سیاست‌های مشوق جمعیتی بدون فرهنگسازی و حمایت مالی و شغلی از خانواده‌ها بی‌نتیجه است.
معصومه متین‌نژاد | شهرآرانیوز؛ بیش از یک دهه است که زنگ خطر کاهش جمعیت با پیامد‌های آن مانند پیری جمعیت، مصرف گرا شدن جامعه، کم شدن رونق اقتصادی و تضعیف قدرت ملی در کشورمان به صدا درآمده است و هرازگاهی شاهد تصویب یا اجرای سیاست‌هایی -هرچند نصفه‌و‌نیمه- به‌منظور تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری هستیم؛ سیاست‌هایی که متأسفانه در این سال‌ها نتیجه مثبتی نداشته است و به‌نظر می‌رسد که هنوز نه خانواده‌ها به ضرورت آن پی برده‌اند نه دولتمردانمان.
واقعیت این است که در هیچ دوره‌ای جمعیت معضل اصلی نبوده، بلکه مشکل همواره در مدیریت آن بوده است و حالا هم تنها راهکار برون‌رفت از این شرایط، تکیه بر سند کلان جمعیتی کشورمان و استفاده درست از مشوق‌های جمعیتی است؛ مشوق‌هایی که در بسیاری از کشورها که شرایطی مشابه با ما را تجربه کرده‌اند، توانسته است به‌خوبی جواب بدهد. اجازه بدهید به‌جای حرف زدن و دادن گزارش‌های طولانی در این‌باره، قدری با آمار و ارقام نگاهی به ساختار جمعیتی کشورمان در سال‌هایی که گذشت، بیندازیم و پس از آن‌هم سیاست‌های مشوق جمعیتی در برخی کشورها را باهم مرور کنیم. (اطلاعات این اینفوگرافی به کمک دکتر غلامرضا حسنی، جامعه‌شناس و مسئول اندیشکده جمعیت، تهیه و تنظیم شده است.)
۸۴.۰۰۰.۰۰۰ نفر
جمعیت کنونی کشورمان با ٣١استان و ٤٦٩شهرستان، بیش از ۸۴ میلیون‌و ۵۵ هزار نفر است.
۲۶.۰۰۰.۰۰۰ خانوار
تعداد کل خانوار‌های کشورمان، ٢٦میلیون‌و٣٨٤هزار برآورد شده است که ٢٠میلیون‌و٣٧٦هزار خانوار آنان در نقاط شهری ساکن هستند.
۴۲.۴۶۷.۰۰۰ نفر مرد
۴۱.۵۸۸.۰۰۰ نفر زن
جمعیت مردان در کشورمان، بیش از زنان است؛ ٤٢میلیون‌و٤٦٧هزار نفر مرد و ٤١میلیون‌و٥٨٨هزار نفر زن.
۶۳.۸۷۶.۰۰۰ نفر شهری
۲۰.۱۷۹.۰۰۰ نفر روستایی
جمعیت شهری، بیشتر از جمعیت روستانشین است؛ ٦٣میلیون‌و٨٧٦هزار نفر در شهر‌ها و ٢٠میلیون‌و١٧٩هزار نفر در روستا‌های کشورمان ساکن هستند.
۱/۶ %
حدود ۴۳ سال پیش، یعنی زمانی که در آغاز راه توسعه بودیم، نرخ باروری کل در ایران
۶/۷ بود و الان به حدود ۱/۶ رسیده است و اگر قرار باشد با همین روند پیش برویم، در سال ۱۴۲۰ شاهد رشد صفر و بعد هم رشد منفی جمعیت در کشور خواهیم بود.
۳ نفر
نرخ باروری مطلوب در جامعه ۲/۵ تا ۳ است و جمعیت سالمند بالای ۶۰ سال کشور هم باید بین ۱۳–۱۲ درصد باشد.
پیش‌بینی ۱۵ ساله جمعیت ایران
تحلیل‌ها و گزارش‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که سالیانه ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار نفر به جمعیت کشور اضافه می‌شود. بر این اساس، جمعیت کشور از حدود ۸۴ میلیون نفر در سال ۱۴۰۰ با ۷ میلیون‌و ۳۹۱ هزار نفر افزایش به ۹۱/۵ میلیون نفر در سال ۱۴۱۵ خواهد رسید. به‌عبارت دیگر، نرخ رشد جمعیت ایران با فرض ادامه همین شرایط، از ۰/۷۷ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۰/۳۶ درصد در سال ۱۴۱۵ خواهد رسید.
یک به ۴ نفر
آینده‌پژوهی جمعیت در ایران نشان می‌دهد با شرایط کنونی، در سال ۲۰۵۰ میلادی به ازای هر چهار نیروی کار ۱۵ تا ۶۴ ساله، یک بازنشسته خواهیم داشت؛ جمعیتی معادل بیش از ۲۲ میلیون نفر.
عوامل مؤثر بر شدت کاهش باروری در ایران
- تغییر در سبک زندگی
- تأخیر در سن ازدواج
- افزایش فاصله بین فرزندان
- تآخیر در آوردن فرزند اول
- سیاست گذاری‌های اشتباه در حوزه تنظیم خانواده و جمعیت در دهه ۱۳۷۰
- اولویت ندادن فرزندآوری از سوی زنان مثل ترغیب به تحصیل، فعالیت‌های اجتماعی و ...
- افزایش هزینه‌های فرزندآوری
راهکار برون‌رفت از شرایط کنونی
پژوهشگران اندیشکده جمعیت، بهترین راهکار برای برون‌رفت از تله جمعیتی کنونی را اجرایی کردن سیاست‌های ابلاغی کلی جمعیت می‌دانند که رهبر معظم انقلاب آن‌ها را در سال ۹۳ در ۱۴ بند تبیین کرده‌اند. در ادامه، نگاه گذرایی بر تعدادی از این سیاست‌ها انداخته‌ایم.
- افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی
- رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزندآوری
- اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران به‌ویژه در دوره بارداری و شیردهی
- توانمندسازی جمعیت در سن کار
- بازتوزیع فضایی و جغرافیایی جمعیت متناسب با ظرفیت زیستی
- حفظ و جذب جمعیت در روستا‌ها و مناطق مرزی و کم‌تراکم
- مدیریت مهاجرت به داخل و خارج، هماهنگ با سیاست‌های کلی جمعیت
- ترویج و نهادینه‌سازی سبک زندگی اسلامی‌ایرانی
- تشویق ایرانیان خارج از کشور برای حضور و سرمایه‌گذاری در داخل کشور
مشوق‌های جمعیتی در برخی کشورها
درست است که کشورمان یکی از سند‌های جامع چشم‌انداز برای افزایش جمعیت در دنیا را داراست، ولی تا زمانی که این سیاست‌ها فقط برروی کاغذ جاخوش کنند، شاهد اتفاق مثبتی در این باره نخواهیم بود. افزون‌بر این، سیاست‌های مشوق جمعیتی در بسیاری از کشورها نیز نشان می‌دهد که حمایت‌های مالی و شغلی از پدر و مادر‌ها و به‌ویژه مادران شاغل، تضمینی بر اجرای این سیاست‌هاست.
انگلیس: اختصاص ۵۲ هفته مرخصی زایمان برای زنان که ۳۹ هفته آن همراه با حقوق است.
نروژ: دادن مرخصی با حقوق به پدر و مادر‌ها برای نگهداری فرزندان.
اسپانیا: پرداخت ۲ هزارو ۵۰۰ یورو برای تولد هر بچه.
چک: اختصاص مرخصی زایمان تا سه سال با شرایط خاص.
اسلواکی: اختصاص دو سال مرخصی زایمان و پرداخت ماهیانه ۲۵۶ یورو تا دوسالگی کودک.
آلمان: پدر‌ها و مادر‌های شاغلی که به‌علت تولد فرزند یا مرخصی دستمزدی دریافت نمی‌کنند، می‌توانند دو‌سوم دستمزد خود را با افزایش ۲.۳۷۵ دلاری در هر ماه از دولت دریافت کنند. کسانی هم که حقوق کمتری دریافت می‌کنند، می‌توانند صددرصد حقوق خود را از دولت دریافت کنند.
فرانسه: خانواده‌ها تا سه سال می‌توانند با ضمانت اینکه به شغل خود برمی‌گردند، در کنار فرزند خود حضور داشته باشند. همچنین دولت از سه‌سالگی تا سن دانشگاه به خانواده‌ها کمک‌هزینه مالی خواهد داد. کاهش مالیات پرداختی، استفاده از امکانات دولتی، کمک‌هزینه استخدام خدمتکار برای کمک به خانواده‌ها و پرداخت سالیانه هزار یورو کمک‌مالی درصورت داشتن فرزند سوم، از دیگر برنامه‌های تشویقی این کشور برای فرزندآوری است.
ژاپن: خانواده‌هایی که فرزند زیر ۱۵ سال دارند، ماهیانه تا ۱۳ هزار ین کمک‌مالی دریافت می‌کنند. پدر و مادر نیز می‌توانند با گرفتن مرخصی با نصف حقوق تا سقف معینی در مرخصی حضور داشته باشند و بدون هیچ تغییری به کار قبلی خود بازگردند.
روسیه: خانواده‌هایی که دارای فرزند می‌شوند، تا سقف معینی از پرداخت مالیات معاف هستند. همچنین برای تربیت فرزندان، حمایت‌های مالی به‌صورت سبد کالا‌های حمایتی و نقدی دریافت می‌کنند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
