بررسی چرایی شکست سیت کام های داخلی | کمدی موقعیت یا موقعیت کمدی؟

محمد ناصر حق خواه | شهرآرانیوز - سیت کام (sitcom) نامی است که اگر اهل سریال دیدن باشید، شاید برای اشاره به نوع خاصی از سریال‌های خارجی شنیده باشید. «فرندز»، «تئوری بیگ بنگ» و کلی سریال مطرح یا نه چندان شناخته شده دیگر در این دسته اند. سیت کام خلاصه شده واژه Situation Comedy است که معنای واژگانی آن به فارسی، کمدی موقعیت است.

کمدی موقعیت نام گذاری درستی برای این گونه سریال‌ها نیست و برای همین ما هم به سیت کام می‌شناسیمش؛ سریال‌هایی که قرار است در لوکیشن‌های عادی مثل خانه، محیط کار، دانشگاه و با دکور‌هایی از پیش ساخته شده و با کمترین لوکیشن خارجی ساخته شوند و نورپردازی بدون سایه روشن داشته باشند و نوری عمومی کل صحنه را فرا بگیرد.

دوربین‌ها هم بدون چرخش و حرکت خاص هرچه را در صحنه می‌گذرد به طور کامل می‌گیرند و پیچیدگی میزانسن و دکوپاژ در آن دیده نمی‌شود. ساخت این گونه سریال‌ها در کشور ما هم با تقلید مو به مو در عناصر ساخت و تقلید‌های پراکنده در شخصیت پردازی و محتوا از اوایل دهه هشتاد انجام شده است. اولین نوع این سریال‌ها پاورچین بود که به قول نویسنده آن، پیمان قاسم خانی، بعضی قسمت‌های فرندز عینا در پاورچین کپی برداری شده است.

بعد از پاورچین، نقطه چین و کمربند‌ها را ببندید و باغچه مینو و شهر قشنگ و سریال‌های دیگری از این دست هم با همین فرمول‌ها ساخته شد که در این بین سریال‌های خوب و بد و موفق و غیرموفق وجود دارد. چندین سال بعد از آن روز‌ها حالا پس از ساخت سریال شکست خورده «مردم معمولی» با همان الگوی سیت کام‌های معروف، سریالی با نام «وضعیت زرد» روی آنتن شبکه سه می‌رود که کنایه‌های آشکار سیاسی و ساخت ضعیف و شوخی‌های نه چندان بامزه اش از شکستی دیگر خبر می‌دهد.

شاید دلیل موفقیت سیت کام‌های اوایل و اواسط دهه هشتاد و شکست سریال‌های جدید پیش از هر چیز ریشه در بلوغ بینندگانی دارد که با کمترین فاصله، بهترین سریال‌های خارجی را می‌بینند و دیگر این نوع کار‌ها به چشمشان نمی‌آید. البته که سریال‌های قوی نمایش خانگی ایرانی هم در افزایش سلیقه تماشاچیان مؤثر بوده اند. چشم پرورش یافته تماشاچی حالا فرق نمای بی کیفیت و ساده با حرکت دوربین کار شده و کیفیت فنی بالای طراحی صحنه و نورپردازی را می‌فهمد.

تماشاچی حالا این قدر سریال‌هایی با فیلم نامه‌های درخشان دیده است که شوخی‌های دم دستی و فیلم نامه بدون کشش او را جذب نمی‌کند و دنبال چیزی است که او را شگفت زده کند. آن قدر محتوای استندآپ کمدی ترجمه شده خارجی و سریال‌های کمدی قوی زیاد شده است که دیگر کسی به اطوار‌های بی نمک بازیگران خام دست توجهی ندارد. پیش‌تر از ساخت کمدی‌های موقعیت، بعضی سازندگان باید از موقعیت کمدی‌ای که خود را در آن گرفتار کرده اند بیرون بیایند و از ساده برگزار کردن همه چیز دست بردارند. آن وقت می‌توان گفت که هنوزهم می‌شود کار خوب ساخت.