گفتگو با عوامل نمایش «بازی نامه باستان» که در آرامگاه فردوسی روی صحنه می‌رود | «شاهنامه» منبع غنی ایده‌های نمایشی است

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛  این نمایش از زوایای مختلف به شاهنامه و زندگی فردوسی می‌پردازد و در آن بازیگرانی همچون سیدمهدی وحیدی، راضیه ایرانی، شاپور ترکمن سرابی، غلام رضا عارف نژاد، سعید نظریان، کریم جشنی، رضا تقی زاده و ساناز هاشمی به ایفای نقش می‌پردازند.

رضا صابری به همراه غلام رضا عارف نژاد و سید مهدی وحیدی درگفت وگو با شهرآرا درباره ضرورت اجرای نمایش‌های بیشتر با محوریت شاهنامه و همچنین نمایش «بازی نامه باستان» که قرار است به مدت ۱۰ روز و تا ۳ خرداد به اجراهایش در آرامگاه فردوسی ادامه دهد، صحبت کرده اند که در ادامه پیش روی شماست.

حمایت شهرداری مشهد از «بازی نامه باستان»

رضا صابری درباره اجرای نمایش «بازی نامه باستان» می‌گوید: این نمایش که اولین بار چندین سال پیش در شهر‌های مختلفی، چون اهواز، اصفهان، تهران و مشهد اجرا شده بود، درباره زندگی ابوالقاسم فردوسی است.

او ادامه می‌دهد: «بازی نامه باستان» برای صحنه نوشته شده است، ولی برای اجرای میدانی هم قابلیت دارد. امسال که از ما خواستند نمایش را به مناسبت بزرگداشت فردوسی در آرامگاه اجرا کنیم، بخش‌هایی از نمایش را انتخاب و مواردی به کار اضافه کردیم تا مناسب فضای درنظر گرفته شده باشد. به گفته صابری زمان اجرای نمایشنامه اصلی حدود دو ساعت بود که برای اجرا در دهه ادب و حماسه به یک ساعت کاهش یافت. شهرداری مشهد نیز پای کار آمده است و کار‌های پشتیبانی را انجام می‌دهد.

این کارگردان یادآور می‌شود: گروه بازیگران نمایش از قدیمی‌ها و جوان‌های تئاتر مشهد تشکیل شده است و محمد برومند نیز به عنوان جانشین تولید گروه را همراهی می‌کند. صابری با اشاره به تغییرات ایجاد شده در گروه نمایش «بازی نامه باستان» نسبت به گذشته، بیان می‌کند: بازیگران نمایش تغییر کرده اند، اما برای نقش فردوسی که نقش محوری نمایش محسوب می‌شود، دوباره به سراغ غلام رضا عارف نژاد که در اجرا‌های گذشته هم این نقش را ایفا کرده بود و برای اجرا آمادگی داشت، رفتیم.

او درباره اجرای نمایش در آرامگاه فردوسی نیز می‌گوید: تا به امروز گروه‌های مختلفی در آرامگاه فردوسی روی صحنه رفته و قصه‌های شاهنامه را اجرا کرده اند، اما نمایشی که من نوشته ام و قرار است دوباره اجرا شود، به زندگی خود فردوسی و نوشتن شاهنامه می‌پردازد.
به گفته این هنرمند نمایش بازی نامه باستان از ۳ فصل رستم و سهراب، بیژن و منیژه و همچنین سلطان محمود غزنوی تشکیل شده است.

در حق شاهنامه جفا شده است

صابری با اشاره به ناکافی بودن آثاری که تا به امروز در ارتباط با شاهنامه و فردوسی تولید شده اند، خاطرنشان می‌کند: قابلیت‌های نمایشی زیادی در فردوسی و شاهنامه وجود دارد. حتی می‌توان گفت شاهنامه منبع ایده‌های نمایشی است، ولی متأسفانه هنرمندان کمتر به آن پرداخته اند.

او یادآور می‌شود: به نظر من در حق شاهنامه فردوسی با آن همه غنای فرهنگی و مضمونی که دارد، جفا شده است، درحالی که هربخش از شاهنامه داستان‌های بی نظیری دارد و می‌تواند به یک تئاتر یا فیلم خوب تبدیل شود. از این رو باید هنرمندان تشویق شوند تا شاهنامه را مطالعه و نمایشنامه‌ها و فیلم نامه‌هایی با محوریت آن بنویسند. من هم سال‌ها پیش که می‌خواستم نمایشنامه «بازی نامه باستان» را بنویسم، مطالعات گسترده‌ای انجام دادم و یک سال زمان گذاشتم.

صابری با اشاره به محدود شدن اجرای نمایش‌های مرتبط با شاهنامه به ایام بزرگداشت فردوسی، بیان می‌کند: شاهنامه فردوسی برای اجرا‌های عموم، نه تنها در مشهد، بلکه در همه ایران، قابلیت دارد؛ اما الان به این دلیل که همه اتفاقات مرتبط با فردوسی در مشهد رخ می‌دهد، سایر شهرستان‌ها به فردوسی نوعی احساس بیگانگی پیدا کرده اند که اتفاق بدی است. ما باید قصه‌های شاهنامه فردوسی و حکایت هایش را در سایر شهر‌ها نیز گسترش دهیم.

این هنرمند درباره نامناسب بودن شرایط برای اجرا‌های مرتبط با فردوسی نیز می‌گوید: باید متولیان فرهنگی فضای مناسبی را برای اجرا و تولید آثار نمایشی با محوریت شاهنامه فراهم کنند؛ چون ما هنرمندانی داریم که به شاهنامه فردوسی علاقه مندند، ولی متأسفانه به دلیل هزینه بردار بودن این گونه اجرا‌ها فعالیتی نمی‌کنند. این افراد باید حمایت شوند. او تأکید می‌کند: حمایت‌ها نباید به اردیبهشت هرسال و سالگرد فردوسی محدود شود و باید در طول سال هم نمایش‌هایی درباره فردوسی روی صحنه برود.

اجرای کامل‌ترین اثر نمایشی در وصف فردوسی

غلامرضا عارف نژاد، بازیگر نقش فردوسی، درباره حضورش در نمایش «بازی نامه باستان» این گونه توضیح می‌دهد: من در ابتدا از بازی در این نقش می‌ترسیدم؛ چون اگر لغزشی می‌داشتم، به فراموشی سپرده می‌شدم؛ از این رو شروع به مطالعه شاهنامه و قسمت‌هایی از زندگی فردوسی کردم. روز‌ها و شب‌ها در یک اتاق تنها می‌نشستم و بیت به بیت شعر‌ها را می‌خواندم و حفظ می‌کردم. در این بین از آقای صابری هم کمک گرفتم تا از عهده نقش سنگین فردوسی برآیم. این هنرمند یادآور می‌شود: من در طول عمر بازیگری ام نقش‌های متفاوتی بازی کرده ام، اما در بین آن‌ها نقش فردوسی را بسیار دوست دارم و به آن افتخار می‌کنم؛ از این رو زمانی که به من پیشنهاد شد دوباره این نقش را بازی کنم، به راحتی پذیرفتم.

عارف نژاد با اشاره به اجرا‌های گذشته نمایش «بازی نامه باستان» که به صورت صحنه‌ای بود، بیان می‌کند: نمایش صحنه‌ای و میدانی دو مقوله جدا از هم هستند و هرکدام ملزومات مختص خود را دارند که باید رعایت شوند. از آنجایی که نمایش «بازی نامه باستان» قرار است این بار به صورت میدانی اجرا شود، نسبت به گذشته تغییراتی داشته، ولی اصل نمایش دست نخورده است.

به گفته او نمایش به روز شده و حذفیاتی هم صورت گرفته است تا تماشای اثر در حوصله مخاطب میدانی باشد. عارف نژاد ویژگی اصلی «بازی نامه باستان» را پرداختن به خود فردوسی می‌داند و می‌گوید: در سال‌های گذشته بسیاری از هنرمندان درباره داستان‌های مختلف شاهنامه اثری را آماده کردند و روی صحنه بردند، اما من به جز «بازی نامه باستان» اثر دیگری ندیدم که درباره فردوسی باشد. در واقع این اثر را می‌توان کامل‌ترین نمایشی دانست که تا به حال در وصف حکیم ابوالقالسم فردوسی اجرا شده است.

ایفای نقش رستم برای سومین بار

سید مهدی وحیدی که نقش رستم را در نمایش «بازی نامه باستان» ایفا می‌کند، درباره حضورش در این نمایش می‌گوید: من برای سومین بار است که افتخار دارم نقش رستم را بازی کنم. او یادآور می‌شود: رستم نماد وطن پرستی و اسطوره همه ایرانی هاست؛ کسی که همه زندگی خود را برای دفاع از کیان ایران و ایرانی فدا می‌کند؛ از این رو من به ایفای نقش رستم بسیار علاقه مندم. وحیدی با اشاره به نمایش‌هایی که در سال‌های گذشته در آرامگاه فردوسی اجرا شده اند، بیان می‌کند: ما در زمانی زندگی می‌کنیم که دشمنانمان سعی دارند هویتمان را از بین ببرند. در این بین با نسلی هم روبه رو هستیم که با شاهنامه خوانی و حافظ خوانی بیگانه است.

مناسبت‌ها و رویداد‌هایی مانند بزرگداشت فردوسی می‌تواند فرصتی برای معرفی هویت و تمدن ایرانی به نسل جوانی باشد که بیشتر با اینترنت و فضای مجازی سازگاری دارد. تئاتر هم هنری است که می‌تواند در این زمینه تأثیرگذاری بسیاری داشته باشد. این هنرمند تأکید می‌کند: مردم تم‌های تاریخی و درام‌های زیبایی را که در شاهنامه هست دوست دارند و با آن‌ها همراه می‌شوند؛ پس ما می‌توانیم خیلی بیشتر به شاهنامه بپردازیم و به هیچ وجه نباید فقط منتظر فرا رسیدن روز بزرگداشت فردوسی برای اجرای برنامه باشیم. درواقع ما باید در طول سال حداقل ۱۰ تا ۱۵ اثر را درباره قصه‌های مختلف شاهنامه روی صحنه ببریم.

او با اشاره به کمبود بودجه و برخی برنامه ریزی‌های نادرست ادامه می‌دهد: هنرمندان با استعداد و کارگردان‌های خوبی در شهر خودمان فعال اند که به فردوسی و شعر و ادبیات اشراف دارند و می‌توانند نمایش‌های خیلی خوبی را از لحاظ فرمی و داستانی در این زمینه روی صحنه ببرند. وحیدی خاطرنشان می‌کند: آرامگاه فردوسی می‌تواند به مکانی تبدیل شود که مردم برای دیدن نمایش‌ها به آنجا مراجعه کنند؛ برای مثال داستان‌های شاهنامه می‌تواند به صورت سریالی در آرامگاه اجرا شود و پول و درآمد هم برای عوامل به همراه داشته باشد؛ به این ترتیب فردوسی و آرامگاهش نه فقط برای مشهدی ها، بلکه برای همه زائران و توریست‌هایی که به شهرمان می‌آیند، به مکانی جذاب‌تر تبدیل خواهد شد.