صدای چرخ‌های پرچم دوزی سیدحسین شریفی در محله راه‌آهن از ۶۰ سال پیش قطع نشده است

فاطمه شوشتری |  شهرآرانیوز؛ اینکه آدم بتواند نان هنرش را بخورد، خیلی شیرین است. زیرا هنر دل می‌خواهد و کاری هم که از دل برآید، بر دل می‌نشیند. سیدحسین شریفی نیز سال‌هاست برای کارهایش از دل مایه می‌گذارد. او از یازده‌سالگی پشت چرخ پرچم‌دوزی نشسته و آن‌قدر زحمت کشیده و خاک این کار را خورده است که حالا برای خودش نام و نشانی دارد. خیلی‌ها به عشق اهل‌بیت و ائمه (ع) حتی از آن سر دنیا هم پرچم سفارش می‌دهند. پرچم‌هایی که ماه‌های محرم و صفر طرف‌دار بیشتری دارد و اگر دنبال دوخت و طراحش بگردیم، معمولا به سیدحسین و مغازه تولیدی‌اش در خیابان شهیدهاشمی‌نژاد خواهیم رسید. مغازه‌ای بزرگ که از ۶۰ سال قبل صدای چرخ‌هایش برای تولید پرچم با نام ائمه‌اطهار (ع) بلند است. همین تجربه سیدحسین نشان داد پرچم‌دوزی در مشهد زنده‌تر از گذشته دنبال می‌شود و شغلی است که می‌شود روی درآمدش حساب بازکرد.

دل باید پای کار باشد

سیدحسین شریفی تک‌پسر سیدعبدا... است. کار پدرش او را در یازده‌سالگی پشت چرخ پرچم‌دوزی نشاند. نوجوان بود و پر از انگیزه. سال‌ها در کنار پدر زحمت کشید و وقتی از سربازی برگشت، تصمیم گرفت برای همیشه نان هنرش را بخورد؛ هنری به نام پرچم‌دوزی که بعد از ۴۰ سال همچنان در آن فعال است: روزی که در مغازه پدرم پشت چرخ نشستم، فکر امروز را نمی‌کردم که نام‌آشنای بازار شوم و مشتریانی نه‌تن‌ها در مشهد، بلکه ایران و حتی کشور‌های اسلامی داشته باشم. علاقه‌مند این کار بودم و هرروز یک بخش آن را از پدرم یاد می‌گرفتم و از دیدن پرچم‌ها در کوچه‌ها و خانه‌ها لذت می‌بردم. هنوز هم این عشق در وجودم هست و وقتی کسی برای یادگرفتن پرچم‌دوزی می‌آید، اول از علاقه‌اش می‌پرسم و از آن مهم‌تر اینکه دلش با این کار هست یا نه. چون پرچم‌دوزی برای ائمه‌اطهار (ع) با خیلی از هنر‌ها فرق می‌کند. باید به‌جز اینکه با دست‌هایت پارچه را زیر چرخ بالا و پایین می‌بری، به قول قدیمی‌ها سیم اتصالی هم بین دلت و ائمه (ع) برقرار باشد، وگرنه زحمت هم بکشی، پرچم‌دوز نمی‌شوی.

دانستن فوت‌وفن لازم است

شریفی موفقیت این روز‌ها را مدیون ذوقی است که در نوجوانی پای این کار ریخته است و تعریف می‌کند: آموختن هنر پرچم‌دوزی کار ساده‌ای نیست. چم‌وخم زیاد دارد. باید پارچه را خوب بشناسی، از انواع دوخت‌ها سر دربیاوری، گل‌دوزی با چرخ‌خیاطی را بیاموزی، کیفیت نخ دستت آمده باشد، ترکیب رنگ‌ها را بلد باشی، خط‌شناس باشی، از طراحی سر دربیاوری، بتوانی پارچه را برش بزنی و.... آموختن این نکته‌ها ذهن باز می‌خواهد. به همین دلیل بهتر است افراد اگر به این شغل علاقه‌مند هستند، از همان چهارده‌پانزده‌سالگی سراغ این کار بروند.

او که از آموزش این هنر به دیگران استقبال می‌کند، می‌گوید: در این کار ابتدا تمیزکاری را یاد می‌دهیم، بعد سرنخ‌زدن و پرداخت کار. بعد از این، نحوه کار با چرخ‌خیاطی را باید یاد بگیرند و بنشینند پشت چرخ. کار با چرخ‌خیاطی هم از توپرکردن طرح پرچم‌ها شروع می‌شود و به دوردوزی می‌رسد. البته در روند آموختن این موارد با نوع پارچه، نوع نخ، خط و... هم آشنا می‌شوند. این مرحله‌ها همه باید به‌ترتیب طی شود تا به طراحی پرچم و برش‌کاری برسد.

سیدحسین با معرفی هریک از این بخش‌ها، میز طراحی را هم نشانمان می‌دهد و تعریف می‌کند: پارچه‌ها از انواع فاستونی، مخمل و ساتن انتخاب می‌شود. بعد برش‌کار طاقه‌های پارچه را در اندازه‌های از قبل تعیین‌شده برش می‌زند که این کار هم دستی و هم با قیچی برقی صورت می‌گیرد. در ادامه پارچه‌ها تک‌به‌تک روی میز طراحی پهن و به‌وسیله کلیشه‌ها طرح‌دار می‌شوند. به این صورت که کلیشه‌ها روی پارچه قرار می‌گیرد و صابون روی آن کشیده می‌شود. سپس طرح افتاده روی پارچه با مداد که از نوع غلط‌گیر است، پررنگ می‌شود. درنهایت با انتخاب رنگ نخ‌ها، برای گل‌دوزی زیر چرخ‌های خیاطی می‌رود. طبق گفته‌های او، دانستن و آموختن همه این مراحل برای نیروی تازه‌کار و تازه‌نفس دست‌کم ۳ سال طول می‌کشد.

پرچم‌های گل‌دوزی نفیس‌تر از چاپی هستند

پرچم‌ها ۲ نوع هستند؛ گل‌دوزی‌شده و چاپی. بیشترشان هم در طرح‌های دایره، مثلث، مربع، مستطیل، لب‌هلالی، اشکی و... دوخته می‌شوند. سید در این‌باره توضیح می‌دهد: در میان همه این‌ها استقبال از نوع مستطیلی بیشتر و تولید آن هم زیاد است. هریک از این شکل‌ها هم براساس اینکه در خارج یا داخل خانه استفاده شوند، جنس پارچه‌شان متفاوت است. پرچم‌هایی که داخل خانه استفاده می‌شود، نوع و کیفیت بهتری دارند و حتی تا ۵۰ سال هم آن‌ها را ضمانت می‌کنیم، اما پارچه بیرون، چون زیر برف و باران و نور است، کیفیت پایین‌تری از پارچه داخل خانه دارد. گل‌دوزی آن‌ها هم براساس انواع نخ‌ها همچون ابریشم، لمه، گلابتون، ترویرا و اولون انجام می‌شود که همه ماندگاری زیادی دارند. به همین دلیل ظریف‌کاری پرچم‌های گل‌دوزی‌شده همچون فرش دست‌باف است که هرچه قدمتش بالاتر می‌رود، باارزش‌تر می‌شود و باوجود قیمت بیشتر، پرچم‌های گل‌دوزی‌شده بین مردم علاقه‌مندان بیشتری نسبت به پرچم‌های چاپی دارد. عرب‌های مشهد هم از این نوع پرچم‌ها زیاد می‌برند و ما با چند کشور مانند عراق، امارات و بحرین هم کار می‌کنیم. چون آن‌ها دنبال کار باکیفیت هستند، از همین نوع گل‌دوزی‌شده سفارش می‌دهند.

خیلی از خانه‌ها پرچم به دیوار دارند

سیدحسین تعریف می‌کند: خوشبختانه با توصیه‌های مقام معظم رهبری درباره اینکه هر خانه یک حسینیه شود، مردم حتی برای جمع خانوادگی‌شان هم پرچم می‌خرند و بازار ما که فصلی است، دچار ضرر نمی‌شود.
او نوع خط را در انتخاب پرچم‌ها مؤثر می‌داند و می‌گوید: به‌عنوان مثال از خط نستعلیق نسبت به عربی و رقعه بیشتر استقبال می‌شود.
سیدحسین که نمونه‌کار‌های فراوانی بر در و دیوار مغازه دارد، به چند آیه قرآن که با اقبال بیشتری روبه‌رو بوده است، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: هریک از این آیه‌ها با نظارت کارشناس مذهبی انتخاب و گل‌دوزی می‌شود. زیرا از نظر زیر و زبر باید درست نشانه‌گذاری شوند و کامل باشند.
او تاکنون صد‌ها شاگرد تربیت کرده و اعتقادش هم بر این است که صاحب نام هریک از این پرچم‌ها به کارش برکت می‌دهد: سود این کار حدود ۴۰ درصد است و اگر از ته دل اعتقاد داشته باشی، برکتش چندین‌برابر می‌شود.

زائر‌ها این بازار را رونق داده‌اند

سیدحسین تأکید می‌کند که برای یاددادن و آموزش نباید خساست به خرج داد و تعریف می‌کند: به هرکس که با علاقه برای یادگرفتن می‌آید، آموزش می‌دهم و اکنون بسیاری از شاگردهایم از من جدا شده‌اند و خداراشکر مستقل کار می‌کنند.
او می‌گوید: پرچم‌دوزی کار فصلی است. صدای چرخ‌ها اعصابت را ضعیف می‌کند و تمرکز روی سوزن چرخ خیاطی نور چشمانت را می‌گیرد. با وجود این، اگر در طراحی خلاق باشیم و در تولید تلاش کنیم و از روش‌های آنلاین فروش استفاده کنیم و در باز و بسته‌کردن مغازه منظم باشیم، درآمد خوبی نصیبمان خواهدشد.
آن‌طور که سیدحسین اشاره می‌کند، با ۲۰۰ میلیون تومان بودجه و یک مغازه بیست‌متری می‌شود پرچم‌دوزی راه انداخت. این کار در مشهد به‌دلیل حضور زائر‌ها بازار خوبی دارد.