امکان‌سنجی میانجیگری ایران میان آذربایجان و ارمنستان در گفتگو با حسن هانی‌زاده، تحلیلگر مسائل بین‌المللی
به گزارش شهرآرانیوز؛ درگیری نظامی میان ۲ کشور همسایه آذربایجان و ارمنستان همچنان ادامه دارد و باتوجه‌به نبود عزم جدی طرفین برای ترک مخاصمه و شدت‌گیری روزافزون برخورد‌های نظامی، بیم آن می‌رود که بحران از مرز‌های ۲ کشور خارج شود و دیگر کشور‌ها ازجمله ایران را نیز تحت تأثیر قرار دهد. در این میان برخی معتقدند که ایران برخلاف دیگر کشور‌هایی که جانب یکی از طرفین درگیر را گرفته‌اند، باید با نقش‌آفرینی موثر و دیپلماسی فعال، در نقش میانجیگر، به حل بحران قره‌باغ کمک کند. موضع اعلامی جمهوری اسلامی ایران نیز تاکنون همین بوده است.
در همین راستا علی ربیعی، سخنگوی دولت، گفت: «با دقت و نگرانی مناقشه اخیر در مناطق اشغالی جمهوری آذربایجان را تعقیب می‌کنیم. منطقه قفقاز در طول قرن‌های متمادی در زیر چتر وحدت‌بخشِ حوزه تمدنِ اسلامی‌ایرانی، جغرافیای همزیستی و آشتی ادیان، زبان‌ها و هویت‌های فرهنگی و دینی گوناگون بوده، اما از هنگامی‌که برجسته‌سازی استعماریِ اختلاف‌های هویتی عرصه را بر مشترکات قرونِ تمدنی تنگ کرد شاهد عملیاتی ازقبیل مهندسی ترکیب جمعیتی و پاک‌سازی‌های قومیتی و تبعید‌های دسته‌جمعی بوده‌ایم. ما بر این باوریم که جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان با الهام و انرژی‌گرفتن از تاریخ و از عصر همزیستی تمدنی در قرون پیشااستعماری و با تکیه بر مشترکات فرهنگی خود می‌توانند راهی صلح‌آمیز برای اسکان آوارگان و برای بازگشت به دوران پیش از اشغال بیابند و جمهوری اسلامی آماده کمک به برقراری صلح پایدار در این منطقه است.»
ربیعی همچنین با تأکید بر اینکه مواضع جمهوری اسلامی درخصوص ضرورت رعایت و به‌رسمیت‌شناختن تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان بسیار روشن است، گفت: «دولت جمهوری اسلامی ایران تاکنون بار‌ها بر این حق مشروع در چارچوب حقوق بین‌الملل و قطعنامه‌های سازمان ملل تأکید کرده است. ما همچنین بر این باوریم که اختلاف ۲ کشور همسایه جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان راه حل صلح‌آمیز دارد و ایران، ترکیه و روسیه می‌توانند در جهت اجرایی‌سازی قطعنامه‌های سازمان ملل، آن ۲ همسایه را کمک کنند تا اختلافات خود را در اشکال مسالمت‌آمیز حل کنند.»
باوجوداین برخی از کارشناسان معتقدند بحران قره‌باغ برای ایران خطرآفرین است و ایران نباید در این موضوع نقش میانجیگر را ایفا کند. بهرام امیراحمدیان، کارشناس ارشد مطالعات اوراسیا، در همین راستا بر این نظر است که «بحران قره‌باغ باید به شورای امنیت سازمان ملل واگذار شود. ایران، روسیه و ترکیه در این بحران همسایگان اصلی هستند، اما باید موضوع را به شورای امنیت بسپارند و ازطریق تشکیل یک کمیته دائمی، مسئله را پیش ببرند. ایران نباید در این قضیه نقش میانجیگر را ایفا کند؛ اگر بنا به میانجیگری بود باید به نفع هر دو انجام می‌شد تا بازی برد-بردی را رقم می‌زد. ایران باید اجازه دهد طرفین به راه حلی در این زمینه دست یابند.
ممکن است طرح ایران با موافقت این ۲ کشور همراه نشود.» نظر به اهمیت موضوع، برای بررسی بیشتر آن، سراغ حسن هانی‌زاده، کارشناس مسائل بین‌المللی، رفته‌ایم. هانی‌زاده در پاسخ به این پرسش شهرآرا که آیا ایران ظرفیت و توان میانجیگری میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان را دارد یا نه و اینکه این اقدام تا چه میزان ضرورت دارد، گفت: «با توجه‌به شرایط موجود و احتمال گسترش جنگ میان آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه استراتژیک قره‌باغ، جمهوری اسلامی ایران این نگرانی را دارد که بحران اخیر به یک بحران منطقه‌ای و حتی بین‌المللی بدل شود. از سال ۱۹۹۰ که آذربایجان و ارمنستان از زیر چتر شوروی خارج شدند و به استقلال رسیدند، همواره مسئله قره‌باغ و اختلافات میان این ۲ کشور مورد توجه مقامات جمهوری اسلامی ایران قرار داشته و دارد.
جمهوری اسلامی ایران به‌سبب داشتن مرز مشترک با هر ۲ کشور، طبیعتا از ادامه درگیری‌ها میان ۲ کشور، نگرانی‌هایی دارد که این نگرانی‌ها کاملا مشروع است؛ چراکه ایران ممکن است متحمل آسیب شود. همین الان هم در درگیری‌های اخیر، برخی از روستا‌های مرزی ایران با ۲ کشور درگیر جنگ، آسیب دیده‌اند و چندین راکت به این روستا‌ها پرتاب شده است. اما در این‌میان کشور‌هایی هستند که در تشدید اختلافات میان آذربایجان و ارمنستان نقش دارند و باعث بروز این درگیری‌ها می‌شوند و درحقیقت جنگ میان آذربایجان و ارمنستان یک جنگ نیابتی است. جمهوری اسلامی ایران با توجه‌به سابقه تاریخی این درگیری و رصد آن، می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در حل این بحران داشته باشد.
ایران از یک سو به‌سبب نگاه عاطفی به ارمنستان و از سوی دیگر به سبب روابط گسترده فرهنگی و مذهبی‌ای که با آذربایجان دارد، به مصلحت نمی‌داند که درگیری میان آن‌ها ادامه پیدا کند؛ لذا همواره این آمادگی را دارد که میان ۲ کشور میانجیگری کند. عوامل خارجی در این میان باعث تشدید اختلافات می‌شود. درنتیجه ایران، ترکیه و روسیه به عنوان بازیگران اصلی منطقه باید درکنار یکدیگر بنشینند و راه حلی برای بحران قره‌باغ پیدا کنند و اجازه ندهند جنگ میان ارمنستان و آذربایجان گسترش پیدا کند.» این تحلیلگر سیاسی همچنین در پاسخ به این پرسش که برخی از کارشناسان درزمینه میانجیگری ایران در بحران قره‌باغ ابراز نگرانی کرده‌اند و معتقدند این مهم را باید به دیگر کشور‌ها و سازمان‌های بین‌المللی واگذار کرد، گفت: «آذربایجان و ارمنستان به‌خوبی می‌دانند که ایران چشم طمعی به این ۲ کشور همسایه ندارد، برخلاف قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای که هرکدام بنا به مصلحت خود به این منطقه نگاه می‌کنند.
آذربایجان به سبب برخورداری از ثروت‌های طبیعی مثل گاز و نفت همواره مورد طمع قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده است و ارمنستان نیز به‌واسطه اینکه تنها کشور مسیحی در این منطقه است، موردتوجه کشور‌های اروپایی قرار دارد؛ بنابراین نگاه‌ها درمیان کشور‌های خارجی به ۲ کشور ارمنستان و آذربایجان، کاملا مصلحت‌جویانه است، در‌حالی‌که جمهوری اسلامی ایران تنها نگران این است که اختلافات اخیر منجر به تشدید بحران و خارج شدن آن از مرز‌های ۲ کشور شود. درنتیجه ایران با توجه‌به داشتن مرز مشترک با آذربایجان و ارمنستان و تأثیر مستقیمی که ممکن است دراثر تشدید بحران اخیر متحمل شود، باید با همکاری سایر کشور‌ها و سازمان‌های بین‌المللی، درراستای حل بحران اخیر گام بردارد.»
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
