حاشیه سازی جدید برای سریال «سووشون» نرگس آبیار

به گزارش شهرآرانیوز؛ ساخت فیلم و سریال خانگی «سووشون» به کارگردانی نرگس آبیار، تا کنون در سه مکان تاریخی باغ عفیف‌آباد، ارگ کریم‌خان زند و خانه نصیرالملک در شهر شیراز انجام شده است. فیلمبرداری در این لوکیشین‌ها با توجه به جنبه‌های خاص تاریخی آن‌ها خود به خود حساسیت‌ها و واکنش‌هایی را برانگیخته است؛ چراکه گروه فیلمسازی الزامات خود را دارد حوزه میراث فرهنگی نیز حساسیت‌ها و پروتکل‌های خاص خود را. این دو طبعا در جا‌هایی به انطباق نمی‌رسند.

این در حالی است که سازمان وقت (وزارت) میراث فرهنگی از سال ۱۳۹۳ ساخت فیلم‌های سینمایی و سریال را در مکان‌های تاریخی ممنوع کرده است. هرچند این قانون در چند سال اخیر به طور کامل مانع از حضور گروه‌های فیلم‌ساز در اماکن تاریخی نشده است.

حدود یک سال پیش، وقتی ساخت دکور سریال «سووشون» در باغ عفیف‌آباد شیراز با رجوع به همان قانون با هجمه‌ای از انتقاد‌ها مواجه شد، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مسؤولیت صدور مجوز ساخت این فیلم در مکان‌های تاریخی شیراز را نپذیرفت و دربرابر آن، سکوت کرد. آن هم درحالی که کارگردان این اثر پیش از آغاز فیلم‌برداری دیداری با عزت‌الله ضرغامی داشت.

او در پاسخ به انتقاد‌ها قول داد که بخشی از الحاقات دکور ساخته‌شده در این باغ تاریخی را بردارد و گفت: «علی‌رغم نظر گروه تولید که به‌صرفه نبود این سریال را در شهر شیراز کار کنیم و بهتر بود در تهران کار کنیم، اصرار کردم در شیراز این سریال ساخته شود، به خاطر آن‌که معماری و اتمسفر شیراز بتواند در سریال نشان داده و ثبت شود. به نظرم، تهران و شهرک‌های سینمایی برای تهران قدیم ساخته شده و معماری شیراز بسیار متفاوت، عجیب و شگفت‌انگیز است و سریال سووشون که مالِ شیراز است باید در این شهر با بنا‌هایی متعلق به همان دوره، فیلمبرداری می‌شد.»

پس از آن‌که فعالان میراث فرهنگی درخواست توقف ساخت این سریال را در باغ تاریخی عفیف‌آباد شیراز داشتند در ادامه که «ارگ کریم‌خانی» در اختیار گروه فیلم‌ساز قرار گرفت، با حمایت مقامات استانی به‌ویژه مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همراه شد؛ به گونه‌ای که این مقام مسؤول پس از آن‌که انتشار تصاویری از بسته شدن ارگ کریم‌خانی به روی مردم و گردشگران به دلیل فیلم‌برداری سریال سووشون با واکنش‌هایی همراه شد، گفت: «سریال سووشون اثر تاریخی ملی برای شناساندن فارس به مردم و ماهیت کار تبلیغ و تبیین جایگاه والای فارس در تاریخ کشور در دوران حساس است، بنابراین شرایط مساعدت حداکثری برای تحقق مناسب اهداف تعیین شده در ساخت سریال در فارس ادامه خواهد داشت.»

حالا پس از خانه زینت‌الملک و فروغ الملک، قرعه «سووشون» به نام خانه «نصیرالملک» افتاده است؛ عمارتی که در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۳۵۴ خورشیدی با شماره ۱۰۶۸ به ثبت ملی رسیده است و از شاهکار‌های هنر و معماری شیراز به شمار می‌آید. البته این خانه که در اختیار پروژه سووشون و گروه کارگردانی نرگس آبیار قرار گرفته بود، سال‌هاست بازدید عمومی ندارد. طبیعتا این بیم را برای برخی پدید آورده است که در جریان ساخت پروژه فیلمسازی، به این بنای تاریخی آسیب‌هایی وارد شود.

سیاوش آریا ـ پژوهشگر و فعال میراث فرهنگی ـ در این‌باره می‌گوید: در گام نخست و برپایه قوانین میراث فرهنگی کشور که آشکارا به آن اشاره شده است، فیلمبرداری و عکاسی حرفه‌ای در مکان‌های تاریخی و فرهنگی "ممنوع است. " این قانون در سال ۱۳۹۳ خورشیدی ابلاغ شده است و لغو آن نیز راه‌کار‌هایی دارد و هیچ فردی نمی‌تواند و نباید این قانون را زیر پا بگذارد.

این پژوهشگر میراث فرهنگی ادامه می‌دهد: این خانه در سال‌های گذشته از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی (سازمان وقت) مرمت شده است، با این حال این عمارت برای مردم شیراز قابل بازدید نیست، چه برسد برای گردشگران؛ زیرا سال‌هاست که دفتر پایگاه پژوهشی بافت تاریخی شیراز در آن مستقر شده است. اکنون این پرسش به میان می‌آید که چگونه خلاف قانون شفاف و روشن می‌توان عمل کرد؟ اگر رخداد ناگواری در این خانه تاریخی که چشم و چراغ خانه‌های تاریخی شهرستان شیراز و کشور است، از سوی گروه فیلمبرداری مستقر روی می‌داد، چه کسی پاسخگو است و کدام نهاد یا ارگان یا وزارتخانه زیر بار آن می‌رفت؟ و پاسخ آیندگان را چگونه خواهیم داد؟

او درباره ارزش و اهمیت خانه نصیرالملک نیز گفت: این خانه ارزشمند باز مانده از دوران قاجار، در محله گودعربان، در مجاورت خیابان لطفعلی خان زند و در کنار مسجد نصیرالملک جای دارد که بخشی از مجموعه بزرگ جلوخان (فضایی شبیه به میدان)، گرمابه، آب انبار و مسجد بوده که از سوی حاجی میرزا حسنعلی خان نصیرالملک، فرزند سوم حاجی قوام‌الملک و از فرمانروایان فارس در دوره قاجار، ساخته شده و هم‌اینک جلوخان و گرمابه آن از میان رفته است.

این فعال میراث فرهنگی افزود: این خانه دارای دو حیاط شمالی و جنوبی است که یک محور اصلی طولی دارد که در راستای آن، اندرونی و اتاق بزرگ اُرسی آن و بیرونی و اتاق اُرسی بیرونی قرار گرفته است. از این مجموعه، تنها اندرونی خانه و اتاق اُرسی چلیپاشکل آن برجای مانده و بیرونی تبدیل به پاسگاه نیروی انتظامی شده بود که هم‌اینک متروک شده است. ورودی خانه در آغاز در یک جلوخان جای داشته که با ساخت خیابان، جلوخان، هشتی و بخشی از پله ارتباطی به اتاق‌های جانبی اندرونی نیز ویران شده است.

به گفته او، آنچه هم‌اینک از خانه نصیرالملک به جای مانده است دربرگیرنده تالار اصلی (تالار آینه)، بخشی از حیاط اندرونی، بیرونی و زیر زمین است. پس از گذر از یک راهرو کوچک با تزیینات گچبری به رنگ سبز یشمی اتاق کوچکی قرار دارد که به تالار آینه می‌رسد. تزیینات گچ و آینه بیشترین تزیینات خانه نصیرالملک را تشکیل می‌دهند. اتاق‌های اشکوب دوم دارای دو ردیف تاقچه با تزیینات گچ و آینه است. تالار و اتاق‌ها در برگیرنده تاقچه‌ها، رفت‌ها با تزیینات گچ و آینه با نقش‌های ترکیبی ایرانی و اروپایی است. سقف در دو اشکوبه به گونه تخت کوبی دارای نقاشی‌هایی به شیوه و سبک اروپایی است. در نقاشی‌ها، نگاره‌های خانه‌ها، کلیسا‌ها و چهره‌های اروپایی دیده می‌شوند. در امتداد جنوبی راهرو شرقی کنار تالار اصلی گاوچاهی جای دارد که هنوز بخش‌هایی از حوض و راه جلو چاه برجای مانده است.

منبع: ایسنا