ضرورت تعمیق روابط اقتصادی ایران و افغانستان

سفر استاندار خراسان رضوی به ولایت هرات را می‌توان نقطه عطفی در مسیر تحکیم مناسبات اقتصادی و مرزی ایران و افغانستان دانست؛ سفری که امتداد گفت‌و‌گو‌ها و تفاهمات قبلی میان مسئولان دو کشور است و می‌تواند به شکل مؤثری در رفع موانع موجود در مسیر تجارت مرزی، اصلاح سازوکار‌های گمرکی و تعادل تراز تجاری دو کشور نقش‌آفرینی کند. چندی‌پیش والی هرات نیز به‌همراه هیئتی اقتصادی و تجاری به مشهد سفر کرده بود.

در آن دیدار، مذاکراتی درباره مسائل مرزی، اصلاح مسیر‌ها در منطقه دوغارون و نیز کاهش تعرفه‌های گمرکی صورت گرفت که اکنون سفر متقابل به هرات درواقع درراستای پیگیری همان توافقات و تکمیل روند همکاری‌ها تلقی می‌شود. استمرار چنین‌رفت‌و‌آمدهایی، نه‌تنها نشانه‌ای از اراده سیاسی دوطرف برای گسترش مناسبات اقتصادی است، بلکه می‌تواند اعتماد متقابل میان فعالان اقتصادی و تجار را نیز تقویت کند. استان خراسان رضوی به‌دلیل موقعیت راهبردی خود و هم‌مرزی با افغانستان، یکی از مهم‌ترین دروازه‌های تعامل اقتصادی ایران با شرق کشور محسوب می‌شود. 

بر اساس آمارها، بیش از ۵۰درصد صادرات ایران به افغانستان از مسیر خراسان رضوی صورت می‌گیرد. این سهم چشمگیر، جایگاه ویژه استان را در دیپلماسی اقتصادی کشور برجسته می‌سازد. مبادلات روزافزون مواد غذایی، مصالح ساختمانی، سیمان، فراورده‌های بهداشتی و شوینده‌ها از خراسان رضوی به افغانستان شاهدی بر این پیوند عمیق اقتصادی است. 

با‌این حال، یکی از چالش‌های اصلی در روابط تجاری دو کشور مسئله توازن صادرات و واردات است. در سال‌های اخیر، صادرات ایران به افغانستان چندین‌برابر واردات از این کشور بوده و همین امر باعث برهم‌خوردن تراز تجاری شده است. کارشناسان معتقدند برای پایداری روابط اقتصادی، این تراز باید به‌صورت متعادل‌تری مدیریت شود. 

افغانستان در حوزه کشاورزی و دامداری ظرفیت‌های بالایی دارد که ایران می‌تواند از آن بهره‌مند شود. واردات محصولاتی مانند گوشت، دام زنده، حبوبات، کنجد و پنبه نه‌تنها به متنوع‌سازی منابع تأمین داخل کمک می‌کند، بلکه فرصت اشتغال و تولید را در مناطق مرزی ایران نیز افزایش می‌دهد؛ اما در این مسیر، موانعی نیز وجود دارد، به‌ویژه در بخش مقررات نظارتی و گمرکی.

 سخت‌گیری‌های بیش‌از‌حد در مقررات بهداشتی و مجوز‌های وارداتی، عملا راه ورود کالا‌های مشروع و ضروری افغانستان به کشور را مسدود کرده است. درنتیجه، بخش قابل‌توجهی از مبادلات بالقوه میان دوطرف هرگز تحقق نمی‌یابد. کارشناسان و فعالان اقتصادی خواستار آن‌اند که دولت، در عین حفظ چارچوب‌های نظارتی، مسیر واردات قانونی و مطمئن از افغانستان را تسهیل و روان‌سازی کند.

از‌سوی‌دیگر، سفر‌های مشترک بین استانداران و والیان دو کشور، فارغ از جنبه‌های رسمی، می‌تواند بستری برای گفت‌و‌گو‌های رو‌در‌رو میان فعالان اقتصادی دو‌طرف فراهم آورد. نشست‌های بی‌تو‌بی، معرفی ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری مشترک، احداث بازارچه‌های مرزی جدید و توسعه پروژه‌های مشترک در حوزه ترانزیت و حمل‌ونقل، ازجمله موضوعاتی است که در این نشست‌ها قابل‌پیگیری است.

درواقع، دیپلماسی استانی با محوریت اقتصاد، افق تازه‌ای را فراروی همکاری‌های منطقه‌ای دو کشور می‌گشاید. خراسان رضوی در کنار بنادر جنوبی کشور، می‌تواند نقش محوری در تحقق راهبرد «اتصال منطقه‌ای» برای ایران ایفا کند. این استان به‌واسطه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، شهرک‌های صنعتی فعال و دسترسی مستقیم به مرز دوغارون، ظرفیت آن را دارد که به مرکز ثقل تجارت ایران با افغانستان و سایر کشور‌های آسیای میانه بدل شود. 

در ادامه حتما بخوانید خراسان رضوی، دروازه تجارت شرق ایران

در‌نهایت، سفر استاندار خراسان رضوی به هرات را باید در چارچوبی فراتر از یک رویداد اداری تلقی کرد. این سفر، نمادی از عزم جدی برای تعمیق روابط همسایگی، بازتعریف تراز اقتصادی دو کشور و ایجاد چشم‌اندازی پایدار از همکاری‌های مرزی است. آنچه اکنون بیش از هر چیز اهمیت دارد، استمرار این گفت‌و‌گو‌ها و تبدیل تفاهمات صورت‌گرفته به پروژه‌های اجرایی ملموس است. خراسان رضوی می‌تواند با نقش‌آفرینی فعال و سیاست‌گذاری هوشمندانه، الگویی از همکاری‌های برد-برد میان ایران و افغانستان ارائه دهد. این همکاری نه‌تنها در عرصه اقتصاد، بلکه در حوزه اجتماعی، فرهنگی و امنیتی نیز ثمرات پایداری به‌دنبال خواهد داشت.

جمع‌بندی این می‌شود که سفر استاندار خراسان رضوی به هرات، ادامه منطقی گفت‌و‌گو‌های پیشین میان مسئولان دو کشور است.

اگر این روند با سیاست‌گذاری دقیق، تسهیل مقررات گمرکی، متعادل‌سازی تراز تجاری و تقویت زیرساخت‌های مرزی همراه شود، می‌تواند در آینده نزدیک نقشه تعامل اقتصادی منطقه شرق ایران را دگرگون سازد و پیوند‌های تاریخی و فرهنگی دو ملت همسایه را بیش از‌پیش مستحکم کند.