگی شان را از خط فقر دور کنند.