معلولیت و سینما؛ مروری بر بازیگری معلولان

علی صمدی جوان | شهرآرانیوز؛ روز بازیگر فرا رسید و این فرصتی را به وجود آورد تا درباره بازیگری و معلولیت بنویسیم. معلولان عموما قشری در معرض آسیب و حتی گوشه‌گیر هستند و اگر به رشد و توانایی برسند، از بسیاری افراد در جامعه خود پیشتازتر خواهند بود.

حال تصور کنید یک فرد دارای معلولیت پا را از دایره ناتوانی بیرون بگذارد و به بازیگری روی آورد. این هنر که نزد همه مردم محبوبیت دارد و بسیاری خواهان آن هستند تا بازیگر شوند و از این راه به شهرت برسند، از سال‌های گذشته برای معلولان در ایران و جهان هم یک مزیت برای برابری در اجتماع محسوب می‌شده است.
در کنار بازیگری معلولان، بازیگرانی نیز هستند که نقش افراد دارای معلولیت را ایفا کرده‌اند که هم در سینمای ایران و هم جهان نمونه‌های فراوانی از آن را به یاد می‌آوریم. در ادامه این مطلب به برخی بازیگران معلول و همچنین، برخی نقش‌های ممتاز سینمای ایران که سیمای معلولیت را به تصویر کشیده‌اند، اشاره خواهیم کرد:

پاسکال دوکن

این بازیگر ۵۲ ساله بلژیکی با داشتن معلولیت سندرم داون موقف شد در سال ۱۹۹۶ میلادی برای بازی در فیلم «روز هشتم» جایزه نقش اول مرد جشنواره فیلم کن را تصاحب کند.

پابلو پیندا

پابلو بازیگری اسپانیایی و مبتلا به سندرم داون است که از او به‌عنوان نخستین دانش‌آموخته رشته روان‌شناسی در عین ابتلا به چنین معلولیتی یاد می‌کنند. پیندا متولد ۱۹۷۴ است و برای بازی در نقش یک فرد سندرم داونی که کاملا به معلولیت خودش نیز اشاره دارد، برنده جایزه نقش اول مرد از جشنواره سن سباستین شد.

مت فریزر

از این بازیگر بریتانیایی به‌عنوان یک کمدین تئاتر در این کشور یاد می‌شود که معلولیت جسمی‌حرکتی دست دارد. فریزر متولد ۱۹۶۲ است و اکنون به اجرا نمی‌پردازد.

آر. جی. میته

این بازیگر ۳۰ ساله اهل آمریکا که در سریال پرطرف‌دار «برکینگ بد» در نقش یک فرد فلج مغزی ظاهر شده است، در زندگی شخصی هم همین معلولیت را دارد.

پیتر دینکلیج

معروف‌ترین شخصیت معلول در میان بازیگران سینمای جهان بی‌تردید دینکلیج است. او که با بازی در سریال «بازی تاج و تخت» به شهرتی جهانی رسید، در سال ۱۹۹۵ در فیلم «زندگی در فراموشی» ایفای نقش کرد که داستان زندگی فردی معلول با تمام محدودیت‌های او در زندگی روزمره را روایت می‌کرد و این بازیگر کوتاه قامت به‌خاطر ایفای این نقش مورد تحسین قرار گرفت.

وارویک دیویس

یکی دیگر از بازیگران کوتاه‌قامت و مطرح در سینمای جهان، وارویک دیویس انگلیسی است. این بازیگر ۵۲ ساله با بازی در قسمت‌های اول و هفتم «هری پاتر» به شهرت رسید. پیش از این، دیویس تجربه بازی در فیلم سینمایی «جنگ ستارگان» را نیز در کارنامه خود داشت.

در سینمای ایران بیشتر از آنکه بازیگر معلول داشته باشیم، بازیگرانی داشته‌ایم که در قامت یک فرد معلول روی پرده نقره‌ای ظاهر شده‌اند و آثار درخشانی را از خود بر جا گذاشته‌اند که در ادامه به برخی از این نقش‌های ماندگار اشاره می‌کنیم.

اکبر عبدی

مرد هزارچهره سینمای ایران از جمله بازیگرانی است که توانایی خوبی در ایفای نقش و چهره خاصی برای انواع گریم‌ها دارد. عبدی با بازی در نقش غلامرضا در فیلم سینمایی «مادر» به کارگردانی علی حاتمی، توانایی ذاتی‌اش در بازیگری را به رخ کشید و با نقش یک معلول ذهنی در قاب خاطرات مخاطبان قرار گرفت.

مهدی فخیم‌زاده

این بازیگر و کارگردان نام‌آشنای سینمای ایران در دهه شصت با خلق شخصیت «نمکی»، یکی از ماندگارترین آثار خود را به سینما هدیه داد. دیالوگ معروف «می‌خوای اذیت کنی؟» فخیم‌زاده در این فیلم از نکات مهم بازی او در نقش یک ناتوان ذهنی است.

بیژن امکانیان

بازیگر نام‌آشنا و مطرح دهه شصت سینمای ایران با بازی در فیلم «گل‌های داوودی» و ایفای نقش فردی نابینا نگاه‌ها را به سوی خود جلب کرد.

محسن رمضایی

فیلم سینمایی «رنگ خدا» یکی از بهترین آثار مجید مجیدی است که در آن و برای اولین بار از بازیگری نوجوان و نابینا در نقشی با همان محوریت استفاده شد. محسن رمضانی با ایفای این نقش مورد تحسین سینماگران واقع شد.

اسدالله یکتا

معروف‌ترین و قدیمی‌ترین بازیگر کوتاه‌قامت سینمای ایران بی‌گمان اسدالله یکتاست که بیش از ۶۰ سال در هنر ایران بازی کرده و همواره از چهره‌های محبوب میان مخاطبان ایرانی است.

رشید اصلانی

خالق شخصیت ماندگار «سمندون» از جمله هنرمندان کوتاه‌قامت هنر نمایش در ایران بود که با این نقش به اوج شهرت رسید. او در زمینه آکروبات نیز فعال بود و گفته می‌شود هشت سال در چین، ژاپن و سنگاپور در این زمینه کار کرد. مدتی نیز به ورزش زیبایی اندام پرداخت و مطبوعات ورزشی آن روز به‌دلیل ویژگی‌های جسمانی‌اش به او لقب «آقا کوچولوی جهان» را دادند.

نوید محمدزاده

کسانی که «مغز‌های کوچک زنگ‌زده» را دیده باشند، اذعان دارند نوید محمدزاده در خلق شخصیت یک فرد ناتوان ذهنی، بسیار توانا ظاهر شده است و یکی از نقش‌های پرتلاش و تنش برای معلولان در سینمای ایران محسوب می‌شود.

نگار جواهریان

او از جمله بازیگرانی است که نقش فرد معلول را در دو فیلم متفاوت تجربه کرده است و تنها بازیگری است که هم معلولیت جسمی و هم ذهنی را بازی کرده است. جواهریان در دو اثر سینمایی «اینجا بدون من» و «حوض نقاشی» به زیبایی هرچه تمام‌تر معلولیت را به تصویر کشید.

محمدرضا فروتن

فروتن در سال ۱۳۸۴ در فیلم «وقتی همه خواب بودند» ایفای نقش کرد و خوش درخشید. وی نقش یک معلول ذهنی را ایفا کرد و خودش درباره این نقش گفته است: «هر بار که فیلم را می‌بینم، مثل اینکه به خانه خدا رفتم و این فیلم تأثیرگذار را به‌عنوان یک کار هنرمندانه و انسانی قبول دارم.»

علی شادمان

این بازیگر جوان و آینده‌دار در نخستین تجربه بازیگری و هنگام خردسالی‌اش، نقش فردی معلول با عارضه‌های تنفسی را در فیلم سینمایی «میم مثل مادر» ایفا کرد و نشان داد آینده سینمای ایران روی حضور چنین کاراکتر‌هایی حساب می‌کند.

شهاب حسینی

برنده جایزه نخل طلای کن در تنها تجربه خود از ایفای نقش یک فرد معلول، با خلق شخصیت رضا در «حوض نقاشی» توانایی بازیگری‌اش را به رخ کشید. وی البته در فیلم «بچه‌های ابدی» پوران درخشنده هم تجربه مواجهه با معلولیت را داشته است.