آیا به پایان همه‌گیری کووید ۱۹ نزدیک می‌شویم؟

عادل نجفی | شهرآرانیوز؛ مردم در سراسر جهان از همه‌گیری جهانی خسته شده‌اند. ما دو سال طولانی را درحالی سپری کردیم که محدودیت‌های پیش‌بینی‌نشدنی به زندگی جمعی‌مان حمله‌ور شده بودند. میلیون‌ها انسان جانشان را از دست دادند، زندگی از شکل عادی‌اش خارج شد و اقتصاد آسیب زیادی دید. بنابراین، بدیهی است که بسیاری از ما به هر بهانه‌ای به پایان دوران همه‌گیری کووید ۱۹ امید داشته باشیم. در برخی کشور‌ها وضعیت کنترل‌های اجتماعی آسان شده یا به‌کلی حذف شده‌اند و امید را به دیگر مردمان جهان نیز پمپاژ کرده‌اند.

این وضعیت تا حدودی با شیوع سویه امیکرون نیز تقویت شده است، زیرا شواهد نشان می‌دهد این‌بار دست‌کم در بزرگ‌سالان کمتر شاهد مرگ‌ومیر و بیماری سخت هستیم. گزارش مرکز مطالعات کالج سلطنتی لندن نشان می‌دهد که افراد مبتلا به امیکرون در مقایسه با سویه دلتا تا ۴۵ درصد کمتر به بستری بیمارستانی نیاز داشته‌اند.

اما شیوع سویه امیکرون با قدرت سرایت بیشتر و توانایی مقاومت در برابر برخی شیوه‌های محافظتی مانند واکسیناسیون و حتی سویه‌های قبلی ابتلا، این نکته را به ما خاطرنشان می‌کند که وضعیت همه‌گیری تا چه حد می‌تواند ملتهب و متغیر باشد.

رئیس سازمان جهانی بهداشت (WHO) در ژانویه ۲۰۲۲ هشدار داد که «درنظرگرفتن امیکرون به‌عنوان آخرین جهش کووید ۱۹ و به‌پایان‌رسیدن همه‌گیری، تصوری خطرناک است».

به‌نظر می‌رسد امیکرون سویه ضعیف‌تری نسبت به دلتا باشد، اما همچنان آمار ابتلای آن به‌ویژه در اروپا درحال افزایش است. این امر نشان می‌دهد که هرگونه امید به پایان فوری شرایط همه‌گیری بیش از حد خوش‌بینانه است.

چه زمانی «همه‌گیری جهانی» به پایان می‌رسد؟

از لحاظ علمی زمانی می‌توانیم پایان همه‌گیری را اعلام کنیم که تعداد ابتلا به ثبات برسد و کاهش میزان مرگ‌ومیر ناشی از آن شاخصی صحیح نیست. باتوجه‌به این تعریف، بدون تردید کووید ۱۹ هنوز در دسته همه‌گیری جهانی طبقه‌بندی می‌شود. با وجود این شرایط، بیماری‌هایی مانند مالاریا با ۶۰۰ هزار قربانی و تب دنگی با ۲۵ هزار قربانی در سال بیماری‌های محلی و مقطعی در برخی نقاط جهان تلقی می‌شوند.

بنابراین، وقتی برخی مقامات در جهان مانند وزیر بهداشت بریتانیا درباره ضرورت آمادگی برای «هم‌زیستی» با کووید ۱۹ صحبت می‌‎کنند، باید از آن‌ها پرسید که «از نظر شما چه تعداد مرگ‌ومیر ناشی از کووید ۱۹ برای جهان عادی تلقی می‌شود؟» با چنین رویکردی باید به‌خاطر داشت افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند و کهن‌سالان جوامع مختلف شانس بسیاری زیادی برای مرگ بر اثر ادامه شیوع ویروس و عادی‌انگاری آن در جامعه دارند.

برخی افراد ممکن است با استناد به بیماری آنفلوانزا که سالانه می‌تواند جان ۶۵۰ هزار انسان را در جهان بگیرد، بگویند پس ما آمادگی زیستن با کووید ۱۹ را نیز داریم؛ اما بهتر است بدانید بیماری آنفلوانزا هرگز به‌عنوان بیماری محلی و مقطعی طبقه‌بندی نشده است و هرسال در زمستان شاهد شیوع امواج آن هستیم.

همچنین، مقایسه ساختار و نوع ویروس‌های آنفلوانزا و سارس کووید ۲ نیز قیاس اشتباهی است. این دو ویروس، دو بیماری کاملا متفاوت را ایجاد می‌کنند. کووید ۱۹ ویروس التهابی چندسیستمی است که نه‌تن‌ها بالقوه مرگ‌بار است، بلکه می‌تواند برای افراد گروه‌های سنی مختلف مشکلات بلندمدت سلامتی ایجاد کند. اما ویروس آنفلوانزا فقط به سیستم تنفسی حمله می‌کند؛ به‌عبارت دیگر ممکن است میلیون‌ها نفر با عواقب بلندمدت بیماری کووید (Long Covid) به زندگی ادامه دهند که به‌خودی‌خود آثار مخربی بر کیفیت زندگی فرد بیمار و به‌دنبال آن جامعه و اقتصاد خواهد داشت. همچنین آمار مرگ‌ومیر ناشی از کووید ۱۹ به‌صورت چشمگیری از آنفلوانزا بیشتر شده است.

خفیف‌شدن آثار بیماری حتما به‌معنی پایان آن نیست

قدرت کمتر و اثرگذاری ضعیف‌تر سویه‌های بعدی کووید ۱۹ در مقایسه با امیکرون از دیگر باور‌های رایج درباره کروناست؛ اما هیچ مستند علمی برای تأیید این ادعا وجود ندارد. این باور فقط در صورتی پذیرفتنی است که ویروس با ابتلای خفیف‌تر کشنده، از بدن میزبان چیزی کسب کند تا به او اجازه حیات دهد. بخش عمده‌ای از انتشار سارس کووید ۲ در زمانی رخ می‌دهد که فرد هنوز علائم بالینی زیادی ندارد یا تازه علائمش درحال بروز است. در حقیقت، این واکنش‌های سیستم ایمنی بدن فرد بیمار است که نشانه‌های بیماری را در زمان انتقال به بیمارستان به کادر درمان نشان می‌دهد. دلیل این امر توانایی ویروس در تحریک بیش از حد برخی سلول‌های ایمنی است که غیرفعال‌کردن آن‌ها دشوار است و پس از فعال‌سازی حمله به سلول‌های آلوده و سالم فرد بیمار را آغاز می‌کنند. زمانی که فرد میزبان ویروس کاملا آلوده و بیمار شد، ویروس به‌دنبال میزبان بعدی‌اش می‌رود. بنابراین، ویروس هیچ اجباری به تکامل برای بقا ندارد. شاید بتوان گفت درباره امیکرون ما صرفا خوش‌شانسیم.

هنوز برای بسیاری از ما این خبر ناخوشایند است، اما واقعیت آن است که هنوز در جایگاهی نیستیم که بتوانیم بگوییم می‌توانیم با این ویروس هم‌زیستی کنیم یا نه. ما باید به تلاش برای به‌کارگیری شیوه‌هایی که مانع از شیوع گسترده آن می‌شود، ادامه دهیم. شیوه‌هایی برای حمایت از افراد آسیب‌پذیر که مانع از ابتلای آن‌ها شود نیز باید در اولویت باشد.

جامعه پزشکی امیدوار است زمانی فرابرسد که همه کشور‌ها بتوانند با دسترسی مناسب به واکسن و تجهیزات مراقبتی مانند ماسک‌های مناسب و دارو‌های کافی به‌اندازه مناسب برای مقابله با کووید ۱۹ مجهز باشند تا بتوانند در مقابل هر سویه جدیدی به‌خوبی عمل کنند؛ اما متأسفانه هنوز تا چنین روزگاری فاصله زیادی داریم. بدون تردید نسبت به دو سال گذشته در وضع بسیار بهتری قرار داریم، اما نمی‌توانیم ادعا کنیم که به پایان کابوس همه‌گیری جهانی رسیده‌ایم.

منبع: الجزیره