درباره کمال الملک به مناسبت سالروز وفاتش

شهرآرانیوز - بعضی آدم ها، معنایی فراتر از اسمشان پیدا می‌کنند و شرف و آبروی چیزی می‌شوند. این اسم‌های بزرگ، در همه جا، همه کار‌های دنیا و در طول تاریخ، پخش شده اند؛ مثل چاپلین که وقتی آدم اسمش را می‌شنود، یاد سینمای صامت و کمدی‌های فاخر می‌افتد، افلاطون که نماد فلسفه هستند و مثل بوعلی سینا که شرف علم طبابت است. از این دست آدم‌ها در هر زمینه‌ای هستند. در دنیای هنر هم به سبب وجود ریشه‌ها و مفاهیم عمیق انسانی، اسم‌هایی که شأن و جایگاهی دارند، بیشتر به یاد بقیه می‌آیند و مردم عادی بیشتر آن‌ها را می‌شناسند. محمد غفاری، صاحب لقب «کمال الملک»، از آن دسته است.

او نقاش بزرگ، صاحب سبک و پرنفوذ دوره قاجار و شرف نقاشی ایرانی بود. نمی‌توان از نقاشی ایرانی نوشت و اسم او را جاگذاشت، ضمن اینکه کمال الملک تنها یک اسم دهان پرکن و صاحب سبکی در زمینه نقاشی و رنگ نیست. کمال الملک یک مکتب فکری است؛ مکتبی که در آن ارزش آدمی فقط به درک او از جهان هستی برمی گردد. مکتبی که او را از پادشاهان و مردان فربه و کودن حاکم بر ایران آن زمان، بزرگ‌تر می‌کند و در جایگاهی بلندتر قرار می‌دهد و جالب اینکه خودش انگار این موضوع را به خوبی درک کرده بود و می‌دانست. معروف‌ترین اثر او، تالار آیینه، به همین نکته اشاره می‌کند؛ یک نقاشی باشکوه از قصری که ناصرالدین شاه جزئی کوچک از آن است.

تالاری که بعد‌ها به دلیل حضور در آن، متهم به سرقت شد. فیلم کمال الملک، ساخته علی حاتمی، صحنه بیرون آوردن لباس محمد غفاری را به جرم دزدیدن جواهرات تخت پادشاهی -با بازی درخشان جمشید مشایخی- نشان می‌دهد. در همان حال، کمال الملک را در پشت چشمان بازیگر می‌توان دید که آرام نشسته است و به حماقت آدم‌های اطرافش نگاه می‌کند. درباره او تاکنون مطالب و مقالات زیادی نوشته شده است. محمد غفاری سال۱۲۲۶ در روستای کله کاشان، به دنیا آمد.

پدرش میرزابزرگ خان، از صاحب منصبان و ثروتمندان کاشان بود. او نقاشی را قبل از هر چیزی آموخت. انگار این موهبت را با خودش از بهشت آورده بود. با زغالی که از تنور برمی داشت، روی زین اسب، بر دیوار‌های سفیدکاری شده و هرجایی که امکان داشت، نقاشی می‌کشید. زندگی او در تهران و در کاخ سلطان، اروپا و عراق هم به همین منوال گذشت، حتی بعد‌ها که از اروپا بازگشت و هنرستان صنایع مستظرفه را تاسیس کرد، هم دغدغه‌های شبیه به همین را داشت. او در تمام این سال‌ها برای اعتلای روح هنری و شخصیتی شاگردانش تلاش کرد و سرانجام ۲۷مرداد سال۱۳۱۹ دیده از جهان فروبست.

در ادامه بخوانید

یادی از مهم‌ترین فیلم ساز سینمای ایران، زنده یاد علی حاتمی