نهاد خانواده؛ سلول بنیادین کالبد شهری

یکی از نکات برجسته و تحسین‌برانگیز در چشم‌انداز برنامه دوره ششم مدیریت‌شهری ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴ باتوجه‌به محوریت گفتمان انقلابی، موضوع خانواده‌محوربودن به‌عنوان اولین شاخصه در بحث هویت شهری است؛ شاخصه‌ای کلیدی که با قرارگرفتن در نظام تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی مدیریت شهری منجر به تقویت و بازآفرینی نهاد خانواده به‌عنوان اولین سلول بنیادین بافت شهری می‌شود و گشاینده قفل بسیاری از معضلات و گره‌های کنونی خواهد بود.

متأسفانه باید اذعان کرد که در مدیریت شهری کلاسیک به‌دلیل نگاه فردگرایانه به بافت اجتماع و سیطره مبانی غربی، این نهاد مهم به فراموشی سپرده شده و به‌تبع آن نظام برنامه‌ریزی شهری نیز در همه لایه‌ها ازجمله سند چشم‌انداز، برنامه جامع و طرح‌های تفصیلی تحت‌تأثیر این خلأ بزرگ قرار گرفته است.

در نگاه دینی و تمدنی نیز به فرد و نیازهایش کاملا توجه شده است؛ با این تفاوت که هویت فردی درون نهاد خانواده تعریف و نیاز‌های او در هرم نیاز‌های خانوار تأمین و برآورده می‌شود. با اندکی تأمل به‌خوبی می‌توان دریافت که ریشه بسیاری از مشکلات و ناهنجاری‌های موجود، در تضعیف نهاد خانواده و بی‌توجهی به آن در نظام برنامه‌ریزی و مدیریتی نهاد‌های مختلف شهری است.

روشن است که چنین نهاد مهم و تأثیرگذاری برای تحکیم هرچه بیشترش نیازمند لایه‌های حمایتی دیگر در بافت شهری است، زیرا هویت شهر در گرو حیات و سرزندگی نهاد خانواده است و از این کانون گرم است که امنیت، آرامش و نشاط در کالبد و پیکره شهر پمپاژ می‌شود. این لایه‌های حمایتی در بافت شهری از طریق هم‌جواری نهاد خانواده با بافت همسایگان و محلات پیرامون آن تأمین می‌شود. محله با همان مفهوم اصیل و بومی‌اش تعریف می‌شود که محل تأمین نیاز‌های خانوار است. چه زیباست این کلام حکیمانه امام‌صادق (ع) که می‌فرماید: «حسن الجوار یعمر الدیار و یزید فی الأعمار؛ حسن هم‌جواری، شهر‌ها را آباد و عمر‌ها را طولانی می‌کند.»

با محوریت‌یافتن نهاد خانواده، شاهد نظم جدیدی در نظام برنامه‌ریزی و مدیریت شهری خواهیم بود؛ نظمی که چیدمان بافت شهری را به‌لحاظ توزیع کاربری‌ها، میزان تراکم‌ها، سبک معماری و شهرسازی، مبلمان شهری و... دستخوش تغییر و تحول می‌کند و حراست از نهاد خانواده را پیوست قطعی همه طرح‌ها و لوایح پیشنهادی در صحن علنی شورای شهر خواهد کرد. امید است با همیاری و همدلی روزافزون سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکل‌های انقلابی و جهادی، شاهد شکوفایی هرچه بیشتر ظرفیت‌های تحول‌آفرین بسته سیاستی شهردار محترم مشهدالرضا (ع) در دوره ششم مدیریت شهری جهان‌شهر برکت و کرامت باشیم.