پیگیری روند غیرحضوری‌شدن کارکرد‌های قضایی در دادگستری | گسترش عدالت در بستر‌های مجازی

مهدی قرآنی | شهرآرانیوز؛ ازدحام مراجعان، طرح شکوائیه‌های غیر ضروری، کمبود نیروی انسانی، فضای محدود و... را شاید بتوان امروز یکی از مشکلات موجود در دستگاه قضایی خواند که بار‌ها این موارد را از زبان مسئولان وقت این دستگاه عدلیه شنیده ایم. مشکلاتی که تا همین چند وقت پیش موجب افزایش پرونده‌ها و کندی رسیدگی به موضوعات مطرح شده در شعب مختلف دستگاه قضایی شده بود. رشد فضای مجازی و خدمات زیرساختی آن در حوزه سایبری چند سالی است که مسئولان قوه قضایی را بر آن داشته تا برای رفع نواقص موجود در این باره چاره‌ای بیندیشند.

دغدغه‌ای که این روز‌ها از سوی مدیران ارشد قوه قضایی و رؤسای استانی این دستگاه در حال پیگیری و اجراست. استفاده از ظرفیت سایبری و الکترونیکی کردن خدمات قضایی جزو طرح‌های کار آمدی است که ضمن بالا بردن کارایی کاری قضات و کارمندان قضایی موجب افزایش رضایت ارباب رجوع، تسهیل درخواست‌های زندانیان و ارتباط آسان شکات و متشاکیان پرونده‌ها با قضات خواهد شد. موضوعی که روز پنجشنبه هشتم مهر، علی ثابتی بایگی، معاون فناوری و اطلاعات و برنامه ریزی دادگستری استان خراسان رضوی در مصاحبه‌ای اختصاصی با شهرآرا به آن پرداخت.

فناوری اطلاعات با محوریت «دانش»، «خردگرایی انسان و اندیشه هایش» موضوعی بود که در اولین دقایق این جلسه از سوی علی ثابتی بیان شد. به گفته معاون فناوری و اطلاعات و برنامه ریزی دادگستری استان خراسان رضوی، امروزه شاخصه توسعه سازمان‌های دولتی، میزان پیشرفت فناوری اطلاعات و ضریب نفود آن در بین ارباب رجوع است. امری مهم که موجب چیدمان سه ضلعی مجازی «ارباب رجوع»، «خواسته» و «مجری (دستگاه قضایی» شده است که تمرکززدایی و بالا بردن کیفیت تصمیم گیری را در دستگاه عدلیه به دنبال خواهد داشت.

تسهیل دسترسی مردم به خواسته‌های قضایی خود

بنا بر اعلام ثابتی بایگی، قوه قضاییه در چند سال اخیر، گام‌های مؤثری در راستای الکترونیکی شدن امور و تسهیل دسترسی مردم به خواسته‌های قضایی خود، برداشته است. اقدامی بزرگ که موجب بالا رفتن عملکرد و نیز الکترونیکی شدن امور در قوه قضائیه شده است.

این مقام مسئول رشد سریع الکترونیکی شدن دستگاه قضایی استان را امری مفید و باارزش خواند و افزود: امروز امکان انتقال الکترونیکی داده‌ها، مدارک، اسناد و مکاتبات مختلف، برگزاری دادگاه‌ها به صورت غیر حضوری، اعزام نکردن زندانی، پرونده‌های تمام الکترونیک از طریق کامپیوتر و خطوط ارتباطات مخابراتی در دادگستری استان فراهم شده است که به زودی شاهد قوه قضائیه‌ای هوشمند در سراسر کشور خواهیم بود.

چالش‌های الکترونیکی شدن دستگاه قضایی

ثابتی، با اشاره به چالش‌های این طرح مفید بیان کرد: پیاده سازی فناوری اطلاعات در دادگستری، فرهنگ سازی برای عامه مردم و کارمندان، اجرای همه خدمات ممکن به مردم به صورت تمام الکترونیکی، درگیری همه افراد سازمان در امور فناوری اطلاعات و کوچک سازی (خارج کردن فعالیت‌های غیر محوری از محیط سازمان) از مهم‌ترین چالش‌ها برای این طرح است. البته با توجه به تدوین و اجرایی شدن سند تحول در قوه قضاییه، امروز فناوری اطلاعات در این سند نقش اول و حائز اهمیتی را داراست. حدود ۷۰ درصد مبنای تحول قضایی در این سند مستقیما با محتوی فناوری اطلاعات است و بخش اعظم باقی مانده آن نیز به صورت غیر مستقیم با حوزه فناوری اطلاعات در ارتباط است.

صرفه جویی ۱۵ میلیارد تومانی در روش‌های سنتی ابلاغیه‌های قضایی

معاون فناوری و اطلاعات و برنامه ریزی دادگستری خراسان رضوی به شرح جزئیات اقدامات صورت گرفته در زمینه الکترونیکی شدن دستگاه قضایی استان پرداخت و گفت: فراهم نمودن زیرساخت برای شبکه از اقدامات مهمی در این حوزه بوده است به طوری که همه شعب دادگستری استان خراسان رضوی و شورا‌های حل اختلاف (حدود ۷۰ ساختمان) دارای زیرساخت تمام الکترونیکی و شبکه کامپیوتری کامل می‌باشند و بیشتر آن‌ها با فیبر نوری از طریق مخابرات و از کانال معاونت فناوری اطلاعات دادگستری استان به یکدیگر مرتبط شده اند.

ثابتی ادامه داد: امروز همچنین بیش از ۹۰ درصد ابلاغات قضایی به صورت الکترونیکی در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد. با راه اندازی این سامانه به جای استفاده از روش سنتی آن در استان، سالانه حدود ۱۵ میلیارد تومان صرفه جویی مالی صورت می‌گیرد. هزینه‌ای کلان که سالانه صرف کاغذ، چاپ، نیروی انسانی، ساختمان مربوط، تأمین سوخت موتورسیکلت و ... می‌شد، حالابه صفر رسیده است.

راه اندازی دفاتر خدمات قضایی از دیگر امکانات این طرح جامع است که این مقام مسئول به آن اشاره کرد و افزود: راه اندازی بیش از ۶۰ دفتر خدمات الکترونیک قضایی در سطح استان که خدمات گسترده‌ای به ارباب رجوع ارائه می‌دهند. همچنین راه اندازی اتاق‌های تحقیق در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی که موجب شده تا ارباب رجوع بدون نیاز به حضور در شعب دادگاه و دادسرا به صورت ارتباط تصویری با قاضی پرونده اش به گفتگو درباره شکایت خود بپردازد.

علاوه بر این راه اندازی ارتباط تصویری در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به منظور ملاقات مجازی خانواده زندانی با زندانی در دفاتر خدمات قضایی بدون نیاز به حضور خانواده زندانیان در زندان از دیگر اقدامات صورت گرفته در طرح الکترونیکی شدن دستگاه قضایی است که به زودی در سراسر استان راه اندازی خواهد شد.

دفتر خدمات الکترونیک قضایی در زندان مشهد

معاون فناوری و اطلاعات و برنامه ریزی دادگستری خراسان رضوی با بیان اینکه دفتر خدمات الکترونیکی در زندان مشهد راه اندازی شده است، به شرح جزئیات آن پرداخت و اشاره کرد: این سامانه به منظور ارائه خدمات هرچه بهتر قضایی به زندانیان زندان مشهد راه اندازی شده است که کلیه خدمات مربوط به زندانیان را انجام و دادخواست ها، اطلاعات، درخواست‌ها و مدارک زندانیان را بدون حضور آن‌ها در دادگستری انجام می‌دهد. این مهم به زودی در کلیه زندان‌های استان نیز راه اندازی خواهد شد.

علاوه بر این طبق اجرای این طرح هدفمند جلسات دادرسی در سطح استان خراسان رضوی به صورت الکترونیکی برگزار می‌گردد به نوعی که امروز تجهیزات مورد نیاز این امر در بیش از ۹۵ درصد شعب سطح استان نصب و راه اندازی شده است؛ بنابراین شهروندان در صورت داشتن وقت رسیدگی در شعب دادگستری، می‌توانند از طریق سامانه‌های مجازی، در این جلسات حضور پیدا کنند. همچنین با توجه به راحتی و سرعت انجام رسیدگی مجازی، توصیه می‌شود مراجعان در زمان ثبت دادخواست، حتما تقاضای دادرسی الکترونیک را در متن دادخواست خود قید نمایند.

به گفته ثابتی، طرح خودکاربر ارباب رجوع جزو دیگر اقدامات حوزه الکترونیکی شدن قضایی است که در آن کاربر بدون مراجعه به دفاتر خدمات قضایی از طریق سایت «عدل ایران» دادخواست و شکوائیه‌های قضایی خود را ثبت می‌کند. علاوه بر این وکلای دادگستری نیز می‌توانند دادخواست‌ها را از محل کار خود و بدون مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و هزینه‌های آن را نیز از همان طریق پرداخت کنند.

حذف تدریجی اعزام زندانی به شعب دادگستری

معاون فناوری و اطلاعات و برنامه ریزی دادگستری خراسان رضوی بیان کرد: ارائه و پیگیری درخواست‌های عفو زندانیان و ثبت نام ثنا از سوی افراد، جزو اقداماتی است که افراد می‌توانند با مراجعه به سایت «عدل ایران» به درخواست خود اقدام کنند.

حذف تدریجی اعزام زندانی به شعب دادگستری استان جزو دیگر اقدامات این طرح است که ثابتی بایگی در این جلسه به آن اشاره کرد و گفت: با توجه به اهمیت امنیت اعزام زندانی، سلامت و انتقال نیافتن بیماری از زندانی به زندان، حدود ۸۰ درصد از اعزام‌های زندانیان به شعب دادگستری حذف و به صورت الکترونیکی انجام می‌شود. علاوه بر این با توجه به وضعیت بیماری کرونا، به منظور تکثیر نیافتن ویروس و سلامت بهداشتی ارباب رجوع، برنامه ریزی لازم به منظور اخذ نوبت به صورت الکترونیکی نیز مقدور شده است.

این مقام مسئول در دستگاه قضایی استان ادامه داد: درخواست گواهی عدم سوء پیشینه که قبلا وقت زیادی را از ارباب رجوع می‌گرفت امروز به صورت ۱۰۰ درصد الکترونیکی و گاهی ظرف یک روز انجام می‌شود. همچنین در این طرح به منظور تکریم ارباب رجوع در مراجعه به دادگستری و پس از پایان رسیدگی، پیامکی در قالب نظرسنجی درباره شعبه مورد نظر برای اصحاب پرونده ارسال و گزارش آن برای مقامات بالاتر ارسال می‌شود.
ثابتی بایگی، با معرفی نرم افزار عدالت همراه از شهروندان خواست تا از طریق سایت «عدل ایران» یا نرم افزار بازار آن را به صورت رایگان تهیه و بر روی گوشی تلفن همراه خود نصب کنند.

در این سامانه امکان دریافت نوبت الکترونیکی از حوزه‌های قضایی، مشاهده ابلاغ الکترونیک، درخواست گواهی سوء پیشینه، نظرسنجی درباره شعبی که افراد پرونده دارند، اطلاع از روند پرونده و دیگر اقدامات قضایی وجود دارد که شهروندان می‌توانند به راحتی و بدون مراجعه به دادگستری از خدمات آن استفاده کنند. معاون فناوری و اطلاعات و برنامه ریزی دادگستری خراسان رضوی در پایان گفت: در مجموع تاکنون حدود ۶۴ سامانه در قوه قضاییه طراحی و برای استفاده در اختیار قرار گرفته است که طی برنامه ریزی‌های اعلام شده مرکز آمار و فناروی اطلاعات قوه قضاییه این آمار تا پایان سال به بیش از ۱۰۰ سامانه خواهد رسید.