بازنشستگی

بازنشستگی به‌معنی کناره‌گیری از ادامه شغل در اثر بالابودن سن و گاه در پی بیماری و ازکارافتادگی است. شخص بازنشسته تا زمانی که زنده است، شخصا از حقوق بازنشستگی استفاده می‌کند و پس از مرگش بازماندگانش واجد شرایط دریافت این مستمری هستند. پایان دوره خدمت برحسب سختی و زیان‌آوربودن کار، سال‌ها فرق می‌کند. همچنین پایان دوره خدمت در کشورهای مختلف متفاوت است.

تأمین اجتماعی

سازمان تأمین اجتماعی ایران یک سازمان بیمه‌گر اجتماعی است. این سازمان عمومی غیردولتی، وظیفه پوشش اجباری بیمه کارگران مزد، حقوق‌بگیر و پوشش اختیاری صاحبان حرفه و شغل‌های آزاد را برعهده دارد.

در قانون تأمین اجتماعی، بازنشستگی به‌صورت زیر تعریف شده است: بازنشستگی یعنی شاغل‌نبودن بیمه‌شده به‌سبب رسیدن به سن بازنشستگی در این قانون. همچنین به تعبیری دیگر، بازنشستگی رسیدن به شرایطی است که براساس آن فرد توان کاری‌اش کم شده است و دیگر قدرت و توانایی سابق را برای ادامه فعالیت و کار ندارد. در جوامع گوناگون باتوجه‌به شرایط اقتصادی و اجتماعی سن بازنشستگی می‌تواند متفاوت باشد؛ از ۵۵سال گرفته تا ۷۰سال.

دلایل بازنشستگی و شرایط آن

به‌دلیل کهولت سن و رسیدن سن بازنشستگی، بازنشستگی در کارهای سخت و زیان‌آور یا مناطق بدآب‌وهوا، شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی. دراین‌زمینه می‌توان به بازنشستگی با ۲۵سال سابقه به‌موجب قانون نوسازی صنایع یا بازنشستگی زودهنگام کارکنان دولت و بازنشستگی زنان با ۲۰سال سابقه اشاره کرد.

شرایط بازنشستگی

برای احراز بازنشستگی در قانون تأمین اجتماعی به 2معیار مهم توجه می‌شود:
۱- رسیدن به سن مقرر در قانون.
۲- داشتن سنوات پرداخت حق بیمه به‌میزان مقرر در قانون تأمین اجتماعی.

مستمری بازنشستگی و نحوه محاسبه آن

فرد پس از پرداخت سالیان سال حق بیمه، پس از رسیدن به سن ذکرشده در قانون، می‌تواند بازنشسته شود و بدون آنکه کار کند، مستمری دریافت کند. مستمری همان مبلغی است که سازمان تأمین اجتماعی به‌صورت ماهانه به‌حساب فرد بازنشسته واریز می‌کند.

طبق ماده77 قانون تأمین اجتماعی، مستمری بازنشستگی عبارت است از یک‌سی‌ام متوسط دستمزد بیمه‌شده، ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه به شرط اینکه از (30/35) سی‌وپنج/سی‌ام متوسط دستمزد تجاوز نکند.

این ماده بیان می‌کند که مستمری دریافتی هر ماه فرد بازنشسته عبارت است از: متوسط دستمزد بیمه‌شده ضرب در تعداد سال‌هایی که حق بیمه پرداخت کرده است، که حداکثر 35سال مورد قبول است، تقسیم بر 30 که فرمول آن به این شکل است:

مستمری بازنشستگی = سنوات پرداخت حق بیمه (حداکثر 35سال) × متوسط دستمزد 30

اما مسئله مهم این است که متوسط دستمزد یادشده در این ماده چیست و چگونه در نظر گرفته می‌شود؟
متوسط دستمزد عبارت است از جمع مزد یا حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه ظرف آخرین 2سال پرداخت حق بیمه تقسیم بر 24. اگر در خلال آن بیمه‌شده مدتی به هر علت کارکرد نداشته باشد، کسر مدت از ماه‌های قبل از 24ماه تأمین می‌شود.

به عبارت دیگر، فرض کنید فردی ماهانه 3میلیون تومان حقوق می‌گیرد، اما آن مبلغی که بابت حق بیمه پرداخت می‌کند، 7درصد یک‌ونیم‌میلیون تومان باشد؛ یعنی در حقیقت نصف حقوق آن مبنای حق بیمه وی قرار می‌گیرد. در این صورت همان یک‌و‌نیم‌میلیون تومان در متوسط دستمزد محاسبه می‌شود.

مسئله مهمی که لازم است به آن توجه شود، این است که فردی به‌دلیل اینکه حق بیمه اندکی پرداخت کرده است و به‌دنبال آن مستمری کمی دریافت خواهد کرد، اگر 2سال آخر میزان حقوق مبنا را افزایش دهد و حق بیمه بیشتری پرداخت کند، دچار مشکل می‌شود؛ زیرا قانون‌گذار بیان کرده است که اگر 2سال آخر نرخ رشد حقوق و دستمزد غیرطبیعی باشد، 5سال آخر در نظر گرفته می‌شود.

در پایان به این نکته توجه شود که عیدی بازنشستگان تأمین اجتماعی تابع مقررات مربوط به عیدی و پاداش کارمندان دولت است و متفاوت از مقررات حاکم بر عیدی کارگران زیر پوشش تأمین اجتماعی است.