پویانمایی مشهد و ظرفیت آن برای معرفی به جهان

میثم مرادی‌ بیناباج-معاون راهبری استان‌های حوزه هنری | شهرآرانیوز - صنعت پویانمایی و به‌طور کل سینما و رسانه، زبانی بین‌المللی است و داشتن دانش و توانمندی فناوری تولید و تبدیل مفاهیم به رسانه، قدرت نرم محسوب می‌شود و نفوذ و اثرگذاری تولیدات انیمیشن در جامعه جهانی بسیار واضح است و کشور‌هایی که می‌توانند تولید محتوا کنند، فرهنگ اندیشه و سیاست‌هایشان را در سطح جهانی منتشر می‌کنند.

امروز کشور ما باوجود داشتن استعداد و ظرفیت و فرصت‌های طلایی، متأسفانه از این ظرفیت نتوانسته است استفاده کند و کشور ایران با سابقه بیش از شصت سال در تولید پویانمایی هنوز نتوانسته است سهم شایانی از بازار جهانی را به خود اختصاص دهد.

به گواه کارشناسان، مشهد امروز قطب تولید انیمیشن در کشور است و هم‌دوش تهران توانایی تولید آثار سریالی و سینمایی پویانمایی فاخر را داراست و این مهم با تلاش حدود دو دهه‌ای چندین گروه و شرکت انیمیشنی اتفاق افتاده است.

فرصتی که در مشهد وجود دارد، گروه‌های گوناگون و فراوان تولید انیمیشن است که نزدیک به دو دهه در کنار یکدیگر فعالیت کرده‌اند و روزبه‌روز هم بیشتر می‌شوند. این نیرو‌های مستعد جوان و تحصیل‌کرده فرصتی بالنده برای تحول در کشور هستند که اگر این ظرفیت از طرف مدیران استانی و شهری جدی گرفته شود، مشهد می‌تواند هم در کشور و هم در منطقه در تولید انیمیشن و صنایع وابسته آن پیشرو باشد.

آن‌طور که باید، در این حوزه سرمایه‌گذاری جدی نشده و گاهی تولیدات استانی سلیقه‌ای بوده و آن هم بر اساس مسائل سازمانی اعلام سفارش شده و البته در همین زمینه هم حق مطلب ادا نشده است وحتی انیمیشن‌سازان مشهدی ارتباطات بهتری با دیگر استان‌ها نسبت به مدیران استانی خودمان دارند که اگر این‌طور نبود، مشهد به یک هاب منطقه‌ای و بازار جهانی در حوزه سرگرمی تبدیل می‌شد.

منظور از حمایت فقط سفارش‌دادن پروژه سینمایی نیست که بعد از آن باعث رونق شود، ما باید سازوکار‌های تولید انیمیشن را در استان و کشور ایجاد کنیم و نهاد‌هایی ازجمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی و صداوسیما در این زمینه نقش جدی دارند. گروه‌های انیمیشن‌ساز بیش از آنکه به سفارش نیاز داشته باشند، به حمایت از ایده‌ها و طرح‌ها و سوژه‌های خود نیاز دارند.

در این زمینه پیشنهاد می‌شود صندوق مشترک حمایت از تولید انیمیشن متشکل از افراد حقیقی و حقوقی زمینه سرمایه‌گذاری را فراهم کند که اگر چرخه تولید و توزیع پیاده شود، خیلی بیشتر از سرمایه‌گذاری در دیگر موضوع‌ها مثل هتل‌داری و گردشگری و مسکن سودآوری و بازگشت سرمایه خواهد داشت.

با مقایسه وضعیت ایران با سطح جهانی، بی‌شک در سطح جهانی صنعت انیمیشن پیشرفته‌تر است، اما فاصله ما با آن‌ها خیلی نیست و برخلاف سینما که وابسته به تجهیزات و لوازم تخصصی است، در حوزه انیمیشن موضوعی که تعیین‌کننده است، زمان و پشتیبانی از نیروی انسانی و تأمین مالی آن‌ها و وابسته به خلاقیت فردی است و ما از کشور‌های جهانی عقب نیستیم.‌

نمی‌توان کتمان کرد که کیفیت تولید انیمیشن در مشهد به‌قدری زیاد است که از کشور‌های پیشرفته اروپایی و آسیایی و منطقه سفارش می‌گیریم و این ظرفیت به‌شدت در مشهد جدی است و قابلیت آن را دارد که به‌صورت تصاعدی بالا برود.

ضعف عمده ما در تبدیل مفاهیم ادبی و تاریخی به داستان است

نقش انیمیشن در احیای هویت ملی و مذهبی مشهد بر کسی پوشیده نیست و در این زمینه کار‌هایی شده است، اما کافی نیست و برخلاف موضوع‌هایی که در جهان غرب روی آن کار می‌شود و با چندین مدل و روایت نقل می‌شود، موضوع‌ها و محتوای غنی که ما داریم، مانند امام رضا علیه‌السلام، برای آن‌ها درنهایت یک فیلم ساخته شده است و این کافی نیست و باید از زوایای مختلف به این شخصیت زنده هویتی که در باور‌های مردم جا دارد، توجه ویژه‌ای شود.

ادبیات و تاریخ کهن خراسان پر است از مضامین و دلاوری‌ها و قهرمان‌هایی که به‌دلیل ضعف عمده ما در تبدیل سرمایه‌های ادبی و مذهبی به داستان و روایت مغفول واقع شده است. خدا رحمت کند مرحوم سعید تشکری را که به‌تازگی از جمع ما رفت. او یکی از پیشتازان و سرآمدان تبدیل تاریخ، فرهنگ، هویت دینی و انقلابی این خطه به داستان بود و پیشنهاد می‌کنم تولیدکنندگان رسانه‌ای به داستان‌های جذاب او که استناد تاریخی و روایی دارد، مراجعه کنند.

مکتب خراسان این ظرفیت را دارد که منبع جریان انیمیشن کشور شود و می‌تواند این مفاهیم به داستان‌هایی تبدیل شود که در انیمیشن‌ها دیده شود، اما واقعا کار آن‌چنانی انجام نشده است و باید این سوژه‌ها این‌قدر از زوایای مختلف ساخته و تکرار شود که مطلب برای مخاطب جا بیفتد.

ظرفیت اشتغال‌زایی در حوزه انیمیشن زیاد است. مشکل سیاست‌گذاری نادرست است. برای جهان‌شهربودن باید ابعادش دیده شود.

جهان‌شهر جایی است که جهان آن را بشناسد. برای شناخت جهان‌شهر باید تبلیغ و معرفی صورت گیرد. آیا برای این کار ابزاری جز رسانه و انیمیشن می‌تواند کارساز باشد و باید روی صنایع هویتی و فرهنگی این شهر کار بشود.

حرم امام رضا علیه‌السلام سالانه میلیون‌ها زائر دارد و هنوز مخاطبانش افراد باورمند به مقام ولایت هستند، اما دیگر مخاطبان با ابعاد شخصیتی ایشان آن‌چنان که باید، آشنا نشده‌اند. انیمیشن می‌تواند این کار را انجام بدهد و چه‌بسا مردمانی در کشور و منطقه با ابعاد شخصیتی ایشان اگر آشنا بشوند، به مشهد بیایند و در این زمینه راه ساده آن ارائه روایت‌های مختلف از سیره امام (ع) است.

انیمیشن می‌تواند با روایت داستان‌های شاهنامه که جذابیت‌های روایت جهانی دارد، به ارتقای هویت ملی شهر مشهد کمک کند. برای این کار باید نخبگان این شهر اجماع فکری داشته باشند و پشتیبانی معنوی و اندیشه‌ای کنند. در این زمینه نیز با مشکل جدی روبه‌رو هستیم و باوجود اینکه استادان و نخبگان ما ظرفیت‌های رسانه‌ای دارند، در انتقال محتوا در قالب رسانه ضعف جدی دارند و از ظرفیت‌های مجازی و انیمیشن‌سازی بهره نمی‌گیرند و ندیدم کسی از صنعت انیمیشن ما دفاع کند.

نقاط قوت زیادی در این حوزه هست که اگر سرمایه‌گذاری شود، برای بخش خصوصی جذابیت دارد. نکته دیگر اینکه این صنعت می‌تواند پیشران دیگرصنایع وابسته مانند نوشت‌افزار، بازی و سرگرمی باشد و امکان سودآوری اقتصادی در این حوزه‌ها را نیز فراهم می‌کند.

این صنعت برخلاف بسیاری از مشاغل به استفاده از ذخایر نفت و منابع زیرزمینی نیاز ندارد و مهم‌تر اینکه تحریم‌شدنی نیست.

یعنی برخلاف دیگر صنایع که درگیر تحریم صادرات هستیم، هیچ تحریمی نمی‌تواند مانع تولید آن بشود و می‌توان کشور را به درآمدزایی فراتر از صنایع دیگر رساند.

تصاویری از انیمیشن «انقلاب مشهد» واقعه ٢٣ آذر

نیمی از ظرفیت انیمیشن کشور درگیر سفارش‌های خارجی است

بیشتر مشکلات و موانع در این حوزه، داخلی است، تاجایی که برخی کشور‌ها با واسطه به ما سفارش ساخت انیمیشن می‌دهند. چون این توانایی در ایران وجود دارد و با کمترین هزینه تولید می‌شود.

این یک تهدید است که انیمیشن‌سازان ما درگیر تولید برای کشور‌های خارجی باشند و از انتشار فرهنگ خود جا بمانند و، چون سفارش داخلی نداشته‌اند، تولیدکننده کم‌هزینه داستان‌های کشور‌های دیگر باشند و داستان‌ها و روایت‌های آن‌ها را مطرح کنند.

اگر پژوهشگران بررسی کنند، فکر می‌کنم بیش از نیمی از ظرفیت انیمیشن کشور درگیر سفارش‌های خارجی است که باوجود اینکه ارزآوری برای کشور دارد، وقتی این همه داستان و مفاهیم گفته‌نشده داریم، ظلم بزرگی است به فرهنگ و ادب ایرانی اسلامی که درگیر داستان‌ها و روایت‌های کشور‌های دیگر باشیم.

با توجه به ظرفیت بالقوه و بالفعل موجود، مشهد می‌تواند در سال دوسه انیمیشن سینمایی خوب و به همین اندازه سریال تولید کند. این‌گونه به نظر می‌رسد که اگر مدیران شهری و استانی اهمیت موضوع را درک کنند، برای مخاطب چندمیلیونی کشور و حتی جهان می‌توانند به‌وسیله همین گروه‌های انیمیشن‌ساز مشهدی قدرت و عمق نفوذ بسیاری روی افکار عمومی و سبک زندگی داشته باشند و از هرکاری می‌زنند و روی این موضوع سرمایه‌گذاری می‌کنند تا مشهد طی دوسه سال آینده محور ترویج سبک زندگی ایرانی‌اسلامی به‌عنوان جهان‌شهر باشد.