محکی برای سلامتی کودکان

معصومه متین نژاد| سرطان جزو آن دسته بیماری‌هایی است که هنوز هم اسمش برای خیلی‌ها دلهره آور و مساوی با مرگ است. درحالی که با رشد علم و کشف روش‌های درمانی جدید بسیاری از بیماری‌ها ازجمله همین سرطان‌ها درمان پذیرند. درست مانند شرایطی که یک قرن پیش درباره بیماری‌هایی نظیر وبا و طاعون داشتیم و حالا خبری از آن‌ها نیست و اگر هم کسی به آن‌ها مبتلا شود، خیلی راحت درمان خواهدشد. در این بین آنچه بیش از همه اهمیت دارد، تشخیص و پذیرش بیماری و پیگیری مصرانه برای درمان آن است که تنها راهکار آن داشتن اطلاعات کافی درباره بیماری است.
آمار‌های سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که بی توجهی ما درباره این موضوع مهم وقتی پای بچه‌ها درمیان باشد، بیشتر هم می‌شود، چون اصلا انتظار ظهور این بیماری را در فرزندمان نداریم، برای همین در بیشتر مواقع تشخیص دیرهنگام سرطان در کودکان روند درمان را با سختی روبه رو می‌کند. خوشبختانه تعداد سرطان‌هایی که بچه‌ها به آن مبتلا می‌شوند کمتر از ۵ درصد و شانس درمان آن‌ها هم بیشتر از ۸۰ درصد است، البته به شرطی که زود تشخیص داده شوند، بنابراین توصیه می‌کنیم حتما اطلاعاتتان را دراین باره افزایش دهید و از این به بعد با حساسیت بیشتری با این موضوع برخورد کنید.

شایع‌ترین سرطان‌ها به ترتیب اولویت درکودکان
سرطان خون یا لوکمی
نرخ ابتلا
۳۰ درصد
علائم
درد در استخوان و مفاصل، خستگی، ضعف، رنگ پریدگی، خون ریزی یا کبودی، تب، و کاهش وزن
تومور مغزی و نخاعی
نرخ ابتلا
۲۶ درصد
علائم
سردرد، حالت تهوع، استفراغ، دوبینی یا دید ضعیف، سرگیجه، تشنج، اختلال در راه رفتن یا به دست گرفتن اشیا
سرطان لنفاوی (سیستم ایمنی)
نرخ ابتلا
۸ درصد
علائم
بسته به مکان سرطان متفاوت است، کاهش وزن، تب، عرق، خستگی، ورم در نواحی گره‌های لنفاوی در زیر پوست گردن، زیر بغل و کشاله ران
نوروبلاستوما (سلول‌های عصبی)
نرخ ابتلا
۶ درصد
علائم
درد استخوان و تب
نفروبلاستوما (کلیه)
نرخ ابتلا
۵ درصد
علائم
ورم یا برآمدگی در شکم، تب، درد، حالت تهوع و اشتهای کم
رابدومیوسارکوم (ماهیچه‌های استخوانی)
نرخ ابتلا
۳ درصد
علائم
درد و ورم یا هردو باهم
سرطان استخوان
نرخ ابتلا
۳ درصد
علائم
درد استخوانی که در شب‌ها یا هنگام فعالیت تشدید می‌شود و ورم در اطراف استخوان‌ها
رتینوبلاستوما (چشم)
نرخ ابتلا
۲ درصد
علائم
مردمک سفید یا صورتی که درعکاسی با فلاش نور سفیدی در چشم دیده می‌شود

علائم شایع بیماری
تبی که بیشتر از ۱۴ روز طول بکشد و دلیلی برای آن پیدا نشود.
کاهش وزن سریع و برگشت ناپذیر
بی اشتهایی شدید که به کاهش وزن زیاد منجر شود
تعریق‌های بی دلیل
خارش‌های شبانه و آزاردهنده
اختلال در دید و سردرد‌هایی که با گذشت زمان بدتر و بر تعداد و شدت آن‌ها افزوده شود.
وجود توده‌های غیرطبیعی و ورم غده‌ای که پس از چند هفته بهبود نمی‌یابد یا تورم‌های غده‌ای در بیش از یک نقطه از بدن.
درد‌های شکمی مزمن و بدون علت
استفراغ و حالت تهوعی که بیشتر از ۷ روز طول بکشد و صبح‌ها درهنگام برخاستن از خواب بدتر شود. همچنین باعث اختلال در خواب و بیداری و همراه با سردرد باشد.
اسهال یا سوءجذب مزمن
درد استخوان یا عضله‌ای که به دنبال یک آسیب مشخص ایجاد نشده باشد و پس از گذشت چند هفته بهبود نیابد یا پس از یک دوره طولانی برگشت پذیر باشد.
سرفه‌های مزمن یا مشکلات تنفسی که به درمان معمول عفونت‌ها یا آسم پاسخ ندهد.

عوامل ایجادکننده
ژنتیک
سابقه فامیلی، جهش‌های ژنتیکی و نقص ژنتیکی می‌تواند عامل بروز سرطان در کودکان باشد. همچنین برخی بیماری‌های ژنتیکی نظیر سندروم فانکونی، بیماری‌های پوستی، سندرم داون و سندرم ترنر احتمال ابتلا را بیشتر می‌کند.
ویروس
ابتلا به بیماری‌های ویروسی در دوران کودکی می‌تواند زمینه ساز بروز سرطان در بزرگ سالی باشد. بیماری‌هایی نظیر عفونت ناشی از ابشتاین بار ویروس (EBV) که فرد را مستعد ابتلا به سرطان
غدد لنفاوی در نوجوانی و بزرگ سالی می‌کند یا ویروس هرپس.
محیط
عوامل محیطی زیادی مانند اشعه‌های یونیزان، آلودگی هوا و مواد شیمیایی با اختلال در ساختار کروموزومی و همچنین عوامل محیطی دیگری نظیر استنشاق دود سیگار می‌توانند ایجادکننده انواع سرطان در کودکان باشند.

از نحوه خبردادن به کودک تا تشویق او برای درمان
تشخیص زودهنگام و پیگیری بحث‌های درمانی کودک از اهمیت زیادی برخوردار است، ولی مهم‌تر از آن همراهی کردن او در این مسیر و حفظ روحیه اش است که باید با بیماری دست و پنجه نرم کند.

وظیفه والدین در برابر بیماری
ازآنجا که وظیفه مراقبت از کودک بیمار بر عهده والدینش است، آمادگی آن‌ها در برابر کودک و بیماری اش بسیار حیاتی است. اولین واکنش خانواده‌ها دربرخورد با این مشکل انکار و نپذیرفتن است و معمولا اولین کاری که می‌کنند آزمایش دوباره و گاهی چندباره است، اما زمانی که مطمئن می‌شوند باید یک رفتار منطقی و دور از احساسات را در پیش بگیرند. در وهله اول باید روحیه خود را حفظ کند، زیرا اندوه و دلسوزی، نه تنها کمکی نمی‌کند، بلکه باعث می‌شود کودک با پی بردن به موضوع، بیماری را حتی بسیار سخت‌تر از آنچه هست، تصور کند. در وهله بعد با کودک رفتار عادی داشته باشید. محبت و دلسوزی بیش از حد نکنید و از حرف‌های در گوشی در حضور او بپرهیزید. درعوض آگاهی خود درباره بیماری را بالا ببرید و پیگیر مراحل درست درمان او شوید.

چگونگی خبر دادن به کودک
آگاه کردن کودک از بیماری اش به سن و سال و شرایط روحی او بستگی دارد. کودکان روحیه بسیار حساسی دارند و ممکن است با آگاهی نادرست از بیماری بترسند و از آنجا که باید کودک آماده درمان‌های خاص نظیر شیمی درمانی شود، بهتر است این موضوع با لحن مناسب به او از سوی فردی به جز پدر و مادرش اطلاع داده شود. پدر و مادر به دلیل احساسات خاصی که به کودک خود دارند ممکن است نتوانند ناراحتی خود را در هنگام اطلاع دادن به کودک کنترل کنند. معمولا کودکان بالای ۷ سال، اگر صحبت کردن و آگاهی دادن به آنان به روش درستی انجام شود حاضر به همکاری و سازگاری با شرایط می‌شوند برای کودکان زیر ۷ سال هم باید از روش‌های خاصی مانند بازی درمانی استفاده کرد.

آمادگی برای حضور در جمع
در بیماری‌هایی مانند سرطان، پس از شروع مصرف دارو و انجام شیمی درمانی معمولا تغییرات ظاهری مانند ریزش مو و ابرو، سیاهی زیر چشم و ضعف جسمانی در فرد بیمار پدید می‌آید که ممکن است از نظر روحی تاثیر ناخوشایندی بر کودک داشته باشد به ویژه اینکه کودکان بالای ۷ سال به ظاهر خود، آگاهی و حساسیت بیشتری دارند، بنابراین لازم است در ابتدا این کودکان را به تغییراتی که ممکن است بر اثر شروع درمان در آن‌ها ایجاد شود آگاه و با دلایل کاملا منطقی قانع کنیم. در صورتی که کودک با یک یا چندتا از دوستان خود رابطه صمیمی تری دارد با آگاه کردن آن‌ها از شرایط او و آموزش به آنان کاری کنیم که کودک بیمار را مانند گذشته بپذیرند. یادمان باشد درباره برخورد‌های ترحم انگیز و دلسوزی‌های بی مورد به اطرافیان کودک هم تذکر بدهیم.

صداقت داشتن درهرشرایطی
سعی کنید با بچه‌ها صادق باشید، یعنی به آن‌ها بگویید: مریض هستند و باید دارو بخورند تا خوب شوند. آمپول کمی درد دارد، اما فقط یک دقیقه طول می‌کشد. بیماری با وجود خطرناک بودن، درمان پذیر است و تحقیقات برای دستیابی به روش‌های بهتر و بهبود بخشیدن به درمان همچنان ادامه دارد. اگر هربار که درباره بیماری با او صحبت می‌کنید، او موضوع مرگ و ترس هایش را پیش می‌کشد، آمادگی لازم را دراین باره پیدا کنید تا از عهده سؤالاتش برآیید. برخی از بچه‌ها بیماری را تنبیه‌ای برای کار‌های بدشان می‌دانند، حتما با او صحبت کنید و به او اطمینان خاطر بدهید که هیچ کار بدی انجام نداده و بسیار خوب و دوست داشتنی است.

پیشگیری از سرطان
برخلاف بزرگ سالان نمی‌توان از بروز سرطان در کودکان خیلی پیشگیری کرد، زیرا عامل اصلی بیشتر آن‌ها ژنتیکی است، اما می‌توان با حذف سایر عوامل از محیط زندگی در این مسیر قدم مهم برداشت که آن هم بستگی به سبک زندگی خود ما دارد، یعنی هرچه ما سالم‌تر زندگی کنیم فرزندان سالم تری هم خواهیم داشت.

۳-۴ کودک
سالیانه ۳ تا ۴ کودک از هر ۱۰۰ هزار کودک درجهان به انواع سرطان مبتلا می‌شوند.

۴۳ درصد
در سال ۲۰۱۵ تعداد ۳۹۷هزار کودک در سرتاسر جهان مبتلا به سرطان شدند که بیماری ۲۲۴هزار نفر آنان یعنی ۴۳ درصد موارد تشخیص داده شد.

۹۰ درصد
با تشخیص زودهنگام سرطان، شانس موفقیت درمان تا ۹۰ درصد افزایش می‌یابد.

۳۰۰
براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، هر ساله بیش از ۳۰۰ هزار کودک زیر ۱۸ سال به انواع سرطان مبتلا می‌شوند.

۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال
سالیانه ۱۰۰هزار میلیارد ریال برای مداوای سرطان در کشور هزینه می‌شود که ۱۵هزار میلیارد ریال آن فقط صرف تأمین دارو‌های شیمیایی خواهدشد.