اعمال شب و روز سوم شعبان عبارتند از :
ابراهیم بن علی کفعمی در مصباح به نقل از پیامبر (ص) آورده است که فرمود:
«وَ مَنْ صَلَّی فِی اللَّیْلَةِ الثَّالِثَةِ مِنْ شَعْبَانَ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ فَتَحَ اللَّهُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ثَمَانِیَةَ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ- وَ أَغْلَقَ عَنْهُ سَبْعَةَ أَبْوَابِ النَّارِ وَ کَسَاهُ اللَّهُ أَلْفَ حُلَّةٍ وَ أَلْفَ تَاج»؛
هر کس در شب سوم شعبان دو رکعت نماز، در هر رکعت یک بار «فاتحة الکتاب» و بیست و پنج بار سوره «قُلْ هُوَ اَللّهُ أَحَدٌ» را بخواند، خداوند در روز قیامت درهای هشتگانه بهشت را به روی او میگشاید و درهای هفتگانه جهنم را به رویش میبندد و هزار دست لباس به او پوشانده و هزار تاج بر سرش میگذارد.
در مفاتیح الجنان درباره این روز آمده است: سوم شعبان روز بسیار مبارکی است، شیخ طوسی در کتاب «مصباح» ذکر کرده: در این روز حضرت حسین بن علی (ع) متولّد شد، و در چنین روزی توقیع [دست نوشت] شریف به سوی قاسم بن علاء همدانی وکیل حضرت امام حسن عسگری (ع) بیرون آمد که: مولایمان امام حسین (ع) در روز پنجشنبه سوم شعبان متولّد شد، پس آن روز را روزه بگیر، و این دعا را بخوان:
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ الْمَوْلُودِ فِی هَذَا الْیَوْمِ الْمَوْعُودِ بِشَهَادَتِهِ قَبْلَ اسْتِهْلالِهِ وَ وِلادَتِهِ بَکَتْهُ السَّمَاءُ وَ مَنْ فِیهَا وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ عَلَیْهَا وَ لَمَّا یَطَأْ [یُطَأْ] لابَتَیْهَا قَتِیلِ الْعَبْرَةِ وَ سَیِّدِ الْأُسْرَةِ الْمَمْدُودِ بِالنُّصْرَةِ یَوْمَ الْکَرَّةِ الْمُعَوَّضِ مِنْ قَتْلِهِ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ نَسْلِهِ وَ الشِّفَاءَ فِی تُرْبَتِهِ وَ الْفَوْزَ مَعَهُ فِی أَوْبَتِهِ وَ الْأَوْصِیَاءَ مِنْ عِتْرَتِهِ بَعْدَ قَائِمِهِمْ وَ غَیْبَتِهِ حَتَّی یُدْرِکُوا الْأَوْتَارَ وَ یَثْأَرُوا الثَّارَ وَ یُرْضُوا الْجَبَّارَ وَ یَکُونُوا خَیْرَ أَنْصَارٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِمْ مَعَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ اللَّهُمَّ فَبِحَقِّهِمْ إِلَیْکَ أَتَوَسَّلُ وَ أَسْأَلُ سُؤَالَ مُقْتَرِفٍ مُعْتَرِفٍ مُسِی ءٍ إِلَی نَفْسِهِ مِمَّا فَرَّطَ فِی یَوْمِهِ وَ أَمْسِهِ یَسْأَلُکَ الْعِصْمَةَ إِلَی مَحَلِّ رَمْسِهِ،
خدایا از تو میخواهم به حق مولود این روز، که به شهادتش وعده داده شد پیش از برخاستن صدایش و قبل از ولادتش، آسمان و هرکه در آن است، زمین و هرکه بر آن است بر او گریست درحالی که هنوز قدم در جهان نگذاشته بود، کشته اشک، سرور خاندان، مدد یافته به یاری، روز بازگشت، پاداش شهادتش اینکه امامان از نسل اویند، و شفا در کام اوست، و پیروزی با اوست درگاه بازگشتش، و جانشینان از خاندانش پس از قیام کننده شان و غیبت او تا انتقام گیرند و خونخواهی کنند و حضرت جبّار را خشنود کنند و بهترین یاران دین حق شوند، درود خدا بر ایشان همگام با رفت وآمد شب و روز. خدایا! به حق آنان به تو توسّل میجویم و از تو درخواست میکنم درخواست گنهکار معترف به گناه و بد کرده به خود با اموری که در امروز دیروزش کوتاهی کرده، از تو تا هنگام رفتن در گورش پناه میخواهد،
اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَتِهِ وَ بَوِّئْنَا مَعَهُ دَارَ الْکَرَامَةِ وَ مَحَلَّ الْإِقَامَةِ اللَّهُمَّ وَ کَمَا أَکْرَمْتَنَا بِمَعْرِفَتِهِ فَأَکْرِمْنَا بِزُلْفَتِهِ وَ ارْزُقْنَا مُرَافَقَتَهُ وَ سَابِقَتَهُ وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ یُسَلِّمُ لِأَمْرِهِ وَ یُکْثِرُ الصَّلاةَ عَلَیْهِ عِنْدَ ذِکْرِهِ وَ عَلَی جَمِیعِ أَوْصِیَائِهِ وَ أَهْلِ أَصْفِیَائِهِ الْمَمْدُودِینَ مِنْکَ بِالْعَدَدِ الاثْنَیْ عَشَرَ النُّجُومِ الزُّهَرِ وَ الْحُجَجِ عَلَی جَمِیعِ الْبَشَرِ اللَّهُمَّ وَ هَبْ لَنَا فِی هَذَا الْیَوْمِ خَیْرَ مَوْهِبَةٍ وَ أَنْجِحْ لَنَا فِیهِ کُلَّ طَلِبَةٍ کَمَا وَهَبْتَ الْحُسَیْنَ لِمُحَمَّدٍ جَدِّهِ وَ عَاذَ فُطْرُسُ بِمَهْدِهِ فَنَحْنُ عَائِذُونَ بِقَبْرِهِ مِنْ بَعْدِهِ نَشْهَدُ تُرْبَتَهُ وَ نَنْتَظِرُ أَوْبَتَهُ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ.
خدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست، و ما را در جمع او محشور کن، و همراه وی در بهشت و جایگاه ابدی جای ده. خدایا! همچنان که ما را به شناساییاش گرامی داشتی پس ما را به تقرّب به آن حضرت گرامی دار و رفاقت و سابقه محبّت با او را روزی ما فرما، و ما را از کسانی قرار ده که فرمانش را تسلیم میشوند، و به هنگام بردن نامش صلوات زیاد بر او میفرستند، و هم بر همه جانشینان و خاندان برگزیدهاش، آن یاری شدگان از سوی تو به عدد دوازده، آن ستارگان درخشانند، و حجّتهای الهی بر تمام بشر، خدایا! ببخش بر ما در این روز بهترین بخشش را، و برآور برای ما هر خواستهای را، چنان که حسین را به محمّد بخشیدی، و فطرس به گهواره اش پناهنده شد، و ما پناهنده به مزار اوییم پس از شهادتش، بر تربتش حاضر میشویم و بازگشتش را انتظار میکشیم، آمین ای پروردگار جهانیان.
بعد از این دعا، میخوانی دعای امام حسین (ع) را و این آخرین دعای آن حضرت است در روزی که دشمنانش فزونی گرفتند، یعنی روز عاشورا.
اللَّهُمَّ أَنْتَ مُتَعَالِی الْمَکَانِ عَظِیمُ الْجَبَرُوتِ شَدِیدُ الْمِحَالِ غَنِیٌّ عَنِ الْخَلائِقِ عَرِیضُ الْکِبْرِیَاءِ قَادِرٌ عَلَی مَا تَشَاءُ قَرِیبُ الرَّحْمَةِ صَادِقُ الْوَعْدِ سَابِغُ النِّعْمَةِ حَسَنُ الْبَلاءِ قَرِیبٌ إِذَا دُعِیتَ مُحِیطٌ بِمَا خَلَقْتَ قَابِلُ التَّوْبَةِ لِمَنْ تَابَ إِلَیْکَ قَادِرٌ عَلَی مَا أَرَدْتَ وَ مُدْرِکٌ مَا طَلَبْتَ وَ شَکُورٌ إِذَا شُکِرْتَ وَ ذَکُورٌ إِذَا ذُکِرْتَ أَدْعُوکَ مُحْتَاجا وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ فَقِیرا وَ أَفْزَعُ إِلَیْکَ خَائِفا وَ أَبْکِی إِلَیْکَ مَکْرُوبا وَ أَسْتَعِینُ بِکَ ضَعِیفا وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ کَافِیا احْکُمْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ قَوْمِنَا [بِالْحَقِ ] فَإِنَّهُمْ غَرُّونَا وَ خَدَعُونَا وَ خَذَلُونَا وَ غَدَرُوا بِنَا وَ قَتَلُونَا وَ نَحْنُ عِتْرَةُ نَبِیِّکَ وَ وَلَدُ [وُلْدُ] حَبِیبِکَ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الَّذِی اصْطَفَیْتَهُ بِالرِّسَالَةِ وَ ائْتَمَنْتَهُ عَلَی وَحْیِکَ فَاجْعَلْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا فَرَجا وَ مَخْرَجا بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ .
خدایا تو بلندمرتبه و بزرگ جبروتی و در عذاب بس سخت گیری، از آفریدگان بی نیازی، کبریایی ات فراگیر است، بر هرچه میخواهی توانایی، رحمتت به بندگان نزدیک است، وعده ات راست، نعمتت کامل، و آزمونت نیکوست، هنگامی که خوانده شوی بسیار نزدیکی، به آنچه آفریدی احاطه داری، برای آن که توبه کند پذیرای توبهای، بر هرچه اراده کنی توانایی، و آنچه را بجویی به دست آوری، هرگاه سپاس شوی، سپاس پذیری، و هرگاه یاد شوی یاد کنی، از سر نیاز تو را میخوانم، و با احتیاج به سوی تو میل میکنم و بیمناک به جانب تو پناه میآورم و غمگین به درگاهت گریه میکنم، و در کمال ناتوانی از تو کمک میخواهم، و برای کفایت امورم بر تو توکّل میکنم، بین ما و بین قوم ما [به حق] داوری کن که آنان ما را فریفتند، و به ما نیرنگ زدند و از یاری ما دست کشیدند، و با ما بی وفایی کردند و ما را کشتند، و حال آنکه ما عترت پیامبر تو، و فرزند محبوب تو محمّد بن عبداللّه هستیم، آن که او را به رسالت برگزیدی و بر وحی خود امین قرار دادی، در کار ما گشایش و راه رهایی از مشکل قرار ده، به مهرت ای مهربان ترین مهربانان.
ابن عیّاش گفت: از حسین بن علی بن سفیان بزوفری شنیدم، که میگفت: امام صادق (ع) این دعا را در این روز میخواند و نیز فرمود این دعا از دعاهای روز سوم شعبان، روز ولادت امام حسین (ع) است.