فرونشست در راه مشهد | اضافه‌برداشت سالیانه از ذخایر آب استان معادل ۸ برابر حجم سد کرج است

به گزارش شهرآرانیوز، محسن خندان‌دل در نشست ویژه این کمیسیون که صبح امروز (سه‌شنبه ۲۷ آبان ۱۴۰۴) با دستورکار ویژه «مدیریت منابع آب و بحران فرونشست» برگزار شد، اظهار کرد: درحال حاضر، ما درمجموع ۱۱.۹ میلیارد مترمکعب منابع آبی در خراسان رضوی داریم که از این مقدار، ۳.۹ میلیارد مترمکعب از رواناب‌ها و ذخیره سد‌ها و ۸ میلیارد مترمکعب از آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شود. علاوه بر این، درمجموع ما ۷۶ آب‌خانه دردسترس داریم که با توان ۹.۷ میلیارد مترمکعب درحال برداشت از آن هستیم. یعنی چه؟ یعنی ۱.۷ میلیارد مترمکعب اضافه برداشت و نتیجه‌اش هم می‌شود اینکه ۵۶ مخزن از ۷۶ مخزن آب‌خانه با کمبود شدید آب مواجه هستند.

وی افزود: در دو دهه اخیر، تعداد چاه‌های کشور بیش از ۵۰ برابر رشد داشته‌اند که نیمی از آن‌ها غیرمجاز هستند. باورکردنی نیست اگر بگوییم نتیجه این وضعیت، ثبت رکورد کاهش سطح آب زیرزمینی به میزان ۲۰۰ متر در برخی نقاط است. این‌گونه است که شاهد شکست لایه‌های زیرزمین و فرونشست دشت‌ها خواهیم بود و این دیگر جبران‌ناپذیر است.

ایران، رتبه دوم بیشترین میزان فرونشست در جهان

در بخش دیگری از این نشست، هادی شریفی، مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی خراسان رضوی، نیز خاطرنشان کرد: اگرچه پدیده خشک‌سالی و تغییر اقلیم یک معضل جهانی است و هند با ۵۰ سانتی‌متر فرونشست در سال، در رتبه نخست جهان قرار دارد، اما نکته جالب و دردناک اینجاست که ایران ما در همین رده‌بندی در رتبه دوم قرار دارد. در کشور نیز دشت مشهد با ۲۸ سانتی‌متر جزو موقعیت‌های بسیار حساس کشور قرار دارد.

وی ادامه داد: هم‌اکنون در برخی مناطق همچون بردسکن و نیشابور، دیگر به‌کلی ما دشت را از دست داده‌ایم. درمجموع هم می‌توان گفت که درحال حاضر از ۴۵ دشت در خراسان رضوی، ۱۷ مورد درگیر پدیده فرونشست هستند؛ البته که بعضی موقعیت‌ها همچون فرودگاه مشهد و خطوط انتقال گاز تاکنون در امان مانده‌اند، اما حقیقت این است که فرونشست از منطقه سنگ‌بست و جیم‌آباد با سرعت به‌سمت مشهد درحال پیشروی است و جای نگرانی است که به‌زودی این فرونشست به داخل شهر برسد.

در ادامه حتما بخوانید رئیس سازمان حفاظت محیط زیست: فرونشست زمین در ۳۰ استان گزارش شد

سالیانه ۱.۳ میلیارد مترمکعب، تراز منفی ذخایر آب استان

محمدرحیم رهنما، عضو هیئت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد هم تصریح کرد: امروزه دو چالش محوری در حوزه الگوی حکمرانی آب وجود دارد؛ اولاً اینکه طرح‌های اجرایی بدون پشتوانه دانشگاهی به مرحله عملیاتی می‌رسند و دوماً اینکه به پژوهش‌های مبنایی و علمی کوچک‌ترین توجه و اهمیتی نمی‌شود. در جریان مطالعات تخصصی گروه آب دانشگاه فردوسی مشهد، تاکنون پژوهش‌های بی‌نظیری انجام شده که در دنیا شاخص و زبانزد است؛ اما تاکنون حتی یک‌بار برای اجرای این طرح‌ها به ما مراجعه نشده است.

وی تأکید کرد: ما در تاریخ مشهد شاهدیم که سال ۱۳۴۵، برای الگوی پیشرفت شهر سه‌سویه شمال‌غرب، شمال و شرق پیشنهاد شد که ازاین‌میان، شرق به کلی از فهرست موارد مدنظر حذف شد. چرا؟ چون خاک زیرساخت کشاورزی دارد و نمی‌توان آن را ذیل طرح‌های شهرسازی قرار داد. حالا پس از ۶۰ سال دوباره طرح توسعه مشهد به سمت شرق مطرح شده و انگار نه انگار که این پیشنهاد، پیش از این هم به ذهن کارشناسان صاحب‌نظر این شهر و کشور رسیده و رد شده بود.

به گفته این عضو هیئت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد، براساس آخرین مطالعات کارشناسی، سالیانه ۱.۳ میلیارد مترمکعب کسری بر مخازن استان افزوده می‌شود و از ۴۵ دشت خراسان رضوی، ۲۰ ناحیه در محدوده ممنوعه بحرانی، ۲۲ موقعیت در محدوده ممنوعه عادی و فقط سه دشت در وضعیت عادی قرار دارند. این وضع اگرچه بحرانی است، اما با راهکار‌هایی ساده ازجمله تمرکززدایی از صنایع، اصلاح الگوی مصرف و توجه ویژه به بازیابی پساب از نوع خانگی و صنعتی می‌توان از تشدید آن جلوگیری کرد.