نخستین ماشین تایپ ایران | چرخ تحریر مظفری
نقبی بر تاریخ نخستین ماشین تایپی که وارد ایران شده است
افسانه حکمت | شهرآرانیوز؛ خط خوش ثلث و نستعلیق و بی‌قراری دوات روی کاغذ نامه‌هایی که عطر کلماتی دلتنگ را مخابره می‌کردند، مگر در دیاری دیگر مراد‌بخش مهجوری باشند یا برگ سندی بشوند برای گره‌گشایی از کاری، با آمدن فن تایپ در جهانی که همه‌چیز را روی دنده سرعت کوک کرده بود، شکلی دیگرگونه پیدا کرد.
نخستین ماشین تحریری که وارد بازار شد
برابر اسناد تاریخی حدود ۱۳۵ سال از روزی که نخستین ماشین تحریر وارد بازار شده، می‌گذرد؛ ماشین تحریری که پیش از این، آزمون و خطا‌های فراوانی را در دوران مختلف پشت سر گذاشته بوده است و بسیاری در تلاش برای ثبت آن بوده‌اند، اما در‌نهایت، این نام «جورج‌واشینگتن نیوتن یوست» بود که ماندگار شد.
دستگاهی که او مخترع آن بود، از سال ۱۸۷۰ میلادی تا اواخر سده بیستم، یکی از ابزار‌های جدانشدنی دفاتر، ادارات و مشاغل مرتبط با نوشتن بوده است، ولی از دهه۱۹۸۰ به بعد، کم‌کم با ورود نرم‌افزار‌های ویرایشگر متن که روی رایانه شخصی اجرا می‌شدند، رونق بازار خود را از دست داد و به خاطره‌ها پیوست.
نخستین ماشین تحریر ایران را چه کسی خرید؟
روایت است که نخستین ماشین تایپ که ابتدا در میان عوام «چرخ‌تحریر» نام می‌گیرد، در دوره مظفری به ایران آمده است. سند مالکیت این چرخ تحریر نیز به نام خود شاه همیشه‌بیمار خورده تا وقتی ملول از همه امور مملکتی در اتاق خود مشغول استراحت است، بتواند نامه‌ها و دل‌نوشته‌های خودش را تحریر کند.
جالب‌تر آنکه، این ماشین تحریر که ساخت شرکت «یوست» در نیویورک بوده است، پیش از این در یک حرکت تبلیغاتی جالب، عکس مظفرالدین‌شاه قاجار را روی پوستر تبلیغ ماشین تحریر چاپ می‌کند که از قضا با فروش بسیار هم روبه‌رو می‌شود. در این پوستر که به زبان انگلیسی بوده است، زیر عکس سلطان‌قاجاری، عبارت «شاه ایران» و در ادامه جمله «ماشین تحریر یوست قوی‌ترین متحد او است» چاپ شده است.
رونق آموزشگاه‌های تایپ
با آمدن ماشین‌های تحریر به بازار، نفس اسناد دست‌نویس هم به شماره می‌افتد، اما این موضوع به‌دلیل کم‌بودن اداره‌های دولتی و همچنین وجود معضل بی‌سوادی در ایران عصر قاجاری، تقریبا تا دوره پهلوی اول به درازا می‌کشد، اما پس از این دوره است که با گسترش شهرها، ورود فناوری‌های تازه و بیشتر شدن اداره‌های دولتی و افزایش روزنامه‌ها، مردم کم‌کم با حرفه‌ای به نام تایپیست آشنا شدند؛ حرفه‌ای که اعلان‌های روزنامه‌ای نشان می‌دهد تا سال‌ها، یکی از مشاغل دارای بازار کار و صدالبته پر‌طرفدار بوده است. ناگفته نماند این شغل را که به‌دلیل سهولت و آسانی، شغلی زنانه تلقی می‌شده است، ابتدا در آموزشگاه‌هایی آموزش می‌داده و سپس پذیرفته‌شدگان بلافاصله جذب بازار کار می‌شده‌اند.
آموزش ماشین‌نویسی در مشهد
از اینکه چه کسی نخستین دستگاه تایپ را به مشهد آورده است، اطلاع دقیقی در دسترس نیست، ولی نخستین اعلان برای آموزش ماشین‌نویسی در مشهد را روزنامه بهار در ۹ آذر ۱۳۱۲ خورشیدی چاپ و منتشر کرده است. در این خبر که نشان می‌دهد این حرفه در شهر ما ابتدا برای مردان بوده، چنین آمده است: «یک ماه زحمت، یک عمر راحت. همه می‌دانند که صنعت ماشین‌نویسی امروزه کمال اهمیت را احراز کرده است و در دوائر دولتی و مؤسسات مهمه ملی مورد استفاده است. آقایانی که مایل‌اند در مدت یک ماه این صنعت مهم را بیاموزند به قرائتخانه تاجور واقع در فلکه جنوبی مراجعه کنند تا در‌صورت قبولی، تحت تعلیم یک نفر ماشین‌نویس زبر‌دست، مشغول کار شوند.»
ماجرا، اما به اینجا ختم نمی‌شود و داغی بازار ماشین‌نویسی سبب می‌شود شش‌سال بعد نیز روزنامه شهامت در ۱۴ دی ۱۳۱۸ خورشیدی اعلانی دیگر با این مضمون منتشر کند: «آموزشگاه ماشین‌نویسی توانا با پرداخت ۴۰ریال شما را به‌زودی ماشین‌نویس خواهد کرد. آدرس: سه‌راه خیابان خاوری و شاهرضا.»
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
