سید مجتبی منتظری
دبیر ستاد صیانت از حقوق شهروندی شهرداری مشهد
نقش اربعین در تداوم واقعه عاشورا، نقشی بسزا و انکارناپذیر است و روشنگری‌ها و نقش‌آفرینی بزرگانی چون حضرت زینب سلام‌ا... علیها و امام سجاد علیه‌السلام از عاشورا تا اربعین موجب امکان بررسی لایه‌های چندگانه از واقعه عاشورا را میسر ساخته و صاحب‌نظران در طول تاریخ همواره درباره ابعاد مختلف این واقعه بحث و بررسی‌های مختلف کرده‌اند.
راهپیمایی اربعین حسینی که امروز تبدیل به یک نوع مناسک اسلامی گردیده است نیز با همین نگاه درخور بررسی است و ابعاد مختلف و نهانی دارد که از منظر تجلی اقتدار و ظهور و حضور شیعیان در سطح کلان مناسکی شیعی با حضور تنوع ملیت‌ها و مذاهب اسلامی و ادیان الهی تکامل یافته و جلوه‌ای از تحقق تمدن نوین اسلامی را برای جهانیان به نمایش گذاشته است. حضور میلیون‌ها انسان از ملل مختلف در راهپیمایی اربعین به‌عنوان رفتاری جمعی در ابعادی میلیونی و جهانی همراه با کنش‌ها و واکنش‌هایی مالامال از ایثار، عشق، معنویت، احساس و انسانیت که همراه با درک متقابل اطرافیان، کمک به هم‌نوع، پذیرش سختی‌ها برای هدفی آرمانی، تحمل، صبر و شکیبایی، حرکت‌های جمعی، همبستگی و اعتماد بین عاشقان حسین علیه‌السلام با مذاهب و ملیت‌های مختلف و... بیانگر هویت اجتماعی و سرمایه اجتماعی شیعی است. این مناسک علاوه بر تعمق همبستگی میان حاضران، با پیوند زمان و مکان و فضا با حضور میهمانان و میزبانان احساس و رفتار عمیقی را رقم می‌زند که نیاز به بررسی دقیق جامعه‌شناختی و استخراج الگویی دارد که می‌تواند در رخدادهای اجتماعی کشور بهره‌برداری شود. نیاز مبرم اجتماعی که امروز با عنوان‌های مختلفی ازجمله وحدت، انسجام، همدلی و... مطرح می‌گردد و دلایل زیادی برای وجود آن بیان می‌گردد، با تأسی از مدل راهپیمایی اربعین حسینی تحقق‌پذیر است و به‌سادگی به برشمردن ویژگی‌های اجتماعی راهپیمایی اربعین حسینی در چارچوب اسلام رحمانی درخور بررسی است و التزام به چنین ویژگی‌هایی در دیگر ایام، به‌جز اربعین حسینی و در رویدادهای مختلف اجتماعی کشور بدون شک راهگشا خواهد بود.