سیمان، اسیر سوخت | وقتی کارخانه ها به دلیل کمبود سوخت ناچار به تعطیلی می شوند

ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ اگر وضعیت تامین سوخت بهبود پیدا نکند، بازار سیمان در سال جاری برای بار دوم با چالش روبه رو خواهد شد. شاید همین جمله اول گزارش را منتقدان، شیون قبل از مرگ و باعث ایجاد تشویش در بازار بدانند. اما این هشداری است که برخی تولیدکننده‌های سیمان به دلیل کمبود سوخت و تعطیلی کارخانه‌ها و خطوط تولید می‌دهند. البته باتوجه به خواب بازار ساخت وساز، این پیش بینی برای یکی دو روز آینده صدق نمی‌کند، اما در صورت ادامه وضعیت موجود، بروز شرایط چالشی در ماه‌های آینده دور از انتظار نخواهد بود.

شاید بگویید در این بلبشوی قیمت کالا‌های اساسی، وضعیت بازار سیمان چه اهمیتی دارد. پاسخ این است که وضعیت این بازار اهمیت دارد؛ چون سیمان یکی از نهاده‌های اصلی به کاررفته در ساخت وساز است و بازار ساختمان سازی و قیمت مسکن، منتظر هر تلنگر کوچکی است که ممکن است دومینووار با افزایش قیمت بر سر مصرف کننده نهایی آوار شود. به جز این ها، بار روانی کاهش تولید هرکالا در بازار، موجب تنش در عرضه و تقاضا می‌شود و بازار دلال بازی را داغ می‌کند.

همین هفته پیش بود که عبدالرضا شیخان، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان، در واکنش به حرف‌های اخیر نایب رئیس انجمن شرکت‌های ساختمانی درباره سهم ۵۰ تا ۶۰ درصدی سیمان در هزینه ساخت مسکن، به ایسنا گفت که این موضوع را کاملا تکذیب می‌کنیم. براساس بررسی‌های انجام گرفته، سهم سیمان در قیمت تمام شده ساخت یک مسکن معمولی بین ۱/۲ تا ۴/۲ درصد است.
همین بگومگو‌ها نشان می‌دهد که تغییر قیمت یا میزان عرضه سیمان، ممکن است در عالم واقعی تأثیر چندانی بر بازار مسکن نگذارد، ولی بار روانی آن کم نخواهد بود.

داستان تکراری کمبود انرژی و کاهش تولید سیمان

همین تیرماه امسال بود که قطع برق، بازار سیمان را با چالش روبه رو کرد، قیمت آن را تا کیسه‌ای ۱۱۰ هزار تومان در بازار بالا کشید و بعد از کشمکش‌های فراوان، بالاخره با کاهش مصرف برق و انتقال آن به کارخانه‌ها و همچنین ممنوعیت فروش سیمان در خارج از بورس کالا، فتیله گرانی سیمان پایین کشیده شد. همان روز‌های اول قطعی برق کارخانه‌های سیمان در خراسان رضوی، شهرآرا در گزارشی با تیتر «زیان هنگفت قطع برق؛ روی دوش صنایع» درباره احتمال گرانی سیمان هشدار داد. حالا هم ماجرا تکرا شده است، اما این بار به جای قطع برق با قطع گاز مواجه هستیم.

تقریبا از اواخر آبان، گاز کارخانه‌های سیمان قطع شده و قرار بوده است که از طریق سوخت جایگزین یعنی مازوت این کمبود جبران شود، اما حالا نه خبری از گاز است و نه مازوت دراختیار کارخانه‌ها قرار می‌گیرد و این یعنی هیچ راهی به جز تعطیلی تولید وجود ندارد. درصورت تامین نشدن سوخت موردنیاز کارخانه ها، پیش بینی آینده کار سختی نخواهد بود.

بگذارید همین جا خیلی کوتاه به یک نکته مهم که البته مستقیم به این گزارش مربوط نمی‌شود، اشاره کنیم؛ همه از خطر‌های زیست محیطی سوخت مازوت و غیرقانونی بودن استفاده از آن برای کارخانه‌های نزدیک به شهر‌ها و کلان شهر‌ها خبر داریم، اما بد نیست بدانید این ممنوعیت برای کارخانه‌ای مانند سیمان شرق مشهد که خارج از شهر قرار گرفته است، وجود ندارد.

سوخت جایگزین به دستمان نمی‌رسد

«قرار بود کمبود گاز را با مازوت جبران کنند و ما هم به حرکت بدون توقف کوره‌های سیمان امیدوار بودیم، اما قطعی گاز، طولانی شد و حالا هم خبری از تامین مازوت نیست. هرچند سوخت جایگزین خریده و ذخیره کرده ایم، ذخایر ما بیشتر از دوسه روز دیگر دوام ندارد و این یعنی مجبوریم تولید را کاهش دهیم.» این برشی از درددل‌های معاون بازرگانی و فروش شرکت سیمان شرق مشهد با شهرآراست.

سیدمحمدرضا طباطبایی درباره محدودیت‌های حوزه تولید سیمان می‌گوید: محدودیت تامین قطعات، نوسان نرخ ارز، مشکلات مربوط به تجهیز، نوسازی و بهسازی خطوط تولید، تامین انرژی لازم برای تولید (کمبود برق در تابستان و گاز در زمستان) و درکنار همه این ها، قیمت گذاری دستوری فقط گوشه‌ای از مشکلات تولید در این بخش است.

او ادامه می‌دهد: حالا به این معضلات، افزایش بهای تمام شده تولید سیمان به دلیل گران‌تر بودن مازوت و کارآیی کمتر آن نسبت به گاز را هم اضافه کنید. با وجود همه این معایب حتی این سوخت هم که قرار بوده است برای جلوگیری از تعطیلی کارخانه‌های سیمان به کارخانه داران برسد، به سختی تامین می‌شود یا بهتر است بگوییم فعلا به طور کامل دردسترس نیست.

معاون بازرگانی و فروش شرکت سیمان شرق مشهد به چند ماه قبل برمی گردد و می‌گوید: از اواخر آبان، گاز کارخانه‌های سیمان را قطع کردند. ما مازوت را خریدیم و ذخیره کردیم، اما فکر نمی‌کردیم نتوانیم به صورت مداوم مازوت بخریم و قطعی گاز به این اندازه طولانی شود. همین کمبود سوخت، باعث تعطیلی یکی از کوره‌های سیمان خاکستری و کاهش ۵۰ درصدی ظرفیت تولید سیمان سفید و تولید آهک شده است و اگر تا چند روز دیگر این مشکل حل نشود، شاید مجبور به تعطیلی کوره دوم تولید سیمان خاکستری کارخانه شویم که این به معنی کاهش درآمد‌های پیش بینی شده برای پوشش هزینه‌ها و عمل به تعهدات مالی شرکت است.

طباطبایی با اشاره به اینکه در مجموعه هلدینگ سیمان شرق، شرکت سیمان سفید شرق با ظرفیت تولید هزار تن، بزرگ‌ترین کارخانه تولید سیمان سفید در کشور است، می‌گوید: در این هلدینگ، روزانه ۶هزارو ۵۰۰ تن انواع مختلف سیمان و سالانه حدود ۱۵۰هزار تن انواع آهک تولید می‌شود. این شرکت به طور ویژه تامین سیمان موردنیاز کلان شهر مشهد را به عهده دارد و همچنین ۱۵ کشور، هدف صادراتی محصولات این هلدینگ هستند، از این رو تعطیلی خطوط تولید آن نه فقط بر بازار این محصول اثرگذار خواهد بود، بلکه زنجیره‌ای از کارگران خطوط تولید، بارگیر خانه، رانندگان حمل، عوامل توزیع، پروژه‌های مصرف کننده و... را نیز مستقیم تحت تأثیر قرار خواهد داد؛ چون در این هلدینگ، بیش از هزار نفر به طور مستقیم مشغول به کار هستند.

مازوت؛ ۸۰ درصد گران‌تر از گاز

معاون بازرگانی و فروش شرکت سیمان شرق مشهد در توضیح هزینه تمام شده مازوت و گاز می‌گوید: قیمت مازوت به ازای هرلیتر ۳۰۰ تومان است. اگر این محصول از مشهد حمل شود، لیتری ۸۰ تومان تمام می‌شود و اگر از تهران به دست ما برسد، ۶۷۰ تومان هزینه حمل (به صورت برآوردی) به ازای هرلیتر به آن اضافه می‌شود که در این صورت، بهای تمام شده مازوت از مشهد حدودا لیتری ۳۸۰ تومان و از تهران حدود ۹۷۰ تومان است. اکنون خبری از تامین مازوت از مشهد نیست، اما به طور متوسط از ابتدای قطعی گاز تاکنون، نیمی از نیاز ما از مشهد و نیمی دیگر از تهران تامین شده است.

طباطبایی در ادامه به قیمت گاز اشاره می‌کند و می‌افزاید: قیمت گاز به اضافه ارزش افزوده و عوارض به ازای هرمترمکعب در آبان، ۴۴۶ تومان و در آذر ۶۰۹ تومان بوده است. طبق محاسبات ما، براساس متوسط نرخ‌های سه ماه اخیر برای خرید مازوت و مقایسه آن با قیمت گاز، هزینه تامین انرژی ما از طریق مازوت، ۸۰ درصد بیشتر از گاز است.

او با هشدار درباره اینکه اگر مشکل قطعی گاز و تامین سوخت ادامه پیدا کند، در ماه‌های پیش رو مانند خرداد سال آینده با کمبود سیمان روبه رو خواهیم شد، ادامه می‌دهد: هرچند اکنون در بازار، شاهد افزایش عرضه دربرابر تقاضا هستیم و در کشور نیز مازاد عرضه سیمان داریم، اگر روند تعطیلی خطوط تولید سیمان در کارخانه‌های مختلف ادامه پیدا کند، با رونق ساخت وساز که به طور سنتی از ماه پایانی سال شمسی آغاز می‌شود، احتمال مواجه شدن با کمبود سیمان در ماه‌های آینده وجود دارد.

معاون بازرگانی و فروش شرکت سیمان شرق مشهد با اشاره به مشکل چند سال اخیر صنعت سیمان در قیمت گذاری دستوری و بی توجهی به ارزش‌های جایگزینی و لزوم وجود منابع برای بهسازی، نوسازی، افزایش ظرفیت و هزینه‌های تحقیق و توسعه در قیمت گذاری، اضافه می‌کند: باید در قیمت گذاری، بررسی دقیق تری صورت بگیرد و به نظر کارشناسان صنعت بها داده شود.

تعمیر به جای تولید

مدیرعامل یکی از شرکت‌های تولیدکننده سیمان در خراسان رضوی نیز در این باره به شهرآرا می‌گوید: مازوت به شدت گران است و قیمت تمام شده تولید را افزایش می‌دهد، بنابراین ما هیچ تلاشی برای خرید مازوت نکردیم. کمی ذخیره از سال گذشته داشتیم که همان را مصرف کردیم و بعد کارخانه را خواباندیم.

محمدرضا توکلی زاده می‌افزاید: اکنون مشغول انجام تعمیرات هستیم. تولید نمی‌کنیم، اما عرضه داریم؛ چون از قبل مقداری کلینکر (مواد اولیه تولید سیمان که برای تولید آن نیاز به گاز است) داشتیم.
او ادامه می‌دهد: اکنون به دلیل کاهش شدید تقاضا، هیچ مشکلی از نظر تامین سیمان در بازار وجود ندارد و در این زمینه کمبودی مشاهده نمی‌شود.