وکیل تسخیری کیست؟

به گزارش شهرآرانیوز، بسیار پیش آمده است که کسی کارش به دادگاه‌ها یا دادسرا‌ها بکشد و برای حل نمودن آن مسئله نیازمند وکیل باشد. اما متاسفانه بسیاری از افراد که به دادگاه‌ها و دادسرا‌ها رجوع می‌کنند به این خاطر که با مسائل حقوقی و کیفری آشنایی ندارند، نمی‌توانند به صورت کامل و دقیق شکایت خود را مطرح کنند در نتیجه ممکن است نتوانند حق از دست رفته‌شان را بازگردانند.

پیش از آنکه به تعریف وکیل تسخیری بپردازیم، قصد داریم وکیل و این که انتخاب وکیل یک حق اساسی برای هر کسی است را بررسی نماییم.

در این راستا در اصل ۳۵ قانون اساسی آمده است: «در همه دادگاه‌ها طرفین دعوا حق دارند برای خود وکیل انتخاب نمایند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند، باید برای آن‌ها امکانات تعیین وکیل فراهم گردد در همه دادگاه‌ها طرفین دعوی حق دارند برای خود وکیل انتخاب نمایند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند باید برای آن‌ها امکانات تعیین وکیل فراهم گردد.»

پس متوجه می‌شویم که انتخاب وکیل و داشتن آن یک حق اساسی و اولیه برای هر شخصی است که می‌خواهد در محاکم از خود دفاع کند.

نکته‌ای که توجه به آن ضروری است این است که زمانی که کسی جرمی مرتکب شود که مجازات آن قصاص، اعدام و حبس ابد باشد، واجب است که وکیلی انتخاب کند. در این جا است که اگر متهم توانایی مالی نداشته باشد و یا حتی اگر توان مالی داشته، ولی وکیلی انتخاب نکند، دادگاه برای وی وکیل تسخیری تعیین می‌کند. زیرا وجود وکیل در روند رسیدگی به پرونده باعث می‌شود که به قاضی برای اجرای عدالت و رسیدن به حکم کمک شود. اما حال به تعریف وکیل تسخیری بپردازیم.

همانطور که بیان کردیم این حق قانونی هرکسی است که وکیل داشته باشد. در ماده ۱۸۶ قانون آیین دادرسی کیفری جرایمی که به موجب آن متهم حتما باید برای خود وکیل انتخاب کند نام برده شده است. حال اگر کسی به یکی از جرایم مذکور در این ماده مرتکب شود و همچنین توانایی مالی برای انتخاب وکیل نداشته باشد باید چه کند؟

برای چنین موقعیتی قانون‌گذار راه حلی را در نظر گرفته است که آن وکیل تسخیری است. به این ترتیب که دادگاه وظیفه دارد یک وکیل پایه یک دادگستری برای متهم تعیین کند و با بودجه دادگستری حق الوکاله وی را بپردازد. در نتیجه متهم می‌تواند بدون آن که هزینه‌ای کند از مزایای وکیل بهره‌مند شود. البته لازم به ذکر است که وکیل تسخیری نباید از هیچ تلاشی فروگذاری کند و به بهترین نحو از موکل خود دفاع کند.

شرایط انتخاب و تعیین وکیل تسخیری چیست؟

عده‌ای بر این اعتقاد هستند که وکیل تسخیری در مقابل وکیل تعیینی قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر وکیل تعیینی به کسی گفته می‌شود که موکل در مورد او تحقیق کرده و با اراده‌ی خود وی را انتخاب می‌کند، اما وکیل تسخیری به کسی گفته می‌شود که تحت شرایطی دادگاه به صورت رایگان برای فرد انتخاب می‌کند.

وکیل تسخیری از سوی دادگاه برای فردی انتخاب می‌شود که عدم توانایی مالی او برای انتخاب وکیل محرز شود. البته نکته قابل توجهی که وجود دارد این است که وکلای دادگستری وظیفه دارند در هر سال حداقل سه بار به عنوان وکیل تسخیری وکالت پرونده‌ای را قبول کنند.

اما شرایطی که باید وجود داشته باشد تا شخصی بتواند از وکیل تسخیری بهره‌مند شود به شرح زیر است:

• وکیل تسخیری در تنها در پرونده‌های کیفری قابل استفاده است، بنابراین تنها متهمین این امکان را دارند که از وکیل تسخیری استفاده کنند.
• تنها متهمینی که جرایمی مرتکب شده‌اند که مجازات آن اعدام، حبس ابد و سنگسار باشد، اگر خود اقدام به انتخاب وکیل نکنند دادگاه وظیفه دارد برای آن‌ها وکیل تسخیری برگزیند.
• زمانی که برای دادگاه محرز شود که متهم توانایی مالی جهت انتخاب وکیل برای خود را ندارد، موظف می‌شود که برای وی وکیل تسخیری انتخاب کند.
• دادگاهی می‌تواند وکیل تسخیری برای شخص انتخاب کند که پرونده در آن جا مورد رسیدگی قرار گرفته است؛ و این دادگاه است که وکیل تسخیری را انتخاب می‌کند و سلیقه شخصی متهم در این انتخاب تأثیری ندارد.
• وکیل اصفهان می‌گوید فقط متهم است که می‌تواند از دادگاه بخواهد برایش وکیل تسخیری انتخاب کنند و یا خود دادگاه ملزم به انتخاب وکیل برای او شود، و فرد شاکی از این امکان بهره‌مند نیست.

نکته‌ی قابل ذکر این است که وکلایی که به عنوان وکیل تسخیری از سوی دادگاه تعیین می‌شوند حق الوکاله خود را از بودجه دادگستری تأمین می‌کنند و علاوه بر آن تمامی این حق الوکاله مختص به خود وکیل است بر خلاف وکیل معاضدتی که باید بخشی از آن را به کانون وکلا بپردازد.

چگونه وکیل تسخیری بگیریم؟

تنها این متهم است که می‌تواند درخواست وکیل تسخیری را بدهد و دادگاه درخواست او را بررسی می‌کند و اگر شرایط برای انتخاب وکیل تسخیری وجود داشت، دادگاه تصمیم می‌گیرد که چه کسی وکیل پرونده مزبور شود و کانون وکلا در این زمینه اختیاری ندارد.

در نتیجه نیازی نیست که افراد برای گرفتن وکیل تسخیری به نهاد کانون وکلا مراجعه نمایند بلکه می‌توانند از همان دادگاهی که در حال رسیدگی به پرونده است تقاضا کنند.

وکیل تسخیری در چه جرایمی انتخاب می‌شود؟

در تبصره ماده ۱۸۶ قانون آیین دادرسی کیفری جرایمی که شخص می‌تواند وکیل تسخیری درخواست کند آمده است. به موجب این تبصره:

«در جرایمی که مجازات آن به حسب قانون قصاص نفس، اعدام، رجم و حبس ابد می‌باشد چنان چه متهم شخصا وکیل معرفی ننماید تعیین وکیل تسخیری برای او الزامی است مگر در خصوص جرایم منافی عفت که متهم از حضور یا معرفی وکیل امتناع ورزد.»

تبصره ماده ۱۸۶ قانون آیین دادرسی کیفری

پس در موارد ذکر شده در تبصره مزبور، حضور وکیل در تمامی جلسات دادگستری الزامی است به این خاطر که نتیجه‌ی دادرسی تعیین مجازات مهم و سنگین است.

اما نکته‌ی بسیار مهمی که در خصوص وکیل تسخیری که وجود دارد این است که این وکیل از لحاظ محدوده اختیارات و همچنین وظایف با وکیل تعیینی که خود شخص انتخاب می‌کند هیچ فرقی ندارد و تنها تفاوت آن‌ها در این است که وکیل تسخیری را دادگاه تعیین می‌کند وکییل تعیینی را خود شخص.

تفاوت وکیل تسخیری و معاضدتی چیست؟

۱- وکیل تسخیری برای پرونده‌های کیفری قابل استفاده است، ولی از وکیل معاضدتی در پرونده‌های حقوقی استفاده می‌شود.

۲- تفاوت دیگری که وکیل تسخیری با وکیل معاضدتی دارد این است که وکیل تسخیری صرفا برای متهم است و شاکی نمی‌تواند اگر توان مالی برای انتخاب وکیل ندارد تقاضای وکیل تسخیری دهد، در حالی که در وکیل معاضدتی غالبا این خواهان است که درخواست وکیل معاضدتی می‌دهد؛ و البته که خوانده نیز می‌تواند وکیل معاضدتی اختیار کند.

۳- وکیل تسخیری را همان دادگاهی که به پرونده رسیدگی می‌کند انتخاب خواهد کرد و قاضی رسیدگی کننده به پرونده متهم، به اختیار خود برای وی وکیلی برمی گزیند، در صورتی که برای بهره‌مندی از وکیل معاضدتی کسی که متقاضی است باید به کانون وکلا مراجعه نموده و از اداره معاضدت این کانون تقاضای وکیل معاضدتی کند؛ و در حقیقت دادگاه هیچ دخالتی در انتخاب وکیل معاضدتی ندارد.