معماری اسلامی - صفحه 3

معماریان وضعیت معماری در زمینه طراحی و معماری را مطلوب نمی‌داند و آینده خوبی هم برای آن متصور نیست. چون بر این باور است که اتصال ما با گذشته مان قطع شده است. این معمار در گفتگو با شهرآرا توضیحات بیشتری درباره وضعیت هنر معماری در کشور و روندی که در این سال‌ها طی کرده است، ارائه می‌کند که پیش روی شماست.

زیارت مفهومی کهن در میان شیعیان است و از دیرباز، مردمان هر دیار، برای انجام مناسکی خاص، راهی زیارتگاه امامان معصوم (ع) می‌شده اند. فارغ از مفاهیم دینی و دستورات الهی امامان، برخی مفاهیم و الگو‌های عینی نیز به این مفهوم انسجام می‌بخشند. زیارت حضرت رضا (ع)، یکی از مناسک کهن اسلامی است که همه مسلمانان فارغ از شیعیان در سراسر دنیا به آن توجه دارند.

قدیمی‌ترین عنصر سنگی یافت شده در حرم مطهر، سنگاب بزرگی است که در انتهای سده ششم هجری قمری از سنگ سیاه مشهور به «هرکاره» ساخته شده است.

گذری بر تاریخ ساخت رواق‌های حرم‌مطهر که سایه بان زائران و مجاوران حریم کبریایی امام رضا (ع) است.

رواق بزرگ و مجلل دارالولایه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی سال ۱۳۶۸ شمسی در غرب روضه منوره بنا گردیده و دارای ۱۹۶۵ متر مربع زیربناست. این رواق وسیع از طرق زیادی به اماکن و بیوتات متبرکه آستان قدس ارتباط دارد، از شمال به صحن انقلاب و قسمتی از بست شیخ طوسی و از شرق به رواق‌های دارالشرف، دارالاخلاص و دارالسیاده و از جنوب به مدرسه دو در و پریزاد و از غرب به صحن جمهوری اسلامی محدود استو کفشداری‌های متعددی هم در آن برای زائران در نظر گرفته شده است.

رواق و گنبد الله وردی خان واقع در شمال شرق بقعۀ مطهّر و از باشکوهترین نمونه‌های هنر صفوی حرم می‌باشد. این رواق با دارالضّیافه، دارالسّعاده، توحیدخانه، دارالفیض، گنبد حاتم‌خانی و صحن انقلاب همجوار است. این رواق باشکوه هم از نظر معماری و هم از نظر تزئینات هنری شاهکار است. این رواق عبارت است از یک گنبدخانۀ هشت ضلعی که برگرد داخل آن هشت صفّه در ردیف پایین و هشت صفّۀ کوچکتر یا ایوانچه در ردیف بالای آن قرار گرفته است. زیر گنبد پر از مقرنس‌کاری است و مقرنس‌ها در هفت ردیف، شمسۀ بزرگی در وسط سقف را احاطه کرده‌اند. کتیبه‌های ثلث و نستعلیق ممتاز حاوی آیات و روایات در حاشیۀ صفّه‌ها و زیر گنبد اجرا شده است. نمای بیرونی گنبد با آجر‌های مسی مزیّن ترنج‌های برجسته پوشیده شده است. گنبد یک پوشش سقف دارد و به این ترتیب فاقد ساقه و کم ارتفاع ساخته شده تا از بیرون، در مقابل گنبد مطهّر جلوه نداشته باشد. بنای فوق از حیث کاشی کاری فوق العاده نفیس و ممتاز است و یکی از زیباترین شاهکار‌های هنری آستان قدس رضوی می‌باشد. رواق دارالضیافه نیز از جنوب به دارالسیاده و از غرب به رواق الله وردیخان می‌رسد. با محاسبه فضا‌های جانبی، مساحت آن ۱۶۶ متر مربع است. بنای این رواق مربوط به سال ۱۰۳۱ ق است که مرحوم میرزا شفیع قزوینی به هزینه یک تاجر قزوینی این بنا را احداث نمود. دراین رواق دو صفه ساخته شده که درآن آیاتی از قرآن مجید روی کاشی‌های رنگارنگ نوشته شده است. این رواق محل دفن مشاهیری، چون میرزا مهدی غروی اصفهانی و حاج ملاهاشم قزوینی است.

گذری بر تاریخچه ساخت مسجد گوهرشاد که یکی از باشکوه‌ترین بنا‌های مذهبی در جهان اسلام است.

نقش نام مبارک حضرت علی (ع) به خط کوفی بنایی، از تزئینات رایج در بنا‌های آیینی و یادمانی در ایران به شمار می‌آید. آقای دکتر غلامحسین معماریان در کتاب ارزشمند خود «نام علی (ع) در معماری اسلامی ایران با روش خط بنایی»، تصاویر نمونه‌های متعددی از نقوش تزئینی نام حضرت علی (ع) را گردآوری و منتشر کرده است.