گزارشی از وضعیت تولید و عرضه چادر مشکی در بازار مشهد

فرزانه شهامت - آمار‌ها ضد‌ونقیض‌تر از آن چیزی است که حتی تصورش را بکنید. شاید همین تناقض‌ها، مهم‌ترین دلیل برای نابسامانی بازار چادر مشکی باشد. چند‌موردشان فقط برای نمونه بیان می‌شود. در‌حالی‌که افسانه محرابی، مدیرکل دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صمت، نیاز سالانه کشور به چادر مشکی را حداکثر ۴۰ میلیون متر مربع بیان می‌کند، حمید قبادی، دبیر کارگروه اجرایی مد و لباس کشور، بیش از ۲ برابر این میزان، یعنی ۱۰۰ میلیون متر مربع را نیاز سالانه کشور به چادر مشکی می‌داند.
انجمن صنایع نساجی ایران نیز با چند ضرب و تقسیم ساده، رقم بیش از ۵۰ میلیون متر مربع را به واقعیت نزدیک می‌داند. تناقض‌ها به سطح ملی ختم نمی‌شود، بلکه نمونه‌های محلی آن نیز محسوس و مشهود است. به طور مثال مجید شادمهر، رئیس اتحادیه پارچه‌فروشان مشهد، در گفتگو با ایسنا، سهم تولید داخل در بازار چادر مشکی را حدود ۵۰ درصد اعلام و رئیس اتحادیه طاقه‌فروشان قماش رقم حدود ۵ درصد را با شهرآرا در میان می‌گذارد.
نتیجه تمام این‌ها می‌شود وضعیت کنونی بازار، آن هم برای کالایی که سوای جنبه اقتصادی، صبغه فرهنگی دارد.

حداقل ۲۰۰ هزار تومان
خرید یک قواره چادر مشکی چقدر تمام می‌شود؟ بستگی به خیلی چیز‌ها دارد، مثلا اینکه از کجای شهر و کدام فروشگاه خرید کنید، سطح توقعاتتان با چه کیفیتی از پارچه جور در بیاید، ساده بخواهید یا طرح‌دار و اینکه چادر را برای استفاده روزمره بخواهید یا به دنبال چادر‌های به اصطلاح مجلسی باشید. باید به اطلاعتان برسانیم که کف قیمت‌ها از ۲۰۰ هزار تومان شروع می‌شود. زیاد است؟ قیمت‌های پایین‌تری را هم در فروشگاه‌های شهر، البته برای چادر‌های دوخته دیدیم، اما بافت سست و رنگ نه چندان مشکی آن اعتراض مشتری‌های یکی از این فروشگاه‌ها را برانگیخته بود. چادر عرضه‌شده در این فروشگاه که از برند‌های تولید و فروش کالای حجاب در مشهد به شمار می‌رود، آن‌قدر نازک و کم‌کیفیت است که راحت بگوییم پوشش کامل به شمار نمی‌رود. فروشنده در حالی ۱۵۰ هزارتومان را برای قیمت این چادر بیان می‌کند که پارسال در همین ماه‌ها می‌شد با همین قیمت چادر کرپ با کیفیتی پذیرفتنی تهیه کرد. به بیان دیگر، همان پول را می‌دهید، اما به قدر پارسال، آش نمی‌خورید.

قواره‌های میلیونی!
از قیمت‌های نجومی چادر در فروشگاهی برند، واقع در چهارراه خواجه ربیع عبور می‌کنیم. یک و نیم میلیون تومان برای یک قواره ۴.۵ متری چادر مشکی، برق را از سر ما و احتمالا شما می‌پراند. در فروشگاهی دیگر واقع در حوالی حرم مطهر، با قیمت‌های نجومی‌تری مثل ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان هم مواجه می‌شویم. مشتری دارد؟
فروشنده با لبخندی که اثری از شادی ندارد می‌گوید: البته که مشتری دارد. این چادر ژاپنی است. برای برخی این قیمت‌ها پول خرد به حساب می‌آید. منِ فروشنده برای خانواده خودم چنین چادری نمی‌خرم، اما فلان آقای مسئول که برای پوشش همسرش معذوریت دارد و چادر را انتخاب می‌کند، سراغ همین قیمت‌ها می‌آید.
در فروشگاه‌های دیگر هم قیمت‌ها از ۵۰۰ هزار تومان شروع می‌شود و به طور متوسط تا یک میلیون تومان ادامه پیدا می‌کند. این میزان، بدون احتساب هزینه دوخت، چیزی حدود نیمی از درآمد ماهانه یک کارگر به شمار می‌رود.

محتاج خارج
در اینکه برای تأمین نیاز داخل به چادر مشکی محتاج واردات هستیم تردید نکنید. به گفته رمضانعلی سبحانی فر، نماینده خراسان رضوی در مجلس شورای اسلامی، سالانه ۱۳۰ میلیون دلار صرف واردات چار مشکی می‌شود. آن‌طور که مسئولان وزارت صمت می‌گویند فعلا فقط یک کارخانه فعال تولید چادر مشکی در شهرکرد داریم که گفته می‌شود حداکثر ۱۰ درصد نیاز داخل را تأمین می‌کند. بقیه نیازمان از خارج تأمین می‌شود و تا این وابستگی وجود داشته باشد، تأثیرگذاری دلار، تحریم‌ها و مسائلی از این دست، بر نرخ چادر مشکی ادامه دارد. خودکفایی هم به حداقل‌هایی از حمایت نیاز دارد که فعلا جای آن‌ها خالی است. آن‌طور که از صحبت‌های اخیر مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی گمرک کشور، برمی‌آید آمار دقیقی درباره میزان واردات چادر مشکی در دست نیست، چون در نگاه گمرک تفاوتی میان این نوع پارچه با دیگر انواع پارچه‌ها نیست و ردیف مستقلی وجود ندارد. به عبارتی واردات چادر مشکی با تعرفه ردیف «سایر» اظهار و ترخیص می‌شود. فعالان این عرصه، به‌ویژه تولید‌کنندگان بر حمایت از تولید داخل تأکید می‌کنند و برخی کارشناسان نیز برای تحقق هدف یادشده خواهان افزایش تعرفه واردات چادر مشکی هستند. یک دو‌دوتا‌چهار‌تای ساده می‌گوید چنین تصمیمی در صورتی می‌تواند فاقد تبعات منفی باشد که با توان تولید داخل تراز شود، در غیر این صورت، باید منتظر افزایش کشفیات قاچاق باشیم. بالا بودن میزان کشفیات در ردیف پارچه و منسوجات موضوعی است که سعید محمدی، کارشناس اقتصادی کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز استانداری، نیز بر آن صحه می‌گذارد.

اعتراض بدون اقدام
معاون فنی گمرک یک پیشنهاد تلویحی هم دارد، اینکه فعالان این حوزه، برای بهبود وضعیت بازار چادر مشکی پیشنهاد خود مبنی بر اصلاح تعرفه گمرکی را ارائه کنند. چنین پیگیری‌هایی انجام شده است؟ رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صمت خراسان رضوی پاسخ منفی می‌دهد. محمد علی امیرفخریان می‌گوید: تاکنون هیچ مراجعه‌ای از سوی فعالان این صنف و ارائه پیشنهاد و مستندات برای اصلاح تعرفه گمرکی واردات چادر- خواه افزایش تعرفه یا کاهش آن- به سازمان صمت استان نداشته‌ایم. شاید دوستان از طریق تهران پیگیر خواسته خود بوده‌اند. او قول مساعد می‌دهد که اگر چنین پیشنهادی وجود داشته باشد، به سرعت به تهران منعکس می‌کنیم تا پیش از اتمام امسال، به اطلاع مسئولان ملی برسد. رئیس اتحادیه صنف طاقه‌فروشان قماش نقد‌های فراوانی به وضعیت بازار چادر دارد، با وجود این وقتی از او می‌پرسیم برای اصلاح تعرفه در سال ۹۹، پیگیری‌های لازم را انجام داده‌اید؟ پاسخ منفی می‌دهد. حسن صادقی به وجود مافیا و انحصار واردات در دست عده‌ای خاص اشاره می‌کند و مدعی می‌شود: از آنجایی که منافع برخی مدیران متولی درگیر این موضوع است، نمی‌شود به اصلاح مشکلات امید چندانی بست. با وجود این بنا به مسئولیت اجتماعی و انتفاع اقتصادی‌مان، پیگیری‌های لازم را انجام خواهیم داد. او با بیان اینکه کاهش تعرفه واردات چادر مشکی، راهی موقت است و باید با برنامه‌ریزی برای خودکفایی طی ۶، ۷ سال همراه باشد، تأکید می‌کند: هرچند فعلا به دلیل کاهش قدرت خرید مردم، کمبود چادر مشکی به چشم نمی‌آید، اما برای تأمین نیاز داخل از تولید داخل و استفاده از بازار بزرگ چادر مشکی در کشور‌های همسایه، راهی جز تقویت تولید داخل نداریم.