«پرستاری» در احتضار! | درباره تداوم روند مهاجرت و ترک کار پرستاران

گزارش پیش رو حاصل گفتگو با پرستارانی است که به نمایندگی از همکارانشان حاضر شدند با خبرنگار ما گفتگو کنند، البته با این شرط که نام و تصویری از آن‌ها ذکر نشود، زیرا به گفته خودشان عواقب این کار برایشان ایجاد مشکلات در محیط کاری، قطع همکاری یا معرفی به کمیته انضباطی خواهد بود.

زهرا مرادوند | شهرآرانیوز؛ «در بیمارستان‌های دولتی آمار ترک کار پرستاران بسیار زیاد شده است. شاید شما به منابع رسمی دانشگاه مراجعه کنید و بگویند این یک ادعای نادرست است، اما دوست دارم یک بار رودرروی مسئولان بنشینم و بپرسم آیا آماری که آن‌ها از پرستاران شاغل در بیمارستان‌های مشهد دارند، با آنچه من با چشم می‌بینم، یکسان است؟ تعداد زیادی از همکاران من ترک کار کرده اند، اما نامشان هنوز هم جزو آمار شاغلان است.»

این‌ها گفته‌های یکی از پرستارانی است که به گفته خودش شانزده سال در بیمارستان‌های دولتی مشهد سابقه کار دارد و در گفتگو با شهرآرا از وضعیت نابسامان پرستاران به ویژه بعد از دوران کرونا می‌گوید؛ همان‌ها که در دوران همه گیری کرونا صحنه‌های زیبایی از ایثار را به تصویر کشیدند، اما پس از فروکش کردن بیماری به جای قدردانی شدن، برخی شان تعدیل شدند و آن‌ها که مانده اند، به گفته خودشان فرسوده و خسته از اضافه کار‌های اجباری هستند.

دل زده از پرستاری!

خانم پرستاری که گزارش را با صحبت هایش شروع کردیم، می‌گوید: اوضاع جامعه پرستاری تا جایی که من از بیمارستان‌های مشهد اطلاع دارم، خوب نیست. نسل ما همچنان دارد بر سابقه کارش افزوده می‌شود، اما با بی توجهی‌هایی که دیده و دل سردی‌ای که چشیده است، امیدی به بهبود ندارد. من بار‌ها به چشم دیده ام پرستارانی را که شب به شب موقع تحویل دادن کلیدهایشان می‌گویند دیگر نخواهند آمد! و چه بسیار همکارانی دارم که ترک کار کرده اند، اما جزو آمار شاغلان بیمارستان هستند. من به عنوان کسی که در بیمارستان دولتی مشغول به کار و در میدان هستم، باید عرض کنم که آمار مهاجرت پرستاران بسیار زیاد و رو به افزایش است.

او درباره ترک کار پرستاران هم می‌گوید: اگر با همکاران من صحبت کنید، متوجه می‌شوید که از آمار ثبت شده در هر بخش از بیمارستان، تعداد بسیاری شان دیگر فعالیت نمی‌کنند و فقط نامشان در فهرست برای حفظ آمار مانده است؛ برخی ترک کار کرده اند، برخی به اجبار به مرخصی بدون حقوق رفته اند یا تعداد زیادی نیز به دلیل ترک کار، در انتظار برگزاری جلسه کمیته انضباطی هستند تا بتوانند حرف‌ها و گله هایشان را آنجا مطرح کنند.

با وجود این، دانشگاه نام همه این افراد را به عنوان نیروی انسانی در فهرست حفظ می‌کند. بیمارستان، برخی همکارانم را نیز به بهانه استراحت به مرخصی بدون حقوق چندماهه می‌فرستد تا مثلا بعد از استراحت دوباره به کار بازگردند، درحالی که در ۸ تا ۱۰ ماه آینده هیچ حقوقی به آن‌ها پرداخت نمی‌کند.

او همچنین گریزی به اوضاع دوران کرونا می‌زند و بیان می‌کند: وزارتخانه مرخصی‌هایی را برای پرستارانی که در اوج کرونا فعالیت داشتند، مصوب کرده، اما این مصوبه در بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها اجرا نشده است. من و تعدادی از همکارانم جزو کسانی بودیم که نتوانستیم از آن مرخصی مصوب استفاده کنیم و حرفمان هم به جایی نرسید، زیرا می‌گفتند ما طبق آیین نامه داخلی عمل می‌کنیم. بنابراین، آن چیزی که به رسانه‌ها گفته می‌شود و به افکار عمومی می‌رسد، با چیزی که واقعا در جامعه پرستاری اجرا می‌شود، از زمین تا آسمان فرق دارد.

این پرستار باسابقه مشهدی گله دیگر پرستاران بیمارستان‌های دولتی را اجرانشدن تعرفه گذاری بیان می‌کند: این قانون در مجلس تصویب شد، اما اجرا نشد و در حد تألیف یک کتاب تعرفه گذاری باقی ماند. از سال ۱۳۸۶ تاکنون فقط ۹ماه تعرفه را آن هم بعد از کسر بیمه و مالیات و تقسیم بین پنج شش گروه بیمارستانی به ما دادند و در واقع چیزی که دست بچه‌های پرستاری را گرفت، آن قدر ناچیز است که من به عنوان یک کارمند خجالت می‌کشم این رقم را پیش کسی بیان کنم.

او با بیان اینکه در زمینه اضافه کار نیز طبق قانون ساعت موظفی خاصی برای پرستاران تعیین شده است، تصریح می‌کند: پرستاران ۴۸ تا ۵۲ساعت در هفته موظفی دارند که میزان آن برحسب سابقه کار است، ولی متأسفانه هیچ پرستاری به میزان موظفی اش کار نمی‌کند، زیرا همه مجبورند اضافه کار اجباری انجام دهند. میزان اضافه کاری هم که پرداخت می ‎شود، شرم آور است.

اضافه کاری اجباری

یکی از آقایان پرستار هم که سابقه کار در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی مشهد را دارد، گریزی به معوقات بیمارستان‌های خصوصی در پرداخت اضافه کاری پرستاران می‌زند: خبر دارم که در بیمارستان‌های خصوصی اضافه کاری همکارانم بعد از سه چهار ماه و با تأخیر بسیار واریز می‌شود و ساعات اضافه کاری آن‌ها بسیار بیشتر از موظفی قانونی است. حتی در برخی از این بیمارستان‌ها تعرفه‌ها نیز مشخص نیست، درحالی که تعرفه پرستاری در قانون مشخص است؛ اما بیمارستان‌های خصوصی قوانین خصوصی خودشان را هم دارند و نظارتی بر آن‌ها نیست!

او نیز با اشاره به وعده‌هایی که در زمان کرونا به پرستاران برای جذب داده شده بود، می‌گوید: بسیاری از پرستاران جوان و تازه فارغ التحصیل شده، به امید استخدام، در آن اوضاع طاقت فرسا و سخت کار کردند، اما بعد از دوران کرونا کنار گذاشته شدند و تبدیل وضعیت نشدند.

این پرستار با بیان اینکه من تا پارسال در بیمارستان دولتی کار می‌کردم، اما به دلیل وعده‌هایی که هرگز محقق نشد، ترک کار کردم و به بیمارستان خصوصی رفتم، می‌گوید: شاهد بودم چطور قول استخدام می‌دادند، اما قرارداد‌های سه و شش ماهه می‌بستند و حقوق و مزایا را به‌موقع پرداخت نمی‌کردند و بعد از اوج کرونا هم این قشر را کنار گذاشتند.

در زمان کرونا که در بیمارستان شریعتی بودم، به ما می‌گفتند که ماهانه مبلغی بابت شرایط خاص پرداخت می‌شود که آن هم هیچ نظم و هیچ نظارتی نداشت و به خاطر دارم در شش ماهی که آنجا بودم، فقط ۳ میلیون تومان برایم واریز شد، درحالی که واریزی واحد‌های اداری در آن مقطع به دلیل کرونا از ما پرستاران بیشتر بود! او قرارداد‌های سه و شش ماهه را آفتی برای شغل پرستاری می ‎داند که به راحتی به اخراج و قطع همکاری پرستاران منجر شده و امنیت این قشر را به خطر انداخته است.

او با بیان اینکه تعرفه اضافه کاری بیمارستان‌های دولتی بسیار کم است، می‌گوید: ما پرستاران با این اوضاع تمایلی به اضافه کار نداریم، اما اضافه کاری‌ها نیز اجباری است.
او این را هم می‌گوید که باتوجه به این حقوق و دریافتی کم پرستاران شاهدم همکارانم به کار در کلینیک‌های زیبایی و شغل‌های دیگر روی آورده اند که درآمد بیشتری دارد. برخی نیز درحال زبان آموزی برای مهاجرت هستند و در سال‌های گذشته نیز بسیاری از دوستانم مهاجرت کرده اند.

فشار کاری و کاهش تمایل به فرزندآوری

پرستار دیگری با سابقه شغلی سیزده ساله در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی مشهد نیز گریزی به حمایت نشدن مادران دارای فرزند کمتر از دو سال می‌زند و با بیان اینکه این مادران نیز مجبورند شیفت‌های اجباری طولانی مدت را تحمل کنند، اظهار می‌کند: وقتی حمایتی از این مادران نمی‌شود، بی شک تمایل به فرزندآوری نیز بین پرستاران زن بیمارستان‌ها بسیار کم می‌شود، زیرا وقت کافی برای مراقبت و نگهداری از فرزندشان ندارند و فشار کاری، این اجازه را به آن‌ها نمی‌دهد. حتی به مادرانی که فرزند کمتر از دو سال و شیرخوار دارند نیز شیفت‌های اجباری شب داده می‌شود.

او با اشاره به ترک کار بسیاری از پرستاران و اعلام نکردن این آمار از سوی بیمارستان ها، بیان می‌کند: به دلیل کم شدن این نیرو‌ها فشار بسیار بیشتری بر پرستاران مشغول به کار آمده است، به نحوی که در بیمارستان خصوصی که یک پرستار در اوج شلوغی باید فقط به چهار بیمار رسیدگی کند، هشت بیمار به او می‌سپارند! در بیمارستان‌های خصوصی فشار بسیار بیشتری بر پرستاران وارد می‌شود تا سطح بیمارستان را از نظر رسیدگی ویژه به بیماران، خوب نگه دارند.

این پرستار خانم از رعایت نشدن عدالت در سرویس دهی به بیمارانی که جایگاه اجتماعی بهتری دارند نیز گله می‌کند و در توضیح این مسئله می‌گوید: زمانی که یک مسئول یا فرد شاخص به عنوان بیمار به بیمارستان مراجعه می‌کند، دو پرستار را به طور کامل در خدمت او‌ می‌گذارند. رسیدگی به بیماران نباید به اسم ورسم آن‌ها معطوف باشد و این درحالی است که در حالت عادی یک پرستار باید به هشت بیمار رسیدگی کند، اما برای افراد شاخص دو پرستار تمام وقت باید در اختیار باشند!

کمبود ۵۰ درصدی پرستار

حمید نخعی، نایب رئیس سازمان نظام پرستاری مشهد، ضمن تأیید گله‌های پرستاران، ریشه اصلی مشکلات حوزه پرستاری را کمبود نیروی انسانی می‌داند و تأکید می‌کند.

به گفته او، وزارت بهداشت استانداردی را برای کشور مشخص کرده است تا دانشگاه‌ها براساس آن نیروی پرستار جذب کنند. این استاندارد با نیاز دانشگاه‌ها به ویژه دانشگاه علوم پزشکی مشهد بسیار فاصله دارد. برای مثال اگر استاندارد وزارتخانه به ازای هر تخت بیمارستانی ۱.۸ پرستار در ۲۴ساعت است، ما اکنون ۰.۸ پرستار را در بیمارستان‌های مشهد داریم که البته به نظر من این رقم از ۰.۸ پرستار هم خیلی کمتر است، زیرا بسیاری از پرستارانی که مرخصی زایمان یا مرخصی بدون حقوق رفته اند، در کادر نیستند و شیفت نمی‌آیند، اما اسامی آن‌ها هست. حتی اگر این ضریب را ۰.۸ هم بگیریم، در بیمارستان‌های مشهد با ۵۰ درصد کمبود نیروی پرستاری روبه رو هستیم.

نایب رئیس نظام پرستاری مشهد ادامه می‌دهد: از سوی دیگر، مدیران نیز برای اضافه کار فشار وارد می‌کنند. طبق قانون ارتقای بهره وری مصوبه مجلس، بیش از هشتاد ساعت با توافق دوطرف نمی‌توان اضافه کاری اعمال کرد، اما مدیران می‌گردند در دستورالعمل‌های داخلی خودشان بندی را پیدا می‌کنند که مثلا گفته «کارمند موظف است در صورت ضرورت همکاری کند»؛ بنابراین فشار بیشتری برای اضافه کاری می‌آورند، درحالی که در این بند «ضرورت» معنای خاص خودش را دارد که شامل سیل و بلایای طبیعی و... می‌شود، اما به استناد همین بند هر ماه برای همکاران اضافه کاری تحمیل می‌کنند. این اضافه کاری و فشارها، مهاجرت پرستاران یا روی آوردن آن‌ها به مشاغل آزاد و غیرتخصصی را به دنبال داشته است.

نخعی بیان می‌کند: مورد بعدی موضوع «فوق العاده خاص» این قشر است که چندین سال است مطالبه‌ می‌شود و در دوران کرونا نیز رهبر معظم انقلاب چندین بار بر آن تأکید کردند. گفته شد مبلغ ۱۰هزار میلیارد تومان برای زحمات کادر پرستاری باید داده شود، اما متأسفانه این رقم را شامل کل کادر سلامت وزارت بهداشت اعلام و هیئت‌های علمی را نیز به آن اضافه کردند. این درحالی است که قرار بود فقط مختص پرستاران باشد، اما عملا بین ۱.۵ تا ۲ میلیون تومان به حقوق آن‌ها اضافه شد که اصلا مدنظر ما نبود.

نخعی با تأکید بر اینکه «تعرفه گذاری پرستاران» اصلا آن چیزی نیست که مدنظر ما بود، بیان می‌کند: نگرانی ما نبود شفافیت مالی این قضیه است که تاکنون هم کسی به آن وارد نشده است تا بدانیم چقدر هست و چقدر از آن دارد توزیع می‌شود. بیمه براساس مصوبه شورای عالی بیمه بسته‌ای تعریف می‌کند و براساس آن به دانشگاه پول می‌دهد، اما با یک حساب سرانگشتی می‌بینید مبلغی که باید بدهند، نسبت به آن چیزی که پرداخت می‌شود، از زمین تا آسمان تفاوت دارد. بیمارستان‌های هم تراز دانشگاه تهران و مشهد را بررسی کردیم و متوجه شدیم مبالغی که پرداخت می‌کنند، دوسه برابر دانشگاه مشهد است، چون وزارتخانه بخش نامه‌ای برای توزیع درآمد حاصل از تعرفه داده، اما گنگ است.

تابع وزارتخانه هستیم

محمد صادقی، سرپرست مدیریت پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد، نیز میزان کمبود نیروی پرستاری در استان را کمتر از ۵۰ درصد اعلام می‌کند و درباره افزایش تمایل پرستاران به کار در فضا‌های غیربیمارستانی می‌گوید: این موضوع مختص پرستاران نیست و باتوجه به اوضاع اقتصادی کنونی، در سایر مشاغل هم اگر جای دیگری درآمد بیشتری به نیرو اختصاص داده شود، تمایل فرد به آن حوزه بیشتر خواهد بود؛ زیرا افراد به دنبال شرایط بهتر هستند و به لحاظ درآمدی وضعیت را قیاس می‌کنند.

او در پاسخ به چرایی تمایل پرستاران به مهاجرت نیز معتقد است این مقوله مختص این قشر نیست: مهاجرت در همه شغل ‎ها وجود دارد، اما از آنجایی که پرستاران در ایران از توانمندی حرفه‎ای ویژه‎ای برخوردارند، در همه جای دنیا از پرستاران ایرانی استقبال می‌کنند؛ زیرا به توانایی آن‌ها واقفند و ممکن است شرایط بهتری را برایشان فراهم کنند و حقوق بیشتری برای جذبشان بدهند، با این حال نمی‌توان گفت موضوع مهاجرت، مختص پرستاران است.

صادقی با بیان اینکه ۱۶۰۰ پرستار در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی مشهد در بخش دولتی فعالیت می‌کنند، درباره محقق نشدن وعده جذب پرستارانی که در دوره کرونا به کار گرفته شدند می‌گوید: قوانین استخدامی مشهد با سایر شهر‌ها و استان‌ها تفاوتی ندارد و‌ نمی‌توانیم بگوییم قوانین در جای دیگری اجرا شده، اما در مشهد اجرا نشده است. ما نیز در دانشگاه، تابع قوانین وزارتخانه هستیم و هر دستور و قانونی که ابلاغ شود، اجرا می‌کنیم.

وی در پاسخ به گلایه پرستاران از اضافه کاری اجباری نیز می‌گوید: وقتی بحث کمبود نیرو مطرح باشد، اضافه کاری پیش می‌آید. بیمارستانی که فعال است، نمی‌تواند زمانی از شب و روز را تعطیل کند و در همه ایام و ساعت‌ها باید خدمت رسانی کند تا به بیماران و نیاز سلامت پاسخ دهد. حالا ممکن است زمانی استخدام نیرو بیشتر باشد و شرایط راحت‌تر شود و زمانی هم ممکن است نیرو کم باشد و ساعت کاری بیشتری برای نیرو درنظر بگیرند، اما بدان معنا نیست که کسی دارد کسی را اجبار می‌کند. این قاعده در همه جای کشور وجود دارد و مشهد با سایر استان‌ها تفاوتی ندارد.

صادقی ادامه می‌دهد: پرستارانی هم که در شیفت شب اضافه کار دارند، بیشتر به دلیل تمایل زیاد به اضافه کاری در این شیفت است؛ چراکه طبق قانون بهره وری، از نظر مالی چندبرابر محاسبه‌ می‌شود.