قطار شهری مشهد نماد توانمندی ایرانی | وضعیت فعالیت خطوط مترویی مشهد پس از چهارده سال از فعال شدن نخستین خط ریلی مشهد

به گزارش شهرآرانیوز؛ مهرماه سال گذشته، با حکم محمدرضا قلندرشریف، شهردار مشهد، بهرام نکاحی به عنوان مدیرعامل شرکت بهره‌برداری قطارشهری مشهد منصوب شد و فصل جدید کاری این مدیر شهری مشهد که سابقه چند دهه فعالیت در حوزه حمل‌ونقل از جمله در سازمان اتوبوس‌رانی مشهد و حتی مدیرعاملی سازمان اتوبوس‌رانی تهران را در کارنامه داشت، آغاز شد.

این مدیر مشهدی علاوه بر فعالیت در حوزه حمل‌ونقل، به دیگر مسائل مختلف شهری نیز اشراف دارد. او در مقطعی شهردار شاندیز هم بوده است و به همین دلیل با تجربه‌ای بالا در عرصه شهری و حمل‌ونقل، مدیریت یکی از مهم‌ترین شبکه‌های حمل‌ونقلی کلان‌شهر مشهد را برعهده گرفته است.

اکنون، پس از یک سال از آغاز به کار او در شرکت بهره‌برداری قطارشهری مشهد، در گفت‌وگویی به بررسی آخرین وضعیت دو خط فعال متروی مشهد و آخرین وضعیت آمادگی شرکت بهره‌برداری قطار شهری مشهد برای بهره‌برداری از فاز نخست خط ۳ مترو مشهد و همچنین دیگر مسائل این حوزه پرداختیم.

مترو هنوز به سهم واقعی جابه‌جایی مسافر نرسیده است

وضعیت فعالیت خطوط مترویی مشهد پس از چهارده سال از فعال شدن نخستین خط ریلی مشهد چگونه است؟

مشهد براساس مطالعات حمل‌ونقلی خود، دارای چهار خط ریلی در قالب ۷۶ ایستگاه است. این مطالعات که به دهه ۷۰ برمی‌گردد، سبب شد تا در سال ۱۳۷۴ شرکت احداث قطارشهری در شهر ایجاد شود و موضوع ایجاد خطوط ریلی درون شهری به اجرا درآید. پس از سال‌ها، فعالیت نخستین خط ریلی مشهد با‌عنوان خط یک قطارشهری از انتهای بولوار وکیل‌آباد تا فرودگاه در قالب دو فاز به بهره‌برداری رسید.

پس از آن نیز خط۲ مترو مشهد از ایستگاه سلامت در منطقه رسالت تا انتهای بولوار طبرسی آماده و برای بهره‌برداری به شرکت بهره‌برداری قطارشهری مشهد تحویل داده شد. همچنین عملیات ساخت دو خط ۳ و ۴ متروی مشهد توسط همکارانمان در شرکت ساخت در حال انجام است.

براساس برنامه‌ریزی‌ها، بخش نخست خط ۳ مترو نیز از میدان شهدا، حرم مطهر رضوی تا پایانه مسافربری امام رضا (ع)، آماده و برای بهره‌برداری به ما تحویل داده می‌شود. با ایجاد این خط، در عمل مبادی ورودی شهرمان همچون فرودگاه، راه‌آهن و پایانه مسافربری به حرم مطهر رضوی متصل خواهد شد.

با توجه به اینکه سال‌هاست از موضوع ایجاد خطوط مترو در مشهد می‌گذرد، آیا وضعیت بهره‌برداری از خطوط ریلی درون‌شهری مناسب است یا خیر؟

یکی از چالش‌های ما در حوزه بهره‌برداری، آشنا نبودن جامعه با ظرفیت‌های قطارشهری است. از سال ۱۳۷۴ تا امروز، با تمام حمایت‌های دولتی و توجهات استانی و محلی به مترو مشهد، در نهایت توانستیم دو خط فعال با ۳۶ ایستگاه را در یک بازه زمانی سی‌ساله در اختیار زائران و مجاوران بارگاه رضوی قرار دهیم. در کلان‌شهر مشهد روزانه نزدیک به ۷میلیون سفر انجام می‌شود، اما بخش مترویی مشهد از این سهم فقط جابه‌جایی ۳۰۰ هزار نفر در روز را در کارنامه خود دارد. 

از همین رو هنوز به سهم واقعی خود در این میزان جابه‌جایی مسافر نرسیده‌ایم. این در حالی است که در مدت چهارده سال از فعالیت شبکه مترویی مشهد، هیچ حادثه و تلفاتی در این بخش حمل‌ونقلی شهر ثبت نشده است و این موضوع نشان‌دهنده امنیت بالای سفر از طریق مترو است.

یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی در شهرها، موضوع قطار شهری است. مشهد پس از تهران دومین شهر کشور در حوزه مترو است و انتظار می‌رود با فاصله کمی نسبت به تهران در این حوزه اقدام کند. زیرا همان‌گونه که در تهران با معضلاتی مانند آلودگی هوا و ترافیک مواجه هستیم، این موضوع‌ها در آینده نزدیک نیز گریبان مشهد را خواهد گرفت. 

به‌طور قطع اقدامات مختلف مدیریت شهری نظیر خدمات‌شهری، حمل‌ونقل و فرهنگی، باید به بهبود کیفیت زندگی شهروندان منجر شود و بهره‌گیری از ظرفیت حمل‌ونقل پاک همچون مترو می‌تواند کیفیت زندگی در شهر را بالا ببرد. چرا که نقش مترو تنها در حوزه حمل‌ونقل نیست؛ بلکه این حوزه علاوه بر مسائل حمل‌ونقلی در کاهش ترافیک، کاهش آلودگی هوا، هم‌زیستی مردم، کاهش آسیب‌های اجتماعی، نظم شهری و حتی رونق به اقتصاد شهر تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم دارد. در مجموع، قطار شهری می‌تواند در هر جامعه فرهنگ‌ساز باشد.

تأخیر ۱۳ ساله در تکمیل واگن‌های خط ۱

یکی از ظرفیت‌هایی که در مترو می‌توان برای موضوع‌های اقتصادی از آن بهره برد، حوزه تبلیغات است. در این‌باره چه اقداماتی انجام داده‌اید؟

در این بخش، برای نخستین بار در طول سال‌های گذشته از بهره‌برداری قطارشهری، در بخش بهره‌برداری تجاری ۵۲ میلیارد تومان برای دو سال خطوط یک و دو عایدی داشته‌ایم که این عدد نسبت به سال گذشته خود فاصله بسیار زیادی داشته است. یکی از مباحث مهم در حوزه قطارشهری، ایمنی و امنیت است که نیازمند کار شبانه‌روزی و دقت بالاست....

در شرکت بهره‌برداری یک واحد به نام مرکز فرمان داریم و هر اتفاقی که بخواهد در بهره‌برداری اجرایی شود، باید با هماهنگی این مرکز باشد. تمام حرکات ناوگان، عوامل و تجهیزات موجود توسط این مرکز رصد می‌شود و به سبب حساسیت‌های اعمال شده در این بخش، ایمنی بسیار بالایی را در جابه‌جایی مسافران داریم. در طول این سال‌ها، به‌جز یک مورد حادثه در روی سکو که عمدی بوده است، به لطف خدا و تلاش‌های انجام‌شده دیگر حادثه‌ای رخ نداده است.

امسال سال خاصی برای بخش مترویی مشهد است، چرا که براساس اعلام مدیران شهری، فاز نخست خط ۳ قطارشهری امسال به بهره‌برداری می‌رسد. برای این موضوع چه تدابیری اندیشیده‌اید و البته برای دسترسی‌های مناسب ایستگاه باب‌الجواد (ع) که به طور قطع مورد استقبال مسافران خواهد بود چه حساسیت‌هایی را به عنوان بهره‌بردار اعلام کرده‌اید؟

در مجموعه مدیریت شهری در ساختار اداری یک تقسیم کار و وظایف را در بین حوزه‌های مختلف داریم. در مجموعه معاونت عمران، حمل‌ونقل و ترافیک نیز سازمان‌ها و شرکت‌های مختلفی وجود دارند که هر کدام رسالت و مأموریت مشخص خود را دارند. در بخش قطارشهری نیز دو شرکت مأموریت دارند: یکی شرکت ساخت با مأموریت مطالعه، احداث، تجهیز، تکمیل و تحویل خطوط، و یکی شرکت ما که وظیفه بهره‌برداری و ارائه کیفیت مناسب سرویس‌دهی به مسافران را دارد.

بنابراین، شرکت ما هیچ مسئولیتی درباره احداث و تجهیز ندارد، اما گاهی اوقات این وظایف به بخش دیگری محول می‌شود، مانند موضوع خرید ناوگان خط یک که با توجه به تأخیر سیزده ساله در تکمیل این ناوگان، موضوع به شرکت بهره‌برداری محول شد.

اما در موضوع خط۳ مترو مشهد، این خط با توجه به اتصال شبکه ریلی درون‌شهری مشهد به حرم مطهر رضوی از اهمیت بالایی برخوردار است. در مشهد مناسبت‌های ملی و مذهبی داریم که این مناسبت‌ها در فضا‌های پیرامونی حرم مطهر و داخل حرم مطهر رضوی برگزار می‌شود.

بنابراین، هدف سفر بسیاری از شهروندان برای تجمعات و دیگر مسائل، حرم مطهر رضوی است و سرویس‌دهی به زائران نیز از شیوه‌های مختلف حمل‌ونقلی انجام می‌شود. به‌طور قطع ممکن است در ابتدای راه‌اندازی و با توجه به حجم مسافر، مشکلاتی ایجاد شود، اما منافع آن بیشتر خواهد بود و موضوع‌ها و مشکلات از جنس ایمنی نخواهد بود، چراکه ایمنی، خط قرمز همه ما در مدیریت شهری است. 

همچنین به‌طور قطع سرویس‌دهی در فاز نخست خط۳ مترو مشهد براساس ظرفیت‌های ایجاد شده انجام می‌شود و همچنان ایستگاه‌های سعدی و شهدا در خط۲ و ایستگاه بسیج در خط یک، ایستگاه‌های هدف سفر برای حرم مطهر رضوی خواهند بود و در کنار آن شیوه‌های حمل‌ونقلی دیگر نیز همچنان سرویس‌دهی مناسب خود را به مقصد حرم مطهر رضوی انجام خواهند داد.

در موضوع ایمنی، شرکت ساخت قطارشهری و مجموعه شهرداری باید استاندارد‌هایی را برای راه‌اندازی این خط رعایت کنند و تا زمانی که این استاندارد‌ها نباشد در عمل امکان بهره‌برداری نیز وجود نخواهد داشت. بنابراین، اهتمام مدیریت شهری برای راه‌اندازی خطوط براساس استانداردهاست و این موضوع دغدغه همه مدیران شهری است.

در ادامه حتما بخوانید تحولی بزرگ در مشهد | جزئیات جدید از ثبت رکورد جذب ۵۳۰۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت در کشور توسط شهرداری مشهد

۶۰ واگن خط یک با ۱۳۰ میلیون یورو تأمین می‌شود

از فرهنگ‌سازی گفتید. این فرهنگ‌سازی برای شهروندان در مورد مترو چگونه باید باشد؟

یکی از شاخص‌های فرهنگ‌سازی در مترو، تأکید بر این است که مترو نجات‌بخش وقت و زمان برای شهروندان است. شهروندی که برای سفر خود مترو را انتخاب می‌کند، از لحظه حضورش در ایستگاه تا زمان ایستادن روی سکو و حتی رفتن داخل قطار و انجام سفر، دقیقه‌ها برایش ارزشمند می‌شود؛ چراکه تمام اتفاقات در مترو براساس زمان است و این زمان‌بندی درست در مترو سبب ایجاد نظم مناسبی در زمان می‌شود.

وضعیت خطوط قطارشهری فعال شهر مشهد را از نظر کیفی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

اکنون مدعی هستیم که قطارشهری مشهد به لحاظ کیفی یکی از بالاترین سطوح را در کشور دارد. نظم سیر قطارها، تمیزی و آراستگی ایستگاه‌ها و قطارها، سیمای عبوری خطوط ریلی به‌ویژه در خط یک قطارشهری از انتهای بولوار وکیل‌آباد تا میدان آزادی که یکی از زیباترین خط‌سیر‌های قطار شهری حتی در دنیا محسوب می‌شود، شاخص‌هایی برای کیفیت بالای سرویس‌دهی خطوط قطارشهری در شهر مشهد است.

در کنار این کیفیت قطارشهری مشهد، کم و کسری‌هایی هم وجود دارد...

نخستین کسری در خطوط قطارشهری مشهد این است که هنوز گستردگی لازم از طریق سامانه ریلی درون‌شهری را در شهر نداریم و با توجه به فعال بودن تنها دو خط، هنوز نتوانسته‌ایم سهم خوبی از سفر‌های روزانه شهر را از آن خود کنیم. همچنین از نظر ناوگان، در خط۲ مشکلی وجود ندارد، اما در خط یک با کمبود شصت واگن مواجهیم. 

در عین حال، اراده مدیریت شهری مشهد بر رفع این کمبود ناوگان است. البته در این مسیر با مشکلات داخلی و خارجی هم روبه‌رو بوده‌ایم؛ چرا که تولیدکننده واگن در کشور محدود است و این بخش هزینه‌های زیادی را می‌طلبد و تأمین منابع مالی آن به طور قطع کار سختی است و دولت باید در این‌باره همراهی و کمک کند. 

البته همکاران ما در مدیریت شهری در یک سال گذشته برای رفع کسری ناوگان پیگیر بوده‌اند و این موضوع اکنون مراحل پایانی را در مسیر مناقصه طی می‌کند تا به انعقاد قرارداد برای تأمین واگن‌ها منجر شود. حجم ریالی این قرارداد ۱۳۰میلیون یورو است که این عدد نشان‌دهنده یکی از بزرگ‌ترین قرارداد‌های شهرداری مشهد در یک دهه گذشته و سنگینی کار است. اکنون، فرایند خرید واگن برای خط یک در مرحله دریافت پیشنهاد‌های قیمتی شرکت‌کنندگان در مناقصه است و در نهایت تا یک ماه دیگر این موضوع تعیین‌تکلیف و قرارداد خرید شصت واگن نهایی می‌شود.

مهندسی معکوس برای توسعه تعمیر قطعات

تحریم‌ها و از طرفی افزایش قیمت ارز سبب شده تا در موضوع تأمین قطعات، مشکلاتی ایجاد شود. این موضوع و همچنین نگاه به توانمندی‌های داخلی سبب شده تا در طول سال‌های گذشته شرکت بهره‌برداری قطارشهری مشهد به سمت بومی‌سازی تجهیزات و قطعات خود برود. در این زمینه، چه اقداماتی در حوزه داخلی‌سازی انجام شده است؟

در موضوع مهندسی معکوس و ساخت داخلی قطعات و تجهیزات، شرکت بهره‌برداری قطارشهری مشهد با هدف تکمیل سبد داخلی‌سازی قطعات اصلی در حوزه ناوگان خط یک، افزایش سهم داخلی‌سازی قطعات در حوزه قطار‌ها و تجهیزات کلاس مترویی خط ۲، افزایش سهم داخلی‌سازی قطعات در حوزه تجهیزات زیربنایی حداقل به میزان ۲۰ درصد نیاز موجود، طراحی و ساخت تجهیزات و ابزارآلات موردنیاز کارگاهی در حوزه ریلی، تشویق شرکت‌ها به همکاری برای اخذ استاندارد ملی برای کیفیت محصولات و تجهیزات تولید شده و همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان برای تجاری‌سازی محصولات و تجهیزات، اقدامات متعددی را در این سال‌ها در مدیریت شهری مشهد انجام داده است.

در این حوزه، قرارداد‌های مختلفی بسته شده و قطعات متنوعی تولید شده است. در سال ۱۳۹۷ تعداد سیزده قرارداد به ارزش ۱۹میلیاردریال و صرفه‌جویی ۷۵ میلیاردریالی، در سال ۱۳۹۸ تعداد هجده قرارداد به ارزش ۳۵ میلیارد ریال و صرفه‌جویی ۴۲۷‌میلیارد ریال، در سال ۱۳۹۹ تعداد یازده قرارداد به ارزش ۱۲۸میلیارد ریال و صرفه‌جویی ۶۴۱ میلیارد ریال، در سال ۱۴۰۰ تعداد شش قرارداد به ارزش ۱۴میلیارد ریال و صرفه‌جویی ۲۴۵ میلیارد ریال، در سال ۱۴۰۱ تعداد هفت قرارداد به ارزش ۳۶ میلیارد ریال و صرفه‌جویی ۱۱۰میلیارد ریال و در سال ۱۴۰۲ تعداد سیزده قرارداد به ارزش ۱۶۱ میلیارد ریال و صرفه‌جویی ۳۳۱ میلیارد ریال در حوزه مهندسی معکوس و داخلی‌سازی داشته‌ایم. همچنین برای سال جاری تعداد سیزده قرارداد به ارزش ۳۵۵ میلیارد ریال پیش‌بینی شده است.

در مجموع، در این سال‌ها مجموعه شرکت بهره‌برداری قطارشهری مشهد با چهل شرکت از مشهد و سایر شهر‌ها همکاری داشته است که این همکاری به داخلی‌سازی ۲۴۷ قطعه تجهیزات و ماشین‌آلات در قالب ۲۱۲ قطعه و تجهیز ۳۵ دستگاه و ماشین‌آلات منجر شده است. با این اقدامات، مجموعه شرکت بهره‌برداری قطارشهری مشهد به عنوان یکی از مجموعه‌های مهم و پیشرو در حوزه ساخت داخل و اقتصاد مقاومتی در سطح کشور شناخته می‌شود. همچنین به عنوان الگویی برای سایر شبکه‌های مترویی در این زمینه محسوب می‌شود.