درباره چرچیل که پس از ملی شدن صنعت نفت ایران علیه ایران تحریم وضع کرد

آزاده چشمه سنگی | شهرآرانیوز؛ «دایره‌ای را تصور کنید که خروسی در میان آن قرار گرفته. حالا بدون آنکه خروس از دایره خارج شود، سعی کنید آن را بگیرید. نمی‌شود؟ حالا خروس دیگری به خروس اول اضافه کنید. می‌بینید که هر دو مشغول جنگیدن می‌شوند. حالا می‌توانید از گردن دو خروس بگیرید و بلندشان کنید.»

این تعریف سیاست بود از زبان سیاست مدار مشهور بریتانیا که حاصل ازدواج سیاست مداری بریتانیایی و دختری ثروتمند از آمریکا بود. او که از همان کودکی با اندیشه‌های سیاسی رشد کرده بود بعد‌ها به نمادی از لیبرالیسم شهرت یافت. اما طبل خالی وینستون چرچیل در جنگ جهانی اول، صدایی جز فاجعه و شکست نداشت و در سِمَت لردِ نخست دریاداری، تصمیمات مفتضحانه‌ای گرفت. شانس بزرگ چرچیل، هیتلر بود که وقتی مُرد، از وینستون یک قهرمان ملی ساخت که بریتانیا را از اشغال نازی‌ها نجات داد.

در همین ایام بود که در جایگاه نخست وزیری، هم پیاله روزولت، رئیس جمهور آمریکا شد و در کشاکش جنگ جهانی دوم، یک روز بی خبر به تهران رفت تا در حیاط سفارت شوروی با استالین و روزولت سیگاری بگیراند و بر سر چهره جهان پس از جنگ جهانی دوم توافق کند. این آخرین بار نبود که چرچیل، گستاخانه خود را در خاک ایران، صاحب خانه می‌دید. هرچند دیگر به ایران سفر نکرد، اما ردپای دخالت‌ها و توطئه چینی هایش چندین سال بعد در کشمکش‌های ملی شدن صنعت نفت ایران، پیدا بود.

در همان دوره‌ای که مصدق پس از بیرون راندن انگلیس‌ها از مناطق نفتی جنوب، می‌خواست امتیاز استخراج و صادرات نفت را برای ایران منحصر کند، انگلیس‌ها به دادگاه بین المللی لاهه شکایت بردند، اما زمانی که رأی دادگاه به نفع ایران صادر شد، هم زمان که ۹ فروند ناو جنگی را در مناطق خلیج فارس مستقر کردند، هیئت‌هایی در تهران برای گفتگو اعزام کردند تا مقامات ایرانی را به فروش انحصاری نفت به انگلیس راضی کنند.

مصدق که بر آزادی و استقلال ایران پافشاری می‌کرد، در نهایت نخستین تحریم را در تاریخ ایران را در هجدهم شهریور ۱۳۳۰ تجربه کرد و انگلیس با تهدید خریداران نفت ایران و بلوکه کردن دارایی هایش، موجب بحران ارزی در کشور شد. این تنها دوره اقتصاد بدون نفت در ایران بود که قرار بود با سرمایه اجتماعی ِ اعتماد بین دولت و ملت مدیریت می‌شد.

سیاست‌های مصدق که عرصه را بر انگلیس تنگ کرد، کودتای ۲۸ مرداد با دستور چرچیل و با نقش آفرینی سرویس اطلاعات مخفی بریتانیا و همراهی آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در ایران پیاده شد تا منجر به سرنگونی مصدق شود. این برگ از تاریخ ایران، آغازی بر روند تحریم‌های گوناگون علیه اقتصاد کشور بود. نقطه‌ای که در فرهنگ اصطلاحات عامیانه ایران، انگلیس‌ها را به روباه صفتی نسبت داد و برای همیشه در حافظه جمعی ایرانیان ثبت شد.