دفاتر تسهیلگری؛ واگذاری کار مردم به مردم

واژه تسهیلگری که دامنه کاربرد آن به‌تازگی در ادبیات عمومی بازآفرینی فضاهای شهری گسترش یافته، با مفاهیم متعددی به استخدام درآمده است که گاهی مکمل، مترادف یا متفاوت است. ضروری است قبل از ورود به مقوله تسهیلگری، از 2عامل اصلی شکل‌گیری آن، یعنی مشارکت و ارتباطات سخن به میان آوریم. مشارکت با مفهوم شراکت و همکاری فعالانه کار در سطوح فردی یا اجتماعی در درون خود ارتباطات را به‌عنوان ابزار اصلی دربردارد. همگرایی، تشریک‌مساعی، نتیجه‌گرایی، تبادل ایده‌ها و تقویت ارزش‌های اخلاقی انگیزه مشارکت را تقویت می‌سازد. دقیقا عکس همین فاکتورها موانع مشارکت را موجب می‌شود. اگر مشارکت را یک فرایند بدانیم، آنچه در هر یک از طیف‌های آن مهم است کار برای مردم، کار با مردم و کار توسط مردم است. برای حفظ فضای همکاری، روابط عادلانه و دوطرفه از ضروریات است. چنان‌چه روابط از نوع چیرگی و تسلط باشد و سایه سلطه‌گری و برتری‌جویی بر روابط حاکم گردد، به‌هیچ‌وجه فضای مشارکتی شکل نخواهد گرفت. حال به مفهوم تسهیلگری برمی‌گردیم. تسهیلگری را ساده‌سازی و کاهش مشکلات حرکت به سمت جلو تعریف کرده‌اند؛ با این دیدگاه تسهیلگر عامل اجرای فرایند ساده‌سازی و کم کردن مشکلات است. انتقال مهارت‌هایی نظیر ابتکار عمل، تصمیم‌سازی، خلاقیت و توانمندسازی نخستین گام در مسیر تسهیلگری است. تسهیلگر باید بستر کار را برای به عهده گرفتن مسئولیت فراهم آورد. تسهیلگران با ارزیابی و هدایت بین نیازها و ظرفیت‌های محلی باید پیوندی منطقی ایجاد نمایند. آن‌گاه‌ که اصطلاح تسهیلگری در حوزه بازآفرینی به استخدام گرفته می‌شود، ضروری است مجموعه‌هایی از روش‌ها و مهارت‌های گروهی به‌کارگیری شود و با ارتباطات صحیح و درک جامع وارد میدان شد. نباید از ذهن دور داشت که تسهیلگری چنان‌چه منجر به هدایت گروه به سمت خاصی گردد، به‌نوعی گرفتار آفت مهمی در این حوزه می‌شویم. نگاهی اجمالی به مأموریت‌های نهاد تسهیلگر روشن می‌سازد اهم وظایف آن در افزایش ظرفیت‌های همکاری درون‌سازمانی، هم‌راستاسازی اهداف، تعاملات اجتماعی، هدایت سرمایه‌های خرد و کلان و بسترسازی همکاری‌های اقتصادی است. مفاهیم متنوع بازآفرینی با تسهیلگری تلفیق و ممزوج گشته و تجزیه‌ناپذیر است. دفاتر تسهیلگری تبلور کاهش حوزه نفوذ دولت و سپردن کار مردم به مردم است. درک صحیح ارزش‌های اجتماعی هر غیرممکن را ممکن و راه را برای توسعه و پیشرفت هموار می‌سازد. شکل‌گیری دفاتر تسهیلگری پاسخ به نیاز حضور فعال مردم در صحنه مدیریت‌شهری است که مفهوم صحیح مشارکت مردمی را در پی دارد. مواجهه هوشیارانه با فرصت ارزنده مشارکت مردم تسهیلگری را بیمه و نتایج حاصل از آن را پربار می‌سازد. مشهد با دارا بودن رتبه دوم کشوری به لحاظ وسعت دارای 66محله در حاشیه شهر با جمعیت ساکن بیش از یک‌میلیون نفر است. هم‌اینک شهرداری 20محله را در اولویت بازآفرینی دارد که مطابق با برنامه تا پایان مهرماه باید دفاتر تسهیلگری را در این 20محله دایر نماید. آنچه اهمیت دارد، شروع آزمایشی در تعدادی محله هدف و مشخص شدن ضعف‌ها و قوت‌های این طرح برای اصلاحات احتمالی برنامه کلی است. دفاتر تسهیلگری مشاور و حلقه اتصال مردم و مدیریت‌شهری است که می‌تواند با پیوند شوراهای محلات و استفاده از توان و تجربه آنان به‌عنوان نهاد مرکزی پیشرفت محلات نقش‌آفرینی نماید.