غلامحسین معماریان: معماری مشهد در امتداد معماری حرم مطهر باشد

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ چندی پیش بود که غلامحسین معماریان، هنرمند شناخته شده کشور، به دلیل حفظ و صیانت از بافت‌های تاریخی و سنتی ایران و همچنین فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی ارزشمندش در زمینه معماری اصیل و فاخر ایرانی اسلامی به عنوان چهره هنر انقلاب اسلامی در حوزه معماری در سال۱۴۰۰ معرفی شد؛ هنرمندی که در سال‌های تدریسش در دانشگاه تلاش کرده است تا دانشجویان را با تاریخ و گذشته شان آشنا کند.

معماریان وضعیت معماری در زمینه طراحی و معماری را مطلوب نمی‌داند و آینده خوبی هم برای آن متصور نیست. چون بر این باور است که اتصال ما با گذشته مان قطع شده است. این معمار در گفتگو با شهرآرا توضیحات بیشتری درباره وضعیت هنر معماری در کشور و روندی که در این سال‌ها طی کرده است، ارائه می‌کند که پیش روی شماست.

آینده خوبی در انتظار معماری نیست

غلامحسین معماریان درباره روند استفاده از معماری ایرانی اسلامی در سال‌های گذشته می‌گوید: مبانی فکری معماری کشور ما در زمینه طراحی در پیش از انقلاب اسلامی و حتی اکنون از خارج کشور وارد می‌شود. درواقع دانشجویان و معماران ما چشم انتظار این هستند که اتفاقاتی را که در کشور‌های دیگر می‌افتد، در ایران عملی کنند که مصادیقش در مشهد زیاد است.

او یادآور می‌شود: مبنای معماری مدرن این است که هیچ چیزی از تاریخ و گذشته در بنا‌ها دیده نشود و طراحی‌ها نو و متفاوت باشد. از همین رو ما این روز‌ها ساختمان‌هایی با شکل‌های مختلف می‌بینیم.
به گفته این معمار، ایده‌های حاکم بر طراحی در کشور ما همان ایده مدرن است که می‌گوید متفاوت باشید و مهم نیست از معماری گذشته استفاده کنید یا نه.

معماریان بیان می‌کند: ما در جامعه معماری این گونه ایم که هرکس کار خودش را می‌کند. مثلا در مشهد از حرم امام رضا (ع) که پایمان را بیرون می‌گذاریم، انگار در خیابانی از کشور دیگر قدیم می‌زنیم که هیچ ارتباطی با معماری حرم ندارد. این قطع شدن اتصالات از پیش از انقلاب اسلامی شروع شده و تا امروز ادامه داشته است.
به گفته این معمار، پس از پیروزی انقلاب اسلامی بستر لازم برای بازگشت به معماری گذشته فراهم شده، اما از این فرصت استفاده نشده است.
او که وضعیت خوبی را برای معماری در زمینه طراحی متصور نیست، تأکید می‌کند: آینده خوب یعنی اتصال طراحی‌ها به فضای الهی و معنوی. این اتصال هم با حضور مسئولان دل سوز رقم می‌خورد.

راهی دشوار برای ورود معماران جوان

معماریان با اشاره به سی سال تدریسش در دانشگاه، یادآور می‌شود: در این سال‌ها تلاش من بر این بوده است تا دانشجویان را با گذشته شان آشنا کنم که خدا را شکر موفق هم بوده ام. چون می‌بینم این علاقه مندی در خیلی از جامعه جوان به وجود آمده است که به گذشته شان برگردند؛ هرچند که اثری نمی‌سازند، ولی به تاریخشان علاقه‌مند شده اند.

این هنرمند درباره امکان ورود راحت جوان تر‌ها به عرصه معماری می‌گوید: در بخش طراحی خیلی سخت می‌توانند وارد شوند. اگر هم وارد عرصه بشوند، مستقل نمی‌توانند عمل کنند.
او با اشاره به مشکلاتی که بر سر راه چاپ کتاب در حوزه معماری وجود دارد نیز بیان می‌کند: برای ورود به بخش پژوهش هم باید معماران جوان بسیار تلاش کنند، سفر بروند، یادداشت کنند و عکس بگیرند؛ روندی که هزینه بر است. آن‌ها برای اینکه اثری خلاقانه و متفاوت ارائه کنند، باید دست کم ۱۰ سال در ساختمان‌های مختلف خاک بخورند.

از معماری گذشته حمایت نمی‌شود

معماریان همچنین به نبود حامی در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: ۲۵۰ هزار نسخه از کتاب تخصصی من فروش رفته، اما در سی سال گذشته نشده است مدیر دولتی بیاید به من بگوید به تو پروژه‌ای می‌دهیم یا از تو حمایت می‌کنیم. فقط یک بار مدیری از آبفا به دفترم آمد و گفت: «شنیده ام درباره معماری آب انبار‌های یزد کار کردید، دوست دارم با ما همکاری کنید.» که البته هفت سال است هنوز پروژه‌ای که با هم کار می‌کنیم، ناتمام مانده است. به گفته این هنرمند، حمایت از معماری، آن هم معماری گذشته، در کشور ما وجود ندارد.
معماریان با اشاره به انتخاب شدنش به عنوان چهره سال هنر انقلاب اسلامی در بخش معماری، یادآور می‌شود: اصلا تصورش را نمی‌کردم که این جایزه را دریافت کنم. از دوستان حوزه هنری انقلاب اسلامی که من و کارم را دیدند، تشکر می‌کنم.

انقلاب ما انقلاب فرهنگی است

معماریان ضعف کشور را در حوزه فرهنگ و هنر، نداشتن راهبردی فرهنگی در حوزه معماری می‌داند و می‌گوید: معمار فرهنگی اجزا را کنار هم می‌چیند و مشخص می‌کند که ۱۰ سال دیگر چه خروجی‌ای می‌خواهد. ما چنین فردی نداریم و هرکس برای خودش کار می‌کند.
او تأکید می‌کند: ما کسی را نداریم که سرمایه‌ها را بشناسد و براساس آن‌ها برنامه ریزی کند. اکنون انجام این کار وظیفه حوزه هنری انقلاب اسلامی است. حوزه هنری می‌تواند در همه زمینه‌ها معمار خوبی باشد.

معماریان حوزه فرهنگ را موضوع اصلی کشور می‌داند و می‌گوید: انقلاب ما انقلاب فرهنگی است و زیربنای آن فرهنگ است. پس باید برای این زیربنا طرحی داشته باشیم و آن را در همه شهر پیاده کنیم. این کار هم فقط با شناخت افراد و سرمایه‌ها میسر است. به گفته او، کسانی که قرار است راهبرد‌های فرهنگی را در حوزه معماری تعریف کنند از افرادی باشند که بتواند نقش فعال و موثری در تدوین و برنامه ریزی نقشه راه ایفا کنند.