یوسف انصاری | شهرآرانیوز؛ امروز بیشتر ما کوفته را به ۲ نوع ساده و تبریزی میشناسیم و در کتابهای آشپزی دستور پخت همین ۲ نوع کوفته موجود است. کوفته تبریزی امروز شهرت جهانی دارد و مهارت پخت سنتی کوفته تبریزی بهعنوان اثر ناملموس در فهرست آثار ملی ثبت شده است. در گذشته انواع و اقسام دیگری از کوفته هم رواج داشته و از سفره رعیت تا پادشاه با این غذای لذیذ مزین میشده است.
حاج علیاکبرخان آشپزباشی در کتاب سفره اطعمه، انواع کوفته را که در سفره ناصرالدینشاه قاجار چیده میشده، چنین شرح داده است: «خوان ششم کوفته است و در آن ۱۰ کاسه است: کاسه اول کوفته معلاست و طبخ آن چنان باشد که جعفری و نعناع را خرد کرده، گوشت را هم با پیاز خوب کوبیده، لپه و برنج چلاوی کرده و ادویه و زعفران و نمک مخلوط نموده، در صافی گذارده، لایش تخممرغ نپخته و آلوی بخارایی یا گوجه برقانی یا قیصی خشک با مرغ بریان، درسته گذارده در دیگ. آب را جوش آورده، بیندازند. همینکه نیمپز شد، صافی را بازنمایند و در شکم مرغ زرشک بیدانه و خلال بادام و پسته و خلال نارنج گذارند. بعد از پختهشدن، سرکهشیره یا سکنجبین زده، نعناع داغ نموده، درسته توی ظرف گذارند و آبش را هم رویش ریزند.
کاسه دویم کوفته سفید است و طبخ آن چنان باشد که تره و شبت و ترخان و مرزه را خرد کرده، گوشت را با پیاز کوبیده، با برنج خیسانده و لپه مخلوط کرده و نمک و فلفل زده و دانهدانه گلوله کرده، در دیگ در آب جوش اندازند. اگر خواهند آشدار باشد، برنج و لپه و سبزی هم بعد از کوفته به فاصله چند جوش که کوفته روی آب آمد، توی آن ریخته، بپزند و پیاز داغ کنند. اگر خواهند تخممرغ نپخته و آلوی بخارایی یا گوجه برقانی یا قیصی در آن گذارند.
کاسه سیُم کوفته ریحان است و آن چنان باشد که سبزی ریحان را بهتنهایی مانند کوفته سفید بپزند. آبدار باشد بیآش؛ و پیاز داغ کنند.
کاسه چهارم کوفته تبریزی است و آن چنان باشد که تره و شبت و گوشت دنبهدار و برنج چلاوی کرده و پیاز فراوان و لپه پخته و ادویه زیاد را کوفته کنند. آبدار باشد بیآش.
کاسه پنجم کوفته سرکهشیره است و آن چنان باشد که سبزی آش، سرکهشیره و گوشت و پیاز را کوبیده و ادویه زده، کوفته کنند. خواهند آشدار کنند، خواهند آبدار (آشدار بهمعنای لعابدار است و آبدار به معنای رقیق و بدون لعاب).
کاسه ششم کوفته سماق است. آن هم مانند کوفته سرکهشیره پخته شود، اما آشدار باشد.
کاسه هفتم کوفته آبغوره است و آن مانند کوفته سماق آشدار باشد.
کاسه هشتم کوفته زرشک است. آن هم مانند کوفته سماق آشدار باشد. کاسه نهم کوفته نخودچی است و آن چنان باشد که گوشت را با پیاز کوبیده و نخودچی را هم جدا کوبیده و الک کرده، مخلوط گوشت نموده و گلولهگلوله کوچکتر از کوفته کرده و سرخ نموده در آب انداخته، بپزند. اگر خواهند سرکهشیره زنند و نعناع داغ کنند، آبدار باشد. کاسه دهم کوفتهریزه است و آن چنان باشد که گوشت را با پیاز کوبیده، آب که جوش آمد، بهقدر سر گنجشک آن را گلولهگلوله نموده، بیندازند. آبدار باشد. نمک و فلفل زنند.»