نگاهی به وضعیت نمایش‌های رادیویی در مشهد | پرطرفدارترین ژانر رادیو

ریحانه موسوی | شهرآرانیوز؛ در روزگار ما و به ویژه با گسترش شبکه‌های متنوع تلویزیونی و دنیای مجازی، تا حدودی مخاطب رادیو را کاهش داده است، اما بخش نمایش رادیویی هنوز علاقه‌مندان فراوان دارد و بسیاری از نویسندگان همچنان به ژانر محبوب خود وفادار مانده اند. نمایش‌های رادیویی در سال‌هایی با اقبال روبه رو بود و مردم آثاری مثل «قصه‌های شب» یا «قصه ظهر جمعه» را دنبال می‌کردند؛ نمایش‌هایی که نسل‌های قبل با آن‌ها زندگی کرده اند. در دوره‌ای هم تلویزیون آمد و رادیو را تحت الشعاع قرار داد، با این حال نمایش رادیویی همچنان پرطرفدارترین ژانر رادیو به شمار می‌آید. با بیان این مقدمه به سراغ سه هنرمند عرصه نمایش‌های رادیویی مشهد رفته ایم تا با آن‌ها درباره وضعیت این حوزه گپ وگفتی بزنیم.

نمایش؛ پرمخاطب درمیان تولیدات رادیویی

عباس طاهری، نویسنده، بازیگر، تهیه کننده و کارگردان نمایش‌های رادیویی، درباره حال وهوای این روز‌های نمایش‌های رادیویی در مشهد گفت: نمایش رادیویی مانند همیشه سرحال و پرانرژی، مشغول تولید است. مهم‌ترین نکته در این عرصه، کار در مناسبت‌های مختلف است؛ به طور مثال در ماه‌های محرم و صفر، نمایش‌هایی ویژه همین مناسبت‌ها برای شنوندگان رادیو، تهیه می‌شود.
وی افزود: ما بر اساس ذائقه مردم، نمایش‌های رادیویی درخورتوجهی تولید می‌کنیم، بنابراین نمایش رادیویی همیشه پویا و فعال مشغول به کار است.

طاهری با بیان اینکه اتفاقات خوبی در زمینه نمایش رادیو رخ داده است، تصریح کرد: نمایش رادیویی از پرمخاطب‌ترین و جذاب‌ترین بخش‌های تولیدات رادیویی است که مخاطبان به آن توجه خاصی دارند و این موضوع را می‌توان از تلفن‌ها و پیامک‌های مردمی متوجه شد. رادیو یعنی همین مهربانی‌ها که از دلگرمی دادن مخاطب برای عوامل ایجاد می‌شود. اگر غیر از این بود، شاهد برنامه سازی‌های رادیویی نبودیم.

توجه به نیاز مردم

این بازیگر مشهدی با بیان اینکه رادیو یک رسانه دوسویه بین مخاطب و عوامل برنامه ساز است، بیان کرد: اگر شما بیننده تئاتر باشید، حتما می‌دانید که معمولا در یک سالن، تعداد مخاطبان بیشتر از صندلی‌های داخل سالن نیست، اما در حوزه‌ای مانند رادیو به دلیل طول مسیری که امواج طی می‌کنند، مخاطب شما میلیونی است و می‌تواند در هرجای ایران و حتی خارج از کشور باشد.

بازیگر فیلم داستانی «عبور از غبار» یادآوری کرد: اکنون همه رادیو‌های فعال در رسانه، بخش‌های متعدد نمایشی کوتاه و بلند دارند و هرنوع تولیدی در رادیونمایش هست. نمایش به خودی خود و در ذات خود همیشه جذاب بوده است و خواهد بود و استقبال مخاطب را به دنبال خواهد داشت. در تمام کار‌ها فرازونشیب وجود دارد که اتفاق خوبی محسوب می‌شود؛ زیرا رشد و آگاهی به وجود می‌آورد و مسیر پیموده شده را به بالندگی می‌رساند. من فکر می‌کنم این خودشناسی در مجموعه رادیو به خصوص در بخش نمایش، سال هاست به وجود آمده و حضور کارشناسان متخصص و مجرب در این حوزه، همیشه به پیمودن مسیر درست، کمک کرده است.

طاهری راز ماندگاری آثار قدیمی را صداقت و توجه به نیاز مردم دانست و تاکید کرد: تهیه کننده هر برنامه یا نمایش رادیویی و اصولا هر برنامه ساز تلویزیون و سینما، باید در مردم امید و آگاهی ایجاد کند. درست کار کردن، می‌تواند نتایج ماندگاری داشته باشد، مرز‌های زمان و مکان را بشکند و به نیاز مخاطب توجه کند. ما برای مردم با نیت الهی کار می‌کنیم و رسالت همه ما در رسانه، جز این نیست.

مظلومیت رادیو درمقایسه با سیما

همچنین حامد حبیبی، نویسنده و بازیگر نمایش‌های رادیویی، درباره وضعیت امروز رادیونمایش مشهد گفت: هنرمندان و به خصوص افرادی که در حوزه نمایش فعالیت می‌کنند، عشق به این حرفه برایشان از هر چیزی فراتر است و اصلا برایشان بحث مادی مطرح نیست. اما در نمایش رادیویی، میزان دستمزد در مشهد با تهران متفاوت است.

نکته دیگر اینکه در گذشته هنرمندان برای تمرین هم دستمزد دریافت می‌کردند؛ البته معاون جدید صدای مرکز خراسان رضوی اکنون برای نمایش رادیویی اهمیت زیادی قائل شده و پرداختی‌ها هم با حمایت مدیرکل افزایش پیدا کرده است، اما هنوز هنرمندان این حوزه به حمایت بیشتری نیاز دارند؛ زیرا به طورکلی رادیو نسبت به سیما مظلوم واقع شده است.

وی افزود: رادیو به عنوان یکی از وسایل ارتباط جمعی مهم، همچنان جایگاه خاصی دارد و به راحتی می‌توان از آن استفاده کرد. فناوری نیز به کمک آن آمده است و افراد از طریق تلفن همراه همچنان مخاطب رادیو هستند، نمایش‌های رادیویی را دنبال می‌کنند و هنوز به آن تعلق خاطر دارند. نکته دیگر اینکه نمایش رادیویی مثل تئاتر، مخاطب خود را دارد. تعداد این مخاطب شاید درمقایسه با تلویزیون و سینما کمتر به نظر برسد، اما رادیو همچنان طرفداران پرشور خود را از دست نداده است و هنوز افرادی هستند که در بین رسانه‌ها فقط رادیو را دنبال می‌کنند؛ کسانی مانند رانندگان، نگهبانان، کاسب کاران و بسیاری دیگر، از مخاطبان نمایش‌های رادیویی هستند.

حبیبی یادآوری کرد: امروز شاهد هستیم که بسیاری از افراد به جای خواندن کتاب، فایل صوتی و پادکست گوش می‌کنند، حتی می‌توان گفت تعداد مخاطب نمایش رادیویی باتوجه به نیاز روز جامعه، بیشتر شده است.

خاطرات فراموش نشدنی مردم از رادیو

این هنرمند راز ماندگاری آثار قدیمی را نبود رسانه‌ای پر قدرت برای رقابت با رادیو بیان کرد و گفت: در گذشته مردم نمی‌خواستند تغییر رفتار دهند و به سمت تلویزیون کوچ کنند. نکته بعد این است که برنامه‌هایی مانند «راه شب» و «قصه ظهر جمعه» که با صدای بزرگان این عرصه تولید می‌شد، خاطراتی فراموش نشدنی برای مخاطبان بود و لذت خاصی داشت؛ چون رادیو بسیار به مخاطب خود نزدیک است.

بازیگر نمایش‌های رادیویی کشور، یکی از مشکلات این عرصه را نبود نمایشنامه نویس رادیویی بیان کرد و گفت: با وجود اینکه در مشهد نمایشنامه نویسان خوب و بزرگی داریم، بسیاری از آنان با ساختار نمایش رادیویی آشنا نیستند و حتی بار‌ها دیده شده است اگر نمایشی در این حوزه نوشته می‌شود، باز باید یک نمایشنامه نویس رادیویی، آن را برای رادیو تنظیم کند، در غیر این صورت قابلیت ضبط نخواهد داشت.

تأثیر فضای مجازی بر مخاطب

همچنین مهران مطیع، بازیگر تئاتر، سینما، تلویزیون و رادیو، در باره تفاوت بازیگری در رادیو با سایر حوزه‌ها بیان کرد: بازیگری رادیو بسیار دشوار و سخت است؛ البته اگر بخواهیم یک نمایش بسیار خوب و رده بالا تولید کنیم. در تئاتر، سینما و تلویزیون عوامل زیادی در صحنه حضور دارند که به ما کمک می‌کنند تا حس خود را پیدا کنیم، اما در رادیو این ابزار را نداریم و تنها یک استودیو و میکروفون وجود دارد که کار را دشوار می‌کند؛ زیرا بازیگر باید خود با احساس درونی، تفکر و خلاقیت آن نقش را بیافریند و ارائه دهد.

به طورکلی بخش بزرگ تولیدات دراماتیک در رادیو و انتقال آن به مخاطب برعهده بازیگر است. بعد از آن افکت، موسیقی و سایر عوامل قرار دارند، اما کسی که به این کار علاقه‌مند باشد، به راحتی از پس آن بر‌ می‌آید. وی افزود: تاجایی که من اطلاع دارم، در مشهد دو ایستگاه رادیویی درحال ضبط و پخش نمایش‌های رادیویی هستند؛ صداوسیمای خراسان رضوی و ساختمان صبا. من قبل از سال۹۵ در صداوسیمای خراسان رضوی به عنوان بازیگر رادیو فعالیت می‌کردم. ما پیش از افتتاح رادیوزیارت در آن مستقر شدیم، شروع به تولید نمایش کرده، همه آن‌ها را بایگانی کردیم. در بهار ۹۶ که رادیوزیارت روی آنتن رفت، به تدریج این نمایش‌ها در رادیو پخش شد.

این بازیگر ادامه داد: ما در رادیوزیارت چند گروه هستیم که در رقابت با یکدیگر فعالیت می‌کنیم؛ به همین دلیل نمایش‌ها نسبت به چند سال گذشته بسیار بهتر و متفاوت‌تر شده است. زمانی در مشهد، تلویزیون وجود نداشت و تنها وسیله‌ای که ما را سرگرم و اطلاع رسانی می‌کرد، رادیو بود. وقتی تلویزیون آمد و کانال‌های آن افزایش پیدا کرد، مردم کم کم از رادیو فاصله گرفتند، اما هنوز گروهی مخاطب آن هستند و از برنامه هایش لذت می‌برند.

مهران مطیع اظهار کرد: دستمزد‌ها در رادیو نسبت به تلویزیون بسیار کم است. او رمز موفقیت رادیو را بیان حرف دل مردم و رساندن خبر‌های روز به گوش آن‌ها برشمرد و اظهار کرد: رادیو درحال بازگشت به جایگاه اصلی خود است؛ به خصوص نمایش‌های رادیویی که حرف اول را می‌زند. ما اکنون در رادیوزیارت سه نویسنده داریم که با تحقیق و مطالعه، نمایشنامه می‌نویسند و مردم نیز کارهایشان را دوست دارند.

دستمزد کم، عامل دلسرد شدن نویسندگان

این نویسنده، اولین عنصر نمایش رادیویی را متن یا نمایشنامه قوی دانست و بیان کرد: انتخاب بازیگر بجا، کارگردانی تخصصی، صدابرداری خوب و موسیقی متن، می‌تواند یک نمایش بی نقص تولید کند. ریزه کاری‌های زیادی وجود دارد که متن را برجسته می‌کند و در مخاطب، احساس می‌آفریند.
مطیع، نحوه ارزیابی نمایشنامه‌ها و کمبود دستمزد را از عوامل دلسرد شدن نویسندگان بیان کرد و گفت: متن یک نویسنده مانند فرزند اوست و برای آن زحمت زیادی کشیده است، اما گاه بسیار راحت و بدون دلیل قانع کننده‌ای رد می‌شود.

از آن گذشته با شرایط اقتصادی حاکم بر جامعه و دستمزدی که به نویسندگان پرداخت می‌شود، آن‌ها از این کار کناره می‌گیرند. علاوه بر این‌ها تقدیری هم از آنان نمی‌شود که باعث می‌شود نویسندگان ما قلم را کنار بگذارند و به دنبال کار‌های فرعی که هیچ گونه بار فرهنگی و معنوی ندارد، بروند.
وی در پایان ابراز کرد: افراد کمی در اطراف من هستند که نمایش‌های رادیویی را گوش می‌کنند. دلیل این امر نیز وجود تلفن همراه، تلویزیون و فضای مجازی است که باید برای سوق دادن آن‌ها به سمت رادیو تلاش کنیم.