طرح دغدغه‌های انسانی از دریچه تئاتر در نشست نقد و بررسی «بیسکویت مادر»

ریحانه موسوی | شهرآرانیوز؛ تئاتر «بیسکویت مادر»، به نویسندگی و کارگردانی امین بشاش، کاری ملودرام و روان شناختی است که این روز‌ها در تماشاخانه شمایل روی صحنه می‌رود. این تئاتر، شامگاه شنبه در هفدهمین شب اجرای خود، میزبان اهالی فرهنگ و هنر و اصحاب رسانه بود و امشب به کار خود پایان خواهد داد. نشست نقد و بررسی این تئاتر با حضور کارگردان و طراح و آهنگ ساز اثر و همچنین سیدمحمد مداح حسینی، استاد دانشگاه و احسان روحی کارگردان، بازیگر و منتقد تئاتر، برگزار شد.

طرح یک مسئله با زبان هنر

امین بشاش، دانشجوی رشته سینما که اولین تجربه خود را در قامت کارگردان پشت سر می‌گذارد، در ابتدای این نشست بیان کرد: من در این اثر سعی کردم سؤالات، مسائل و دغدغه‌هایی را که در ذهن خودم و افرادی که با آن‌ها در ارتباط هستم وجود دارد، مطرح کنم تا ببینم مخاطب چه جوابی برای آن‌ها دارد.

وی افزود: ویرایش متن این اثر حدود سه ماه به طول انجامید. شکل گیری گروه نیز هفت ماه زمان برد که در طول کار با مشکلاتی نیز روبه رو شدیم. سه نفر از بازیگران، سه ماه قبل از اجرا به جمع ما پیوستند و با وجود تمرین‌های فشرده، بازیگران و عوامل بدون هیچ چشم داشتی با شور و شوق، کار خود را انجام دادند.

جذابیت تلفیق موسیقی و نمایش

بهرام ابارشی، طراح و آهنگ ساز نمایش «بیسکویت مادر»، نیز در ادامه این نشست با بیان اینکه تلفیق موسیقی و نمایش، همیشه برای من جالب بوده است، گفت: من توانستم این کار را با کمک امین بشاش، کارگردان این اثر، انجام دهم. حدود ۶۰ درصد از موسیقی‌های این کار، ساخته خودم و مابقی انتخابی بود. وی از موسیقی و حرکت به عنوان دو موضوع جذاب یاد کرد و افزود: همیشه دوست داشتم اگر یک روز در کار تئاتر حضور پیدا کردم، موسیقی من فقط مخصوص تعویض صحنه نباشد، بلکه یک نوع زیبایی در حرکات بازیگران با کمک موسیقی به وجود بیاید که در این زمینه تمرین‌های ریتمیک زیادی با بازیگران نمایش کردیم.

لزوم توجه به مفهوم خلاقیت در تئاتر

احسان روحی، کارگردان، بازیگر و منتقد تئاتر نیز، با بیان مفهوم خلاقیت در کار تئاتر گفت: انجام یک کار ساده تا مرحله ایجاد یک سبک، می‌تواند خلاقیت محسوب شود. به همین میزان، تمام عناصر می‌توانند امر خلاقانه را در خود داشته باشند. قرابت این مسئله با هنر تئاتر، الزاماتی را می‌طلبد که جدا از اندیشه، تفکر، ذهن خلاق و دانش مؤلف، کارگردان و... به شناختی که از اثر خود دارد، برمی گردد. روحی، انتقال بهتر معنا از اثر به مخاطب را، حاصل جمع شدن همه عناصر در یک اثر دانست و بیان کرد: تلاش کارگردان در نمایش «بیسکویت مادر»، رفتن به سمت امر خلاقانه است. 

اما شکل گیری آن، جای بحث فراوان دارد. در برخی قسمت‌های نمایش متوجه چیز‌هایی می‌شویم که در ذهن مؤلف وجود دارد که می‌خواهد خلاقیت‌ها را در ساختار نمایش و ارائه محتوا نشان دهد، اما به نظر من، این موضوع نتوانست به یک هماهنگی پیوسته در اثر برسد.

وی بیان کرد: چندپارگی‌ای که در شخصیت‌ها و ثبات نداشتن آن‌ها برای مخاطب وجود دارد، باعث می‌شود نتواند با هیچ کدام از آن‌ها ارتباط برقرار کند. این اثر در بخش زبانی نیز دچار چندلحنی است. من نمی‌دانم زبان نمایش چیست و نوع مختلف آن مانند شاعرانه، محاوره‌ای و... قرار است در چه جا‌هایی برای کارگردان کاربرد داشته باشد.

در ادامه حتما بخوانید برنامه اجراهای بخش ویژه سی‌وچهارمین جشنواره تئاتر خراسان رضوی (رضوان) + جدول زمان‌بندی

شکل گیری شخصیت در بستر تئاتر

در پایان نیز سیدمحمد مداح حسینی، استاد ادبیات نمایشی دانشگاه اقبال، با بیان اینکه نام نمایش «بیسکویت مادر» برای ما نوعی آشنایی زدایی دارد، بیان کرد: این نام، نشان‌ می‌دهد با نمایشی روبه رو هستیم که قرار است ما را به مقاطعی ببرد که شخصیتمان در آن شکل می‌گیرد. 

وی نقطه مثبت این اثر را نگاه متفاوت به مراحل سه گانه رشد شخصیت «فرویدی» دانست و بیان کرد: کارگردان این نمایش از دریچه رؤیا، واقعیت و کابوس به سه مرحله رشد شخصیت انسان نگاه کرده است. وظیفه هر منتقد این است که تلاش کند آنچه در صحنه تئاتر می‌بیند، بفهمد. در مرحله بعد نیز به داوری کیفیت آن بنشیند. کارگردان نمایش جسارتی به خرج داده است تا بتواند حوزه‌های متفاوتی از زیست ما را که بیشتر در درون ذهن ماست، نشان دهد. 

مداح حسینی ادامه داد: ما با یک داستان معما گونه روبه رو هستیم که از ابتدا سؤالات زیادی را در ذهنمان ایجاد می‌کند. از سوی دیگر کارگردان سعی کرده است با رفت وآمد نورها، بازی بازیگران، طراحی حرکات و برهم زدن منطق گفت وگوی آدم‌ها و... فانتزی ذهن خود را تا حدی به ما منتقل کند، اما به نظر من، نمایش ناکام مانده است. 

این منتقد، بزرگ‌ترین ضعف نمایش «بیسکویت مادر» را کلام محور بودن آن دانست و در این باره توضیح داد: به طور معمول بیست دقیقه اول یک نمایش را لحظه‌هایی می‌دانند که باید تکلیف خود را با تماشاگر مشخص کند؛ یعنی مخاطب قرار است چه چیزی ببیند، چگونه ببیند و چه پیش بینی‌هایی را برای خود طراحی کند تا در طول نمایش به آن‌ها پاسخ داده شود.