تمدن اسلامی، مسیر نجات بشر از بحران هویت غرب است

به گزارش شهرآرانیوز، محمدرضا مخبر دزفولی امروز (۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴) در اجلاسیه بین‌المللی ششمین کنگره جهانی حضرت رضا(ع) در حرم مطهر رضوی، در سخنانی با اشاره به جایگاه کرامت انسانی در تمدن اسلامی اظهار داشت: تمدن اسلامی با پشتوانه‌ای بیش از هزار سال و بر اساس تعالیم قرآن و اهل‌بیت(ع)، انسان را موجودی برخوردار از کرامت ذاتی، حقوق فطری و مسئولیت‌های اجتماعی معرفی می‌کند. 

وی افزود: این تعالیم، متناسب با اقتضائات زمان و شرایط خاص سیاسی و اجتماعی هر دوره، به‌ویژه در عصر امام‌رضا(ع)، دلالت‌های تمدنی ویژه‌ای ارائه داده است.

وی با استناد به تعبیر انسان ۲۵۰ساله که رهبر معظم انقلاب درباره حیات ائمه (ع) بیان کرده‌اند، افزود: حیات اجتماعی ائمه اطهار(ع) از دوره پیامبراکرم(ص) تا امام‌حسن‌مجتبی(ع) دوره تثبیت بنیاد علمی و فرهنگی، و از دوره امام‌سجاد(ع) تا امام‌صادق(ع) دوران درخشش فرهنگی و علمی بوده است.

مخبر دزفولی در ادامه، تمدن غرب را به‌دلیل بهره‌گیری از سازوکار‌های استثماری و استعماری، متهم به نهادینه‌سازی ظلم سیستماتیک دانست و گفت: تمدن غرب، باوجود ادعای دفاع از حقوق بشر، در عمل به کرامت انسانی پایبند نیست و با افراط در مادی‌گرایی، نظام‌های سلطه‌گر، جنگ‌های نیابتی، تخریب سلامت اجتماعی و معنوی، و نهادینه‌سازی اسلام‌ستیزی، مهاجرستیزی و نژادپرستی، بحران‌های عمیقی برای بشریت رقم زده است.

وی این تناقض‌ها را نشانه بحران هویت تمدنی غرب دانست و افزود: امروزه بشر در یک دوگانگی تمدنی گرفتار شده است؛ از یک سو، تمدن غرب که با شعار دموکراسی و آزادی، استکبار و استثمار را گسترش می‌دهد و از سوی دیگر، تمدن اسلامی که براساس آموزه‌های وحیانی و تعالیم اهل‌بیت(ع)، کرامت انسانی را ذاتی و غیرقابل‌خدشه دانسته و تنها راه نجات بشر در ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی می‌داند.

رئیس فرهنگستان علوم تمدن اسلامی، بازگشت به الگوی تمدنی رضوی و بازخوانی فقه تمدنی رضوی را ضرورتی برای ارتقای حاکمیت دینی و حل بحران‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی دانست و تأکید کرد: دو نکته اساسی در این مسیر باید مورد توجه قرار گیرد؛ نخست، شناسایی مضامین تمدنی کرامت انسانی در الگوی تمدنی رضوی و دوم، بررسی چالش‌ها و تعارض‌های مفهوم کرامت انسانی در تمدن غرب. این دو رویکرد می‌تواند راهگشای تمدن نوین اسلامی باشد.

وی خاطرنشان کرد: بازگشت به میراث ناب اسلامی و استخراج مضامین تمدنی از تعالیم معصومین(ع)، به‌ویژه با تأکید بر کرامت انسانی، راهبردی حیاتی برای مواجهه با بحران‌های تمدنی معاصر است.

مخبر دزفولی در ادامه سخنان خود اظهار داشت: روایتی بسیار مهم از امام‌رضا(ع) در منابع معتبر شیعه نقل شده است که علاوه بر تأکید بر کرامت ذاتی انسان، بازتاب این اصل مهم را در سیره عملی آن حضرت نشان می‌دهد.

وی افزود: به نظر می‌رسد این روایت مربوط به یکی از سفر‌های امام(ع) باشد. امام‌رضا(ع) با بیان این نکته تأکید می‌کنند که میان ما و دیگران تفاوتی وجود ندارد و نباید سفره جداگانه‌ای برای ما و دیگران گسترده شود. حتی تعبیر ایشان حاکی از آن است که خدای همه ما یکی است، پدر و مادر همه ما یکی هستند و پاداش‌دهنده نیز یکی است.

مخبر دزفولی تصریح کرد: صدر این روایت، کرامت ذاتی انسان را معرفی می‌کند و در ذیل آن، با استناد به عبارت «والجزاء الأعمال»، به مرتبه دیگری از کرامت یعنی کرامت مبتنی بر عمل انسان اشاره می‌شود.

در ادامه حتما بخوانید دبیر ششمین کنگره جهانی حضرت رضا(ع): منشور حقوق بشر سازمان ملل توان توقف نسل‌کشی را ندارد

وی با استناد به این روایت، به بیان چند اصل اساسی پرداخت و گفت: نخستین اصل، عدالت است؛ به‌گونه‌ای که فلسفه امامت در اسلام، توسعه و تحقق عدالت در زمین عنوان شده است. اساساً امامت و حاکمیت اسلامی به‌طور اجتناب‌ناپذیر با عدالت اجتماعی پیوند دارد.

به گفته وی، دومین اصل، عقلانیت است. همان‌گونه که علامه طباطبایی نیز تأکید کرده‌اند، موضوع کرامت ذاتی انسان، عقل اوست و خداوند این نعمت را به‌طور ویژه به انسان بخشیده است. آیات متعددی از قرآن کریم، انسان را به تعقل، تدبر و تفکر دعوت کرده‌اند. در روایتی از امام‌رضا(ع) به نقل از پیامبراکرم(ص) آمده است صدیق هر انسان، عقل او و دشمنش جهل اوست. این روایت، پیام مهمی درباره جایگاه عقلانیت در تفکر اسلامی و لزوم مبارزه با جهل و نادانی دارد.

وی تأکید کرد: کرامت ذاتی انسان، هم حقوق و هم تکالیفی را به همراه دارد. یکی از مهم‌ترین اصول مرتبط با کرامت در آموزه‌های اهل‌بیت(ع)، اصل مسئولیت‌پذیری است. این اصل، در نگاه پیامبراکرم(ص) و ائمه اطهار (ع)، اصلی همگانی است که به‌ویژه در مسائل اجتماعی و حکومتی جلوه می‌کند.

مخبر دزفولی در پایان سخنان خود، به تأمین حقوق مردم در نگاه تمدنی اهل‌بیت(ع) اشاره کرد و گفت: ائمه اطهار (ع) همواره بر حق مردم تأکید داشته‌اند. امام‌رضا(ع) فرمودند «حق مسلمان بر مسلمان آن است که اگر برادرش گرسنه است، او سیر نباشد»؛ این نگاه، تفاوت بنیادینی با تمدن‌هایی دارد که تنها ظاهر پیشرفته دارند. همین نگاه، بن‌مایه و پیام اصلی نهضت عاشوراست.