نگاهی به دستاوردهای مجتمع «شوق زندگی» در مشهد

به گزارش شهرآرانیوز «مجتمع‌های شوق زندگی در آینده نزدیک در راستای اجرای آیین نامه و شیوه نامه قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست در مناطق مختلف کشور راه اندازی می‌شوند.» این خبر را وزیر دادگستری همین مهرماه امسال اعلام کرد. اشاره امین حسین رحیمی به همان مجتمع‌هایی است که ابتکار راه اندازی آن‌ها به نام مشهد سند خورده است.

«دادگاه دوستدار کودک» نام اولیه این ایده بود که در سال ۱۴۰۰ از جانب معاونت دادستانی مشهد و با هدف کاهش آسیب‌های اجتماعی، سامان دهی کودکان کار و آسیب دیده و در معرض آسیب کلید خورد و حالا پس از گذشت دوسال، این الگوی هدفمند مشهد قرار است در کشور نیز اجرا شود.

معاون دادستان و سرپرست دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه ۵ مشهد که از زمان ایده پردازی و راه اندازی مجتمع‌های شوق زندگی پای این کار بوده است، در گفتگو با خبرنگار روزنامه شهرآرا درباره فلسفه وجودی و عملکرد این مجتمع ها، اظهار کرد: «شوق زندگی» در واقع پاسخی بود به نیاز واقعی مردم. براساس ارزیابی‌ها متوجه شدیم در حوزه‌های اطفال، نوجوانان و اقشار آسیب پذیر شهر، هیچ اشتراکی بین ما و مردم وجود نداشت و در مواردی که نیاز به حمایت دادستانی بود، اقدام به موقع صورت نمی‌گرفت.

هم افزایی بین دستگاهی

نیره عابدین زاده با بیان اینکه در گذشته همه سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط با مشکلات مردمی به صورت غیرمتمرکز اداره می‌شدند و کار‌ها به صورت جزیره‌ای پیش می‌رفت، گفت: طی روال یک پرونده، فرد آسیب پذیر در روابط بین سازمانی که هر یک جداگانه از هم عمل می‌کردند، گم می‌شد. پیش ازاین، اقدام هر یک از سازمان‌هایی که به نوعی در ارتباط با مشکل مردم بودند، بر اساس آنچه خودشان احساس نیاز می‌کردند، بود، اما پس از تأسیس مجتمع شوق زندگی، اقدامات لازم بر اساس نیاز واقعی اقشار آسیب پذیر در یک مجموعه در کنار هم انجام می‌شود و با کمک این هم افزایی بین دستگاهی می‌توانیم نقاط ضعف یکدیگر را پوشش دهیم.

او با بیان اینکه شوق زندگی در خط مقدم آسیب‌های افراد آسیب پذیر مشهد است، اظهار کرد: پیش‌تر در دادسرای عمومی و انقلاب کار مددکاری انجام نمی‌گرفت. آنجا طبق نظر قاضی، حکم پذیرش در مراکز بهزیستی یا تحویل کودک به خانواده صادر و سایر کار‌ها نیز به همین منوال انجام می‌شد.

تلاش برای توانمندسازی خانواده

عابدین زاده ادامه داد: همچنین در گذشته دستور پذیرش در مراکز بهزیستی به سرعت صادر می‌شد، اما اکنون موضوع به صورت تخصصی از طریق همه نیرو‌های مستقر در مجتمع شوق زندگی پیگیری می‌شود؛ برای مثال کودکان کار و خیابان که به تکدیگری یا دست فروشی مشغول اند، در ابتدا توسط شهرداری شناسایی و به مراکز غربالگری منتقل می‌شوند.

در مرحله بعدی تیم تخصصی وارد عمل می‌شود و با خانواده‌ها ارتباط برقرار می‌کند. در نهایت به خانواده‌ها آموزش داده می‌شود که این موضوع جرم است و تبعات قانونی دارد. خانواده‌هایی که صلاحیت داشته باشند، فرزند به آن‌ها بازگردانده می‌شود؛ بااین حال وظیفه ما همین جا تمام نمی‌شود، بلکه به دنبال توانمندسازی خانواده‌ها نیز هستیم.

شرایط کودک و وضعیت خانواده تا مدتی همچنان بررسی و پیگیری و در راستای توانمندسازی آن‌ها اقدام می‌شود. کودکانی که حضور آن‌ها در محیط خانواده آسیب زا و خطرناک تشخیص داده شود، به صورت موقت یا دائم به مراکز بهزیستی انتقال داده می‌شوند.
معاون دادستان مشهد خاطرنشان کرد: شوق زندگی در تلاش است از اقدامات لحظه‌ای و مقطعی با بازدهی کم خارج شود و اقدامات زیرساختی و تأثیرگذار طولانی مدت را پی ریزی کند.

او تصریح کرد: علاوه بر حضور دادیار‌ها و قضات، یک تیم مددکاری تخصصی دوازده نفره به همراه سمن‌ها و مؤسسات مردم نهاد نیز در این مجتمع‌ها فعال شده اند و خدمات بسیار متنوعی را به مراجعه کنندگان ارائه می‌دهند. برای مثال تیم وکلا به صورت رایگان به خانواده‌ها امور حقوقی را آموزش می‌دهند. اورژانس اجتماعی و کارشناسان بهزیستی نیز اینجا مستقر هستند. مددکاران بهزیستی در واقع تسهیلگر و پل ارتباطی بهزیستی با مجتمع هستند.

فعالیت در ۲ حوزه اجتماعی و قضایی

عابدین زاده با بیان اینکه مجتمع شوق زندگی در دو حوزه اجتماعی و قضایی فعالیت می‌کند، گفت: شعبه دادگاه خانواده، شعب رسیدگی، شعبه ارجاع، دفترکل و حسابداری مربوط به حوزه قضایی است؛ واحد مددکاری، واحد آموزش و پژوهش، واحد سازمان‌های مردم نهاد، واحد سازمان‌های دولتی و واحد عمومی نیز مربوط به حوزه اجتماعی است.

به گفته او، در شوق زندگی، نمایندگان همه دستگاه‌های دولتی فعال در حوزه مسائل اجتماعی از جمله سازمان بهزیستی، آموزش وپرورش، کمیته امداد، اداره کار و سازمان فنی و حرفه‌ای حضور دارند؛ همچنین سازمان‌های مردم نهاد فعال در حوزه آسیب‌های اجتماعی نیز در این مجتمع فعال هستند و پروژه‌های مربوط به کاهش آسیب‌های اجتماعی با همکاری بین بخشی و استفاده از ظرفیت سمن‌ها اجرا می‌شود.

معاون دادستان مشهد درباره فضای فیزیکی و طراحی داخلی این مجتمع بیان کرد: فضای داخلی ساختمان مجتمع به صورت ویژه برای کودکان طراحی شده و بخش‌هایی مانند اتاق مادر و کودک، اتاق بازی کودک، بخش مددکاری ویژه کودکان و... در آن راه اندازی شده است. همه کارکنان و قضات این مجتمع در زمینه ارتباط با کودک آموزش دیده اند. همچنین ساختمان مجتمع برای تردد افراد دارای معلولیت، گروه‌های خاص و دارای نیاز‌های ویژه مناسب سازی شده است.

روزانه ۹۰۰ درخواست مردمی

عابدین زاده تصریح کرد: مردم در مشهد به این مجموعه اعتماد کرده اند و در روز دست کم نهصد درخواست مردمی به ما می‌رسد. این مجتمع با رصد دقیق شرایط فردی، خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی افراد در تلاش است شرایط قضاوت همراه با شناخت و تشخیص صحیح را فراهم کند و علاوه بر این با پیگیری وضعیت مددجویان و نظارت پس از تشخیص، در جهت ایجاد تغییر، توانمندسازی و ایجاد امنیت اجتماعی روانی گام بردارد.

او با بیان اینکه خدمات در این مجتمع متفاوت و گسترده است، گفت: جامعه هدف ما در این مجتمع کودکان کار، کودکان بی سرپرست، کودکان بدسرپرست، کودکان تک والد، دختران در معرض آسیب، دختران آسیب دیده، زنان آسیب دیده اجتماعی، افراد دارای اختلال روان و... است. همچنین تعیین سرپرست قانونی برای سالمندان، درخواست فرزندخواندگی و امین موقت و... نیز از مسئولیت‌های ماست.

در ادامه حتما بخوانید معاون دادستان کل کشور: بسیاری دستگاه‌ها اهتمامی جهت اجرای قانون حمایت از معلولان ندارند

یک مدل «بسیار شگفت انگیز»

معاون دادستان مشهد با بیان اینکه سبک دادگاه دوستدار کودک در برخی کشور‌های توسعه یافته وجود دارد، اما این مدل را در ایران نداشتیم، ادامه داد: با این روش هدفمند، هم پاسخگوی مشکلات مردم هستیم، هم بر اساس روش‌های علمی و ظرفیت‌های مشهد درصدد برطرف کردن مشکلات افراد آسیب پذیریم.

او تصریح کرد: در یک سال اول به بیست فرایند پروتکل اجتماعی بین سازمانی رسیدیم. این فرایند‌ها بر اساس نیاز مردم است. در کشور هم بر اساس همین پروتکل کار انجام می‌شود و مدل تهران، شیراز و هرمزگان هم برگرفته از مدل مشهد است.

عابدین زاده نتایج این مدل کار کردن را «بسیار شگفت انگیز» توصیف کرد و افزود: فکر نمی‌کردم پس از حدود هجده ماه برخی طرح‌ها اثرات بزرگی داشته باشند؛ از جمله خالی شدن شیرخوارگاه مشهد. به گفته او، مهم‌ترین دستاورد مجتمع شوق زندگی که الگویی برای سرتاسر کشور شد، ایجاد امید برای مردم و اعتماد مردم است.