سنگلاخ خشونت و مرداب تلخی

زندگی ما انسان‌ها در تبلور ارتباطات اجتماعی با ویژگی‌هایی همراه است که موجب تقویت و رشد همگانی می‌شود. در این میان، مهربانی یکی از خصوصیت‌های برجسته آدمی است که در باور‌های دینی و آموزه‌های اخلاقی ریشه دارد.

آیه۱۵۹ سوره آل‌عمران به‌خوبی به همین موضوع اشاره می‌کند و خطاب به پیامبر اکرم (ص) به نرم‌خویی و مهربانی با مردم توصیه می‌کند. طبق این آیه، راز جذابیت و نفوذ پیامبر گرامی اسلام (ص) درمیان مردم، در همین نرم‌خویی و مهربانی نهفته است؛ خصلتی که نه از روی ضعف، بلکه از عطوفت و بزرگواری روحشان سرچشمه می‌گرفت.

لحن مهربان، رفتار آرام و روحیه گذشت رسول خدا (ص) -حتی در جایی که رنج و اذیت دیده بودند- فراموش‌نشدنی است. برخورد ایشان با یارانشان نیز مثال‌زدنی است. در روایت‌ها آمده است که اشتبا‌هات اطرافیان هرگز باعث عصبانیت یا تحقیر آنان ازسوی پیامبر (ص) نمی‌شد و دربرابر این خطاها، پاسخی جز دعای خیر و بخشش مهربانانه نمی‌دیدند. مهربانی پیامبر به حدی بود که حتی کودکان درکنار ایشان احساس آرامش می‌کردند و دوست داشتند که هم‌بازی‌شان باشند. این رفتار مهم بدون هیچ حدومرزی در ارتباط با هر کسی بروز می‌کرد و روحیه مهربان و عطوفت معطر آن حضرت، زبانزد شده بود.

این سبک رفتاری در نگاه قرآن، بنیادین است. اصل مهربانی، محور پیوند میان دل‌ها قرار می‌گیرد و جامعه‌ای سالم و پویا بر همین پایه تشکیل می‌شود؛ زیرا اگر قرار باشد روابط انسانی بر سنگلاخ خشونت و مرداب تلخی بنا شود، دوام و ماندگاری نخواهد داشت. درمقابل، حضور محبت و بخشش، محیطی می‌سازد که آدم‌ها نه‌تنها کنار هم بودن را تاب می‌آورند، بلکه مشتاق همدلی و همکاری می‌شوند؛ البته مهربانی، متوقف به یک شرایط یا گروه خاص نیز نیست.

پیامبر اسلام (ص)، چه با نزدیکان و یاران و چه با کسانی که در ظاهر با ایشان سر ناسازگاری داشتند، اصل و بن‌مایه رفتار را بر محبت و بخشش می‌گذاشتند. باید دقیق بدانیم که یک تلخی -حتی به‌حق- می‌تواند اساس ارتباط و تعامل جامعه‌ای کوچک مانند خانواده یا دوستان تا اجتماعی بزرگ را تهدید کند یا دلی را از صف حق‌پذیری گریزان سازد.

حتی وقتی فردی ناآگاه یا خطاکار بود، نخستین واکنش پیامبر (ص)، نصیحت آرام و گذشت بود؛ زیرا این روش، فضای رشد و بازگشت را برای انسان‌ها هموار و ارتباط میان دل‌ها را مستحکم می‌کرد. قرآن کریم در ادامه بیان ویژگی مهربانی به عفو، استغفار و مشورت توصیه می‌کند؛ زیرا سه عنصری هستند که درکنار هم، معنای کامل مهربانی و بلوغ انسانی را می‌رسانند.

پیامبر اکرم (ص) دیگران را با همین ابزار‌ها به همراهی و همکاری دعوت می‌کردند و از آنان دل‌هایی گرم و دست‌هایی آماده برای دوستی و یاری می‌خواستند، بنابراین مهربانی نه‌تنها نشانه تعالی فردی، بلکه اساس لبخند زندگی جمعی است. هرجا که جرقه این ویژگی روشن شود، دل‌ها آرام‌تر و محیط‌ها دلپذیرتر می‌شود.

اگرچه زندگی پر از نامهربانی و بی‌مهری است، آیات قرآن و آموزه‌های پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع) یادآوری می‌کنند که راه درست، ادامه دادن مهربانی و خسته نشدن از آن است؛ خصلتی که ممکن است بی‌پاسخ بماند، اما هرگز بی‌اثر نیست. مهربانی باید به عادتی همیشگی تبدیل شود؛ نوری که خانه و کوچه و شهر را گرم می‌کند و حتی در هنگام دلسردی و رنج، فراموش نمی‌شود.

در ادامه حتما بخوانید کلید اخلاق، تبسم است

همان مسیری که پیامبر (ص) سپری کردند و جامعه‌ای مملو از عشق و همدلی ساختند؛ چراکه این‌چنین، جهان جای بهتری خواهد بود و آدمی، به معنای واقعی به انسانیت نزدیک‌تر خواهد شد. مهربانی، مثل نوری است که هرجا باشد، آنجا را گرم و روشن می‌کند. حتی اگر بعضی روز‌ها خسته‌ایم یا فکر می‌کنیم فایده‌ای ندارد، بازهم سعی کنیم از محبت که خار‌ها را گل می‌کند، کم نگذاریم؛ چون روزی خواهد رسید که این مهربانی‌ها دنیایمان را بهشت خواهد کرد.