نگاهی به برخی روایات درباره کار و تلاش برای کسب روزی | دستی که پیامبر (ص) آن را بوسید

حمیده ذاکری | شهرآرانیوز؛ همه ما هرقدر هم سن‌وسالمان زیاد باشد یا اهل و عیال‌دار شده باشیم، بازهم چیز‌هایی وجود دارد که از آن‌ها می‌ترسیم و برای فرار از آن‌ها به خدا پناه می‌بریم. شاید برایتان جالب باشد که بدانید رسول خدا (ص) نیز در دعایی روزانه از چند چیز حذر کرده‌اند و برای دوری از آن‌ها به خدا پناه می‌برند. در این زمینه آمده است که آن حضرت پس از نماز صبح این دعا را می‌خواندند: «بار خدایا! از اندوه و غم و ناراحتی و ناتوانی و تنبلی و بخل و ترس به تو پناه می‌برم.» (سنن‌النبى، ج یک، ۳۷۰)

آن‌طور که کارشناسان دینی می‌گویند، نسخه خود ایشان دربرابر هم‌وغم و تنبلی و... کار روزانه، به‌خصوص تلاش برای کسب روزی خانواده بوده است. در ادامه نگاهی به اهمیت کار و تلاش در آیات و روایات انداخته‌ایم.

مقام کاروتلاش برای انبیا بوده است

خداوند در قرآن کریم، حضرت نوح (ع) را مخاطب قرار می‌دهد و از او می‌خواهد که دست به کار ساخت کشتی شود. همچنین با نگاهی به داستان زندگی پیامبر اسلام (ص)، متوجه می‌شویم که بیشتر انبیای الهی سرگرم کار و حرفه‌ای بوده‌اند و مثلا بعضی کشاورز و بعضی چوپان و بعضی خیاط و بعضی نجار بودند.

حتما شنیده‌اید که حضرت موسی (ع) چند سال برای حضرت شعیب (ع) کار می‌کردند و داوود پیامبر (ع) هم آهنگر بودند. این خود نشان‌دهنده مقام و درجات عالی افرادی است که پیشه و حرفه‌ای را برای کسب روزی خود و خانواده‌شان دنبال می‌کنند و در این مسیر، گرهی از کار مردم نیز باز می‌کنند. در همین‌باره در قرآن مجید می‌خوانیم: «درجات و مقامات عالی، ویژه مؤمنانی است که تلاش‌های عملی مثبت و سازنده دارند». (طه: ۷۵)

همچنین از نظر پیامبر گرامی اسلام (ص)، منزلت کارگران در ردیف انبیاست. ایشان فرموده‌اند: «هر شخصی از دسترنج خویش مخارج زندگی خود را تأمین کند، روز قیامت در صف پیامبران قرار خواهد گرفت و از عنایاتی که پیامبران بهره‌مندند، بی‌نصیب نخواهد ماند».

کسب روزی حلال شیوه صالحان است

حتما شنیده‌اید که می‌گویند کار، عار نیست. این عبارت فقط ضرب‌المثلی قدیمی نیست، بلکه باتوجه‌به سیره رسول خدا (ص) و ائمه‌اطهار (ع)، می‌بینیم که آن‌ها نیز همین نگاه را به کار و تلاش داشته‌اند و نه‌تن‌ها آن را عیب نمی‌دانستند که برای آن ارزش بسیاری نیز قائل بودند. الکافى به نقل از على‌بن‌ابى‌حمزه می‌گوید: ابوالحسن [امام‌کاظم (ع)]را دیدم که در زمینى کار می‌کرد و پاهایش از عرق خیس شده بود. گفتم: «جانم فدایت! مردان (کارگران) کجایند؟»

فرمودند: «اى على! کسى که از من و پدرم بهتر بود، در زمینش با دستان خود کار می‌کرد». گفتم: او کیست؟ فرمودند: «پیامبر (ص)، امیرمؤمنان و پدرانم. همه آنان با دستان خود کار می‌کردند و این شیوه پیامبران، رسولان، جانشینان آن‌ها و صالحان است». (کافی: ج ۵، ص ۷۵، ح ۱۰)

پیشرفت دانش، وابسته به کار است

در نزد عموم مردم، گاه این تلقی وجود دارد که علم، برتر از کار است و برای بعضی مشاغل به همین دلیل ارزش بیشتری قائلند، درحالی‌که همان امور علمی هم بدون تلاش کارگران میسر نیست. رهبر معظم انقلاب در این‌باره فرموده‌اند: «کار، ارزش‌آفرین است؛ ارزش است. در یک روایتی هست که «العلم یهتف بالعمل فان اجاب و الّا ارتحل»؛ (نهج‌البلاغه، جملات قصار ۳۶۶)؛ یعنی حتی دانش، مرهون کار است.

در این روایت -که یک بیان نمادین و سمبلیک است- حضرت می‌فرماید: دانش، کار را صدا می‌زند. اگر کار پاسخ داد، دانش می‌ماند و توسعه پیدا می‌کند؛ اگر کار پاسخ نداد، دانش هم می‌رود. ببینید چه بیان زیبایی است؛ یعنی پیدایش دانش، پایداری دانش، پیشرفت دانش، وابسته به کار است. این‌ها منطق است. این‌ها مبنای فکری است. اسلام این‌جوری است. اسلام با قشر کارگر، صادقانه برخورد می‌کند». (بیانات مقام معظم رهبری، ۱۰/۰۲/۱۳۹۱)

دستی که در آتش نمی‌سوزد

در روایات آمده است وقتی که پیغمبر اکرم (ص) از جنگ تبوک برمی‌گشتند، یکی از انصار (سعد) به استقبال ایشان آمد و با ایشان دست داد. حضرت دیدند که دست‌های او زبر و خشن شده و پینه بسته است. از وی سؤال فرمودند: «چه کار کردی که دست‌هایت این‌قدر خشن شده است؟» سعد عرض کرد: «یا رسول‌ا...! زیاد بیل زده‌ام؛ چون مجبور بودم برای تأمین نان زن و بچه‌ام کار کنم.» حضرت دست‌های سعد را گرفتند و بوسیدند و فرمودند: «این دستی است که در آتش نخواهد سوخت». نظیر این رخداد‌ها در زندگی پیامبر (ص) و ائمه‌اطهار (ع) زیاد است. این نشان می‌دهد که کار و کارگری در نزد اولیای خدا چقدر ارزش و عظمت دارد.

پیش خدا روسفید هستید

نقل شده است روزی جوانی از مقابل دیدگان پیغمبر اکرم (ص) می‌گذشت. عده‌‏ای که در محضر آن حضرت بودند، دیدند که این جوان، نیرو و توان چشمگیری دارد. عرض کردند: «ای کاش در راه خدا قدم برمی‏‌داشت!» آن حضرت فرمودند: «اگر این شخص حرکت کرده است تا عائله‌‏اش را از راه صحیح و حلال، تأمین کند یا می‌‏کوشد تا پدر و مادر پیر خود را از راه صحیح، حفظ و اداره کند یا تلاش می‏‌کند که سربار جامعه نباشد و خود را از نیازمندی به این و آن برهاند، این راه، راه خداست، ولی اگر می‏‌کوشد که بر ثروت خود بیفزاید، این راه، راه شیطان است.»؛ به همین علت است که امام‌باقر (ع) در روایتی می‏‌فرمایند: «کسی که در راه کسب مال حلال تلاش کند و نیت او این باشد که افزون‌بر آنکه خود و خانواده‌‏اش را از دیگران بی‏‌نیاز کند، به همسایگان خود کمک کند، روز قیامت در حالتی خدا را ملاقات می‏‌کند که صورتش همانند ماه شب چهاردهم می‏‌درخشد».