بررسی مشکلات حوزه سلامت و درمان برای سالمندان

به گزارش شهرآرانیوز؛ سال‌هاست که سیاست‌های تشویقی در حوزه جوانی جمعیت و حمایت از خانواده‌های دارای نوزاد به یکی از مسائل اصلی و کلان اجتماعی کشور تبدیل شده است. بنابر پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی، تا سال ۲۰۵۰ میلادی یعنی ۲۶‌سال دیگر، بیش از یک‌سوم جمعیت ایران را سالمندان تشکیل می‌دهند و این آمار اگرچه ضرورت حمایت از فرزندآوری را بیش از‌پیش ثابت می‌کند؛ از‌سوی‌دیگر، نشانگر این واقعیت است که در سال‌های آتی، موج تازه‌ای از سالمندان، نیازمند خدمات مختلف درمانی، اقتصادی و رفاهی خواهند بود و باید از همین زمان، فکری به حال آن کرد.

به‌هرترتیب، زندگی پویا و کنشگری مؤثر اجتماعی در گرو حفظ سلامتی افراد است؛ چه برای جوانان و چه سالمندان. پیش‌تر در گزارش‌هایی مانند «بازنشستگی دوران فراغت یا مرارت؟» به بخشی از چالش‌های سالمندان پرداخته‌ایم؛ در این گزارش هم از بخشی از مشکلات آنها که مرتبط با دریافت خدمات درمانی است، گفته‌ایم.

چالش‎های دارویی

روایت مشکلات سالمندان برای دریافت خدمات درمانی، قصه پرغصه‌ای است که اگرچه مصادیق متنوعی را دربر‌ می‌گیرد، می‌توان آن را در چند عنوان محوری طبقه بندی کرد.   

سیدرسول قره باغی، سالمند هفتادوشش ساله مشهدی، در گفتگو با شهرآرا به بیان یک جنبه از این آسیب‌ها می‌پردازد و‌ می‌گوید: درست است که‌ می‌گویند افراد اگر سالم زندگی کنند، در دوران سالمندی هم با بیماری‌های کمتری دست و پنجه نرم خواهند کرد، اما به هرحال، سبک زندگی‌ها طوری شده که برخی مشکلات مثل فشارخون، قندخون، چربی خون، پوکی استخوان یا مواردی از این دست در اکثر بین جامعه سالمندان یافت می‌شود. در این شرایط، از زمان تشخیص تا پایان عمر نیاز است مصرف یک یا چند دارو به عنوان بخشی از زندگی روزمره سالمندان تعریف شود؛ اما برای خیلی ها، همین نقطه، سرآغاز همه مصیبت هاست.   

او ادامه می‌دهد: درحال حاضر من خودم مبتلا به فشار و چربی خون بالا هستم و علاوه بر این، به دلیل مصرف سیگار در گذشته با عوارض ریوی و مشکلات دندان دست و پنجه نرم می‌کنم. همسرم نیز دچار دیابت و پوکی استخوان است و به همین دلیل، هردویمان باید در ساعات مشخصی قبل یا بعد از غذا قرص‌هایی مثل متروپرولول، آکاربوز و نیاسپان را مصرف کنیم. 

با این حال، از یک طرف تعدد این قرص‌ها بلای جانمان شده و از سوی دیگر، دارو‌ها با هم دچار تداخل هستند؛ به طوری که برای درمان پوکی استخوان، همسرم باید مصرف لبنیات را افزایش دهد، اما لاکتوز لبنیات با دارو‌های دیابتی و قرص‌های فشار در تعارض است. حالا بماند که مصرف مستمر این دارو‌ها مشروط به دسترسی مستمر به آن هاست؛ اما زیاد پیش می‌آید که یک دارو در بازار نایاب می‌شود و این بر دامنه چالش‌های ما می‌افزاید.   

در ادامه حتما بخوانید ایران کشوری فوق سالمند می‌شود

بیمه، تهدیدی که باید فرصت باشد!

به موازات چالش‌های تخصصی حوزه سلامت و درمان، فشار مشکلات اقتصادی بر اقشار مختلف مردم و به ویژه بازنشستگان نیز آسیب‌های مختلفی را به سالمندان بیمار تحمیل کرده است. نرگس نکویی، بانوی شصت ونه ساله مشهدی، در این باره تأکید می‏ کند: صریح می‏ گویم که، پوشش فراگیر بیمه سلامت را می‎توان به طور کامل یک برنامه تبلیغاتی دانست؛ زیرا این پوشش به قدری در عمل محدود است و آن قدر استثنائات مختلف در آن گنجانده شده است که درعمل اگر شما بیمه تکمیلی نداشته باشید، انگار اصلا بیمه نیستید.   

او بیان می‎کند: من و همسرم که بازنشسته وزارت نیروست، هر دو زیرپوشش تأمین اجتماعی هستیم؛ اما با مستثناشدن خدمات درمانی در حوزه‎‏های چشم پزشکی، دندان پزشکی و بیماری‎های زنان، در عمل ناچار به پرداخت مستمر حق بیمه بیشتر هستیم تا بتوانیم از پوشش بیمه تکمیلی استفاده کنیم. 

حالا که این کار را هم کرده ایم، فرایند بازگشت هزینه به چالش جدیدی تبدیل شده است؛ به طوری که در بسیاری از مراجعات به پزشک یا حتی بستری در بیمارستان، ما باید اول تمام هزینه را به طور کامل پرداخت کنیم و بعد اسناد درمانی را به شعب تأمین اجتماعی ببریم تا بعد از هفت‎خان کار‌های اداری، هفته‌ها بعد، این رقم به حساب بازگردد. فقط کافی است تصور کنید خودتان و همسرتان هردو سالمند و بیمار هستید تا درک کنید این فرایند چقدر می‌تواند طاقت‎فرسا باشد.   

میانگین سنی استان، بیش از ۳۰ سال

درباره اهمیت پشتیبانی فراگیر از نیاز‌های درمانی سالمندان، همین بس که بدانیم این قشر از جامعه دیگر یک اقلیت محسوب نمی‌شوند و توجه به مشکلات آن‌ها به معنی رسیدگی به ۱۰ درصد از اعضای جامعه استان است. محمد احمدیان، معاون جوانی جمعیت دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در این باره بیان می‎کند: از مجموع ۵۳۶ هزار نفر سالمندی که در خراسان رضوی زندگی می‌کنند، بیش از ۷۰ درصد از آن‌ها ساکن شهر مشهد و روستا‌های توابع شهرستان هستند و حدود ۵۲ درصد از کل سالمندان استان را نیز بانوان تشکیل می‌دهند.   

وی با اشاره به اینکه استان خراسان رضوی با میانگین سنی حدود سی سال، رتبه یازدهم جمعیت سالمندان را در کشور دارد، ادامه می‎دهد: این نکته خیلی مهم است که به نیاز‌های درمانی سالمندان توجه ویژه شود. در یک نمونه، با درنظر گرفتن این واقعیت که بیشتر سالمندان استان را زنان تشکیل می‎دهند، می‎توان پیش‎بینی کرد که فقر مرسوم آهن و کلسیم در بین بانوان و البته موضوع زایمان منجر به فراگیرشدن پوکی استخوان در بیش از ۲۷۷ هزار سالمند زن شود که عدد بسیار درخورتوجهی است و به تبع این، نیاز بازار به دارو‌های این بیماری و البته فعالیت متخصصان ارتوپد نیز دوچندان خواهد بود.   

۱۴ درصد درآمد؛ صرف هزینه‌های درمان

دکتر صابر جباری، رئیس مرکز جوانی جمعیت و سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت، مهرماه پارسال اعلام کرده بود که مصرف غیرمنطقی چند دارو، مشکلات دهان و دندان، مشکلات بینایی و کم‌شنوایی و مشکلات شناختی از مشکلات معمول سالمندان است. به‌طور متوسط اگر درآمد سرانه یک فرد در حداقلی‌ترین حالت حدود ۵/۶ تا ۷میلیون تومان باشد، فرد سالانه حدود ۷۶میلیون تومان درآمد دارد و در سالمندی، این بیماری‌های شایع سبب می‌شود که فرد ۱۴درصد این درآمد سالانه را صرف هزینه‌های درمان سالمندی کند.

حسام‌الدین علامه، پژوهشگر حوزه سالمندی، هم مهر امسال درباره پوشش بیمه هزینه‌های درمان سالمندان گفته بود: طبق برآورد کارشناسان حوزه سلامت، حدود ۱۴ درصد از درآمد سالانه یک فرد سالمند برای درمان صرف می‌شود و هزینه‌های بیماری و به‌خصوص بستری در دوره سالمندی، دو تا چهاربرابر بیشتر از ایام میان‌سالی و جوانی است. 

۹۶ درصد سالمندان ما بیمه پایه دارند و با کمکی که صورت می‌گیرد، صددرصد سالمندان زیرپوشش بیمه پایه برای خدمات بستری قرار می‌گیرند ولی واقعیت این است که خدمات سرپایی تشخیصی، درمانی، توان‌بخشی و مراقبتی زیرپوشش بیمه پایه نیست و اینجاست که نقش بسته‌های بیمه تکمیلی برای سالمندان اهمیت می‌یابد؛ به این دلیل که ۷۸ درصد سالمندان ما برای خدمات سرپایی و ۷۲ درصد هم برای خدمات بستری، فاقد بیمه تکمیلی هستند. 

به عبارت دیگر فقط ۲۸ درصد برای خدمات بستری و ۲۲ درصد برای خدمات سرپایی، بیمه تکمیلی دارند که عمدتا هم مشکلات اساسی سالمندان را پوشش نمی‌دهد، این درحالی است که ۱۷ درصد سالمندان ما از کار افتاده‌اند و توانایی زندگی مستقل ندارند و بحث نگهداری و مراقبت آنان چه در منزل و چه در مراکز، بسیار پرهزینه است. متأسفانه پوشش بیمه‌ای که در جهان به نام مراقبت طولانی‌مدت یا مراقبت مستمر وجود دارد، در ایران وجود خارجی ندارد و لازم است در ساختار‌های بیمه‌ای کشور بازنگری جدی شود.

در ادامه حتما بخوانید حدود ۱۰ درصد جمعیت زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد سالمند هستند

قانون‌های بر زمین مانده

با وجود فعالیت ۴۱ مرکز شبانه روزی و پنج مرکز روزانه توان بخشی سالمندان در استان، حقیقت این است که رسیدگی به مشکلات این قشر از جامعه باید در مرحله پیش از نیاز به مراکز توان بخشی جنبه اجرایی پیدا کند؛ به عبارت دیگر، پیش از اینکه شدت نیاز‌های درمانی، پای پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها را به مراکز توان بخشی باز کند، لازم است سیاست‌های حمایتی به شکلی اجرا شود که سالمندان بتوانند خودشان از عهده مراقبت‎های حوزه سلامت و درمان بربیایند.   

امیرحسین بانکی‎پور، رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی، در گفتگو با شهرآرا به این ضرورت اشاره و تصریح می‎کند که اگرچه مفاد دقیق حمایت از درمان سالمندان به صراحت در آیین نامه اجرایی قانون برنامه سوم توسعه قید شده، اما به دلایل گوناگون از جمله محدودیت اعتبارات، دولت‌ها در دو دهه گذشته به آن عمل نکرده اند.   

او بیان می‎کند: در قانون تأکید شده که سازمان بیمه خدمات درمانی مکلف به ایجاد پوشش کامل بیمه برای سالمندان فاقد بیمه است. سازمان بهزیستی با همکاری کمیته امداد امام خمینی (ره) باید از سالمندان زیر خط فقر حمایت کند و حتی وزارت راه و شهرسازی برای تعمیر یا بازسازی مسکن سالمندان نیازمند، یارانه بپردازد. محل تأمین اعتبار این اقدامات نیز بودجه‌های سنواتی دستگاه هاست؛ اما از زمان تصویب تاکنون، هیچ کدام از پنج دولت حاکم، اراده‌ای برای اجرای این بخش از قانون نشان نداده است.   

البته رئیس کمیسیون جوانی جمعیت مجلس شورای اسلامی، خبر‌های امیدوارکننده‌ای هم برای جامعه سالمندان دارد. بانکی پور با بیان اینکه پیش نویس قانون جامع حمایت از سالمندان در این کمیسیون درحال بررسی است، تصریح می‎کند که با تصویب مفاد این قانون در صحن علنی مجلس، وظایف چهارده دستگاه اجرایی مسئول به دقت مشخص خواهد شد تا در سایه هم افزایی مدیران، کیفیت زندگی سالمندی در کشور افزایش پیدا کند.  

به گفته او، در قانون جدید، مفاد پیشرو و تحول آفرینی لحاظ شده است؛ مثلا اینکه ۱۰۰ درصد هزینه‌های مراکز توان بخشی به عنوان هزینه قابل قبول برای مالیات جایگزین محسوب شود، برای جبران هزینه‌های درمانی سالمندان، پوشش خدمات بیمه پایه به همه بیماری‌ها از جمله بیماری‌های خاص تسری پیدا کند و البته سبد غذایی ویژه سالمندان، برطرف کننده نیاز این قشر به مکمل‌های غذایی باشد. این موارد، مصادیق خاص از قانون جامعی است که مجلس دوازدهم برای رسیدگی به مشکلات جامعه سالمندان به ویژه در زمینه‌های درمانی، آن را برای دستگاه‌های مسئول لازم الاجرا خواهد کرد.