کرونا و فرصت جامعه دانش‌بنیان

همه‌گیری بیماری کرونا در هفته‌های اخیر به همگان نشان داد که تا چه حد تولید و پژوهش مبتنی بر علم اهمیت حیاتی دارد. درمان این بیماری ویروسی و نیز کشف واکسن آن هم‌اکنون موضوع پژوهش بسیاری از مؤسسات علمی در سراسر جهان است. حتی می‌توان گفت میان کشور‌ها رقابتی برای تولید دارو و واکسن کرونا شکل گرفته است. همه مردم و کسانی که درگیر این بیماری هستند، به‌خوبی تأیید می‌کنند که فعالیت دانشمندان برای درمان و پیشگیری از کرونا تا چه حد حیاتی است و می‌تواند بر سرنوشت افراد، شهرها، کشور‌ها و حتی تمدن بشری تأثیرگذار باشد؛ اما این بیماری تنها دارای جنبه پزشکی نیست و ابعاد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیز دارد. پس پرداختن به آن و پیشگیری و درمان آن در سطح جامعه نیز به پژوهش‌های علمی در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی نیازمند است. بیماری کرونا بر بازار‌های بورس در سراسر جهان تأثیر گذاشته و گردش اقتصادی در بسیاری از کشور‌ها را تحت‌تأثیر قرار داده است. همچنین به دلیل الگوی شیوع این بیماری، تعاملات اجتماعی واقعی کاهش یافته و به مردم توصیه شده است که در خانه‌های خود بمانند. امسال احتمالا نوروز به معنای همیشگی آن برای ایرانیان وجود نخواهد داشت. از سوی دیگر، هراس عمومی مردم از این بیماری ممکن است تقابل‌هایی با برنامه‌ها و سیاست‌های دولت در برخی مناطق به وجود آورد. این مثال‌ها همگی نشان می‌دهند که آمادگی برای مقابله با کرونا تنها از جنبه بیولوژیک نیست، بلکه پژوهش‌های علمی و تجربی در حوزه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ضرورت دارد تا دقیقا بدانیم چگونه می‌توان جامعه را در مقابل آسیب‌های احتمالی چنین بیماری‌هایی واکسینه کرد. به این ترتیب در موقعیتی قرار داریم که می‌تواند به همگان به وضوح نشان دهد پژوهش علمی کالایی لوکس و تزئینی نیست، بلکه نیازی واقعی است که بر سرنوشت جامعه تأثیر می‌گذارد. پژوهش‌های جامعه‌شناختی، اقتصادی و سیاسی را نباید دست کم گرفت. اگر می‌خواهیم ثبات و امنیت جامعه خود را بر پایه دانش بگذاریم و آمادگی کافی برای بحران‌های پیش رو داشته باشیم، بیش از پیش نیاز است از پژوهش‌های کاربردی و نیازمحور حمایت شود. از منظر کارکرد رایانه می‌توان گفت کرونا می‌تواند فرصتی برای ارتقای موقعیت پژوهش در کشور باشد.