چهارراهِ قاسم‌آباد مشهد | خیابان شریعتی یا استاد محمد تقی شریعتی؟

کاملان | شهرآرانیوز؛ حوالی دهه ۷۰ و تقریباً هم‌زمان با عملیات اجرایی بزرگراه امام علی (ع) و با کوچ مردم از مرکز شهر به غرب مشهد، یک خیابان ۶ کیلومتری در دلِ قاسم‌آباد و دور از هسته اولیه این منطقه کم‌کم سروشکل گرفت و ساخته شد. خیابانی به موازات بولوار شاهد و امامیه که یک سرش بولوار اندیشه است و سرِ دیگرش بزرگراه امام علی (ع) و آن‌طور که نقشه‌های شهری نشان می‌دهد، کارِ اصلی‌اش متصل کردن همه خیابان‌های قاسم‌آباد به همدیگر است. یعنی از هرجایِ این منطقه مشهد بخواهید به نقطه دیگرش بروید، ناخودآگاه گذرتان به این خیابان و احتمالاً یکی از دو تقاطع معروف مخابرات و ورزش می‌افتد.

برخلاف بقیه جا‌های قاسم‌آباد که بافتش معمولاً یک دست است و همه در یک زمان ساخته شده اند، این خیابان دو بافت و قسمت کاملاً متفاوت از همدیگر دارد؛ قسمت شرقی، یعنی از چهارراه نادرشهر به سمت بولوار اندیشه، همان حول و حوش دهه هفتاد ساخته شد و مردم در آن ساکن شدند و قسمت غربی بخش‌هایی از روستایِ قدیمی یوسفیه است که عمرش به زمان نوادگان نادرشاه افشار می‌رسد. منبع آبِ معروف قاسم‌آباد هم که از آبِ قنات روستا پُر می‌شود در همین قسمت غربی و قدیمی این خیابان است. خیابانی که البته آن زمان به روایت قاسم خالدی، رئیس وقت اداره آب مشهد، چیزی جز چند تپه و بیابان نبوده است: «۵۰، ٦٠سال پیش بود که اعضای شرکت بزرگی به نام «دکتر کوروش» برای بررسی وضعیت آب از تهران به مشهد آمدند. در این سفر از ۳ منطقه مشهد بازدید شد؛ نوغان، انتهای رضاشهر و قاسم‌آباد که آن موقع بیابانی بیش نبود. نتیجه بررسی این گروه بعد از بازگشت به تهران این بود که: «آب قاسم‌آباد، هم بهتر است و هم بیشتر». برای همین عده‌ای متخصص با همکاری تعدادی از بچه‌های سازمان آب، ١٤حلقه چاه عمیق در منطقه قاسم‌آباد حفر کردند. کار که انجام شد، سید جلال تهرانی، استاندار وقت را با ماشین خودش بردم برای بازدید. رفتیم وسط بیابان‌ها و مدام از این تپه بالا می‌رفتیم و از آن تپه می‌آمدیم پایین. یادم هست گفت: «مهندس من را داری کجا می‌بری؟» خلاصه رسیدیم به محل چاه‌ها. چند تا از مهندس‌هایی که زیر نظر من کار می‌کردند، موتور‌های چاه را روشن کردند و آب فواره زد بالا. استاندار خیلی خوشش آمد و چند وقت بعد همان‌جا یک منبع آب زدند تا آب شهر مشهد تأمین شود.» چاه‌ها و منبع آبی که خالدی از آن صحبت می‌کند، هنوز هم وجود دارند و الان درست افتاده‌اند در یکی از فرعی‌هایِ این خیابان و آن کوچه بین مردم و قدیمی‌ها به منبع آب معروف شده است، اما اگر مردمِ قدیمی روستای قاسم‌آباد را که پشت در پشت در اینجا ساکن بودند و به قول معروف حق آب و گل دارند، فاکتور بگیریم، اولین کسانی که به این خیابان آمدند و آباد کردنش را شروع کردند، کارمندان سازمان اتوبوس‌رانی بودند. اواخر دهه ۵۰ بود که اتوبوس‌رانی مشهد و حومه، زمین‌های شهرک میعادِ امروز را از مسکن و شهرسازی یا احتمالاً زمین شهری تحویل گرفت و برای کارمندان و راننده‌هایش شهرک اتوبوس‌رانی را ساخت. شهرکی که به خاطر خانه‌های ۱۳۰-۱۲۰ متری یک شکل با نما‌های آجری تقریباً خاص، در کل قاسم‌آباد معروف شده بود و هنوز هم تک و توک خانه‌هایی با همان سبک و سیاق ۴۰-۳۰ سال پیش در این شهرک هست و فعلاً از تیغ تخریب و مجتمع‌سازی در امان مانده‌اند!

 

شهرداری مشهد در میانه‌های دهه هفتاد تصمیم گرفت که نام همه خیابان‌های قاسم‌آباد را به نام مشاهیر و شخصیت‌های علمی و فرهنگی و ارزشی مشهدی و ایرانی تغییر بدهد. شهرک لشکر و جایی که ارتشی‌ها برای اولین‌بار در آنجا ساکن شده بودند، شُد شهید فلاحی؛ خیابان منتهی به دانشگاه آزاد به نام استاد یوسفی تغییر پیدا کرد و از آنجا که جای خالی خیابانی به نام استاد محمدتقی شریعتی در مشهد به چشم می‌آمد، این خیابان را هم به نام پدرِ دکتر علی شریعتی کردند. خیابانی که آن زمان به مرکز قاسم‌آباد تبدیل شده بود. با این همه، اما بسیاری از مردمِ مشهد و حتی خود کسانی که در قاسم آباد زندگی می‌کنند، فکر می‌کنند که این خیابان به نام دکتر علی شریعتی است! چون حداقل روی هیچ‌کدام از تابلو‌ها اسمی از استاد محمدتقی شریعتی نیامده است.

 

البته نقشه گوگل و بقیه رفقایش هم سال‌هاست که این اشتباه را مرتکب می‌شوند و به سردرگمی مردم بیشتر دامن می‌زنند. در گوگل از ابتدای شریعتی تا چهارراه مخابرات به نام استاد محمدتقی شریعتی است و مابقی دکتر علی شریعتی. در مابقی نقشه‌ها هم یا همین اشتباه را تکرار کرده‌اند یا اینکه به نوشتن خیابان شریعتی بسنده کرده‌اند.

 

اهالی قدیمی می‌گویند که سال‌های ابتدایی این نام‌گذاری تابلو‌ها به نام استاد محمدتقی شریعتی بود، بعد‌ها تبدیل شد به استاد شریعتی و امروز هم که تنها به نوشتن یک شریعتی روی تابلو‌ها بسنده کرده‌اند و مردم هم‌چنان نمی‌دانند که اینجا به نام فرزندِ استاد است یا خودِ استاد. درحالی که کمیته نام‌گذاری و نقشه‌های شهرداری، همه می‌گویند که این خیابان به نام استاد محمدتقی شریعتی نام‌گذاری شده است. البته رخ دادن چنین اتفاقی در قاسم‌آباد سابقه‌دار است و در تابلو‌های خیابان ادیب نیشابوری و استاد یوسفی و دکتر حسابی هم، مثل خیابان شریعتی، فقط نام ادیب و یوسفی و حسابی نوشته شده است و جز خودِ اهالی قاسم‌آباد شاید کس دیگری نداند که این خیابان به نام مشاهیر ایران و مشهد نام‌گذاری شده است. بماند که همین ماجرایِ به ظاهر ساده باعث و بانی سردرگمی در پیدا کردن آدرس‌ها شده است.