افزایش سالانه ۷ هزار دانش‌آموز در مدارس بزرگ‌ترین ناحیه آموزش و پرورش کشور

تکتم جاوید- همه این‌ها درحالیست که برخی مناطق آموزشی در کشور درگیر و دار تهیه ابتدایی‌ترین امکانات آموزشی هستند. مشهد به عنوان یکی از کلان شهر‌های کشور با داشتن حاشیه شهر وسیع مهاجران زیادی را در خود جای داده و آموزش و پرورش این ناحیه با دردسر‌های فراوانی در این مدیریت روبروست. با علی سعیدی، مدیر آموزش و پرورش ناحیه تبادکان گفتگو کردیم تا از کمبود‌ها و امکانات و نقاط قوت حوزه مسئولیتش در بزرگ‌ترین منطقه آموزشی کشور بیشتر بدانیم.

بزرگ‌ترین منطقه آموزش کشور هستیم
آموزش و پرورش تبادکان بزرگ‌ترین منطقه آموزشی کشور است، زیرا تمام حاشیه شهر مشهد و روستا‌های بخش مرکزی مشهد را پوشش می‌دهد. حاشیه این شهر یک میلیون و ۲۵۰ هزارنفر جمعیت دارد یعنی چیزی در حدود یک سوم مردم مشهد حاشیه‌نشین هستند و بخش زیادی هم در منطقه تبادکان ساکن‌اند. منطقه تبادکان ناحیه بسیار وسیعی بیش از ۴ هزار کیلومترمربع از شهرجدید گلبهار، جاده سیمان، کلات، کارده و درزآب تا شمالی‌ترین نقطه که روستای بلغور است را شامل می‌شود. دورترین نقطه این منطقه تا اداره آموزش و پرورش تبادکان ۱۲۰ کیلومتر فاصله دارد. شرقی‌ترین تا غربی‌ترین نقطه در این ناحیه حدود ۱۵۰ کیلومتر از هم دور هستند. در کشور منطقه آموزشی به این شکل نداریم.

۱۳۷ هزار دانش‌آموز در تبادکان تحصیل می‌کنند
جمعیت دانش‌آموزی ما در سال تحصیلی جاری حدود ۱۳۷ هزارنفر بوده و ۸۲۱ کدواحد آموزشی داریم. وقتی از کدواحد سخن می‌گوییم یعنی ممکن است در یک مدرسه در دو یا سه شیفت فرآیند تعلیم و تربیتی انجام شود یا به عنوان مثال دو شیفت ابتدایی داشته‌باشیم و یک شیفت راهنمایی؛ بنابراین در شمارش ۳ کد خواهدبود. همچنین در این منطقه حدود ۶۸۰۰ معلم و ۳۲۰۰ بازنشسته درامر تعلیم و تربیت به ما یاری می‌رسانند.

هرسال ۷ هزار دانش‌آموز به مدارس تبادکان اضافه می‌شود
تبادکان را معمولا با عنوان آموزش و پرورش منطقه محروم تبادکان می‌شناسند. زیرا از نظر فضا، امکانات و تجهیزات تحت فشار است. شاخص سرانه دانش‌آموزی در استاندارد جهانی به ازای هر دانش‌آموز ۵/۸ مترمربع، در کشور ما ۵/۵ مترمربع، در استان ۵/۴ مترمربع و بررسی‌ها نشان می‌دهد در منطقه تبادکان زیر ۲ متر و درخیلی از نواحی زیر ۵/۱ است. در محدوده جاده قدیم سرانه دانش‌آموزی ما ۲/۱ مترمربع اعلام شده‌است.
همین سرانه نشان می‌دهد ما تلنباری و انباشتگی جمعیت داشته‌ایم و به همین دلیل هرچه تلاش می‌کنیم به موج افزایش جمعیت نمی‌رسیم. تقریبا به صورت میانگین هر سال ۷ هزار دانش‌آموز به مدارس ما ما اضافه می‌شوند، اما در سال تحصیلی گذشته ۹ هزاردانش‌آموز اضافه شدند. سال گذشته ۱۳۱ هزار و ۵۰۰ دانش‌آموز داشتیم، ولی امسال ۱۳۷ هزاردانش‌آموز داریم. به علاوه، چون منطقه ما مهاجرپذیر است تا پایان سال هم به این تعداد اضافه می‌شود.

با افتخار می‌گوییم که ما به لحاظ نیرو، غنی‌ترین‌های استان را در ناحیه تبادکان داریم. نیرو‌های جوان، باانگیزه و بانشاط که با تمام وجود به کار آموزش مشغولند، اما زیر پوست این جملات غرورآمیز، یک قصه پرغصه پنهان و ناشی از انباشتگی محرومیت است. آنچه در منطقه تبادکان برای ما مهم است و بیش از هر چیز ما را آزار می‌دهد، محرومیت است.

عدالت ترجیحی یا تبعیض مثبت؟
سند تحول بنیادین دو محور دارد یکی کیفیت و دیگری عدالت آموزشی. تبادکان نیاز به عدالت ترجیحی دارد. زیرا مشکلات این منطقه با اختصاص بودجه‌های عادی برطرف نمی‌شود و باید تبعیض مثبت وجوددداشته‌باشد یعنی در عدالت هم به آن که نیازمندتر، توجه بیشتری کنید. زیرا عقب‌افتادگی بیشتری وجوددارد توجه بیشتری هم نیاز است. در دل دانش‌آموزان این منطقه ۲۲ هزار دانش‌آموز اتباع خارجی داریم. یک سوم دانش‌آموزان اتباع خارجی در منطقه گلشهر و به عبارتی حدود ۱۶ تا ۱۷ درصد کل دانش‌آموزان ما اتباع هستند.

افتتاح ۱۱۲ کلاس درس و ۳۲ پروژه در یکسال گذشته
وقتی از اضافه شدن ۹ هزار دانش‌آموز در یک سال تحصیلی صحبت می‌کنیم باید بدانید که جمعیت بسیاری از نواحی و مناطق آموزش و پرورش در مجموع ۹ هزارنفر است. برخی شهرستان‌ها در کشور وجوددارد که تمام دانش‌آموزان کل شهر ۲ یا ۳ هزار نفر بیشتر نیستند. وقتی می‌گوییم سالی ۹ هزار دانش‌آموز یعنی باید دست‌کم ۳۰۰ کلاس درس به آمار قبلی اضافه شود تا وضعیت موجود را حفظ کنیم.

باوجودی که توفیقات خوبی برای ساخت بدست آوردیم، اما چون نمی‌توانیم به اندازه دانش‌آموز اضافه کنیم همان انباشتگی که درباره آن گفتم رخ می‌دهد. از سال ۹۳ تاکنون بیش از ۱۱۰ پروژه آموزشی در تبادکان از ۳ کلاس تا ۱۲ کلاس ساخته و اضافه شد و خیرین بزرگوار و اداره تجهیز و نوسازی مدارس پای کار آمدند و چیزی درحدود ۸۰۰ کلاس درس به ناحیه تبادکان اضافه شد، اما هرچه تلاش می‌کنیم این موج افزایش جمعیت اینقدر زیاد است که تلاش‌های ما تقریبا به نتیجه مطلوب نمی‌رسد.

کمبود فضا پاشنه آشیل تبادکان
از سال ۹۷ تاکنون تعداد ۱۱۲ کلاس درس و حدود ۳۲ پروژه را افتتاح کردیم. امروز، نزدیک به ۲۰ مدرسه در دست اقدام داریم. ولی با همه این‌ها جمعیت به سرعتی در حال افزایش است که به اهداف خود نمی‌رسیم. درحال حاضر در مناطق بسیاری همه فضا‌های مدرسه را به کلاس تبدیل کردیم. کمبود فضا پاشنه آشیل تبادکان است. ما اگر ۸۰۰ کلاس درس دیگر بسازیم می‌توانیم از بحران خارج شویم و مکان‌های دیگر که تبدیل به کلاس کردیم برگردانیم و اگر ۴۰۰۰ کلاس درس به منطقه ما اضافه شود به شرایط ایده‌آل و مطلوب می‌رسیم..، زیرا در کشور میانگین مدارس دونوبته ۲۰ درصد است ما بیش از ۹۰ درصد هستیم. یعنی بیش از ۹۰ درصد مدارس حاشیه شهر دونوبته هستند با کلاس‌های پرتراکم.

برنامه‌هایی برای آینده
همان‌طور که توضیح دادم برای کاهش مشکلات و کمبود‌ها در حال اجرای برنامه‌هایی هستیم. به عنوان نمونه ۲۰ پروژه در دست اقدام داریم و درحال اضافه کردن ۱۴۸ کلاس درس جدید هستیم. احداث سالن ورزشی وزنه‌برداری و اصلاح ساختار قامتی را در مجموعه الغدیر شروع کردیم. این خیلی اتفاق خوبی است، زیرا سرانه تربیت‌بدنی برای هر دانش‌آموز ما هم اکنون ۲ سانتی‌متر به ازای هر دانش‌آموز است که بسیار ناچیز است.
ما در منطقه تبادکان با وجود این حجم از دانش‌آموز تنها یک کانون فرهنگی تربیتی داریم که بشدت نیاز به افزایش آن در راستای ایجاد مکانی برای گذراندن اوقات فراغت فرزندانمان هستیم. تا به حال استخری وجودنداشت که اولین آن درحال ساخت است و دو پژوهشسرا که به جهت نبود هردو در کوی امیر است. ولی باتوجه به آسیب‌های این منطقه نیاز به دست‌کم دو مرکز مشاوره دیگر داریم.

کمبود نیرو نداریم
درحال حاضر همه کلاس‌ها برگزارمی‌شود و ما با کمبود نیرو مواجه نیستیم، اما در ابتدای سال تحصیلی در سطح عدد بسیار بالایی یعنی هزار و ۱۰۰ نفر کمبودنیرو وجودداشت، اما باوجود جذب نیرو‌های حق‌التدریس و کار اضافه همکاران، مهر آرامی را در تبادکان تجربه کردیم. درعین حال برای سال آینده مشکلات ادامه دارد.

با همه کمک‌ها هنوز کمبود داریم
پروژه‌های اجرایی ما عمدتا یا خیرساز است یا مشارکتی. البته پروژه‌های دولتی هم داریم. هم خیرین مدرسه‌ساز داریم و هم خیرین مدرسه‌یار که در کار تهیه و توزیع موادغذایی یا پوشاک و ... به ما کمک می‌کند. این واقعیت این است که اداره نوسازی و تجهیز مدارس و همچنین خیرین نگاه ویژه‌ایی به تبادکان دارند که اگر نبود دچار سختی‌های شدیدتری می‌شدیم، ولی اینقدر انباشتگی داریم که این کمک‌ها کم هستند.
حاشیه شهر مشهد نجیب‌ترین، انقلابی‌ترین اصیل‌ترین و ارزشی‌ترین مردم را در خود جای داده‌است، اما باید بپذیریم فقر اقتصادی باعث شده در این منطقه دچار آسیب‌های فراوانی باشیم. وجود دانش‌آموزانی که فرزند طلاق، بدسرپرست، بی‌سرپرست و با مشکلات معیشتی هستند دغدغه بزرگی است که کار مدیران و معلمان ما را در مدرسه سخت می‌کند و گاهی به جای اینکه به فرآیند‌های تعلیم و تربیت برسند به دنبال رفع نیاز‌های اولیه دانش‌آموزان مانند تامین یک وعده غذای گرم و لباس، تامین خیر و... هستند. از سوی دیگر نمی‌توانیم توقع داشته‌باشیم که در این منطقه والدین به مدرسه کمک کنند.

دانش‌آموزان را به کلاس درس برگرداندیم
آمار ترک تحصیل به دلیل اینکه بچه‌ها در این منطقه از شهر خیلی زود وارد بازار کار می‌شوند فراوان است، اما با کمک کمیته امداد امام خمینی (ره) و برخی نهاد‌های دیگر درحال انجام اقداماتی هستیم که آمار این ترک تحصیل‌ها را کاهش دهیم. در مقطع ابتدایی و متوسطه اول هم ترک تحصیل داریم، اما پایش‌های خوبی انجام گرفته و به نتایجی رسیدیم. به عنوان مثال در دوره متوسطه اول امسال موفق شدیم بسیاری از دانش‌آموزان را به کلاس برگردانیم. عملکرد رضایت‌بخش بود. اما مسئله مهم بعد از جذب نگه‌داشتن دانش‌آموز در مدرسه است. ممکن است ابتدای سال فرزند را به مدرسه بیاوریم، اما در صورتی که خانواده دچار مشکلات مالی شود هرلحظه از سال تحصیلی ممکن است ترک تحصیل کند. برای نگه‌داشتن بچه‌ها نیاز به کمک سایر دستگاه‌ها داریم.

پیشنهاد تشکیل اداره مستقل آموزش و پرورش
مشکلات آموزش و پرورش تبادکان با بودجه عادی و جاری حل نمی‌شود. اجرای ۱۱۰ پروژه در ۵ سال عدد کمی نیست، اما بودجه اختصاصی حاشیه شهر مشهد باید به صورت ویژه دیده شود. همچنین پیشنهاد می‌کنیم اداره مستقل آموزش و پرورش حاشیه شهر مشهد البته با بودجه ملی نه متداول تشکیل شود.

موفقیت‌های تبادکان در عرصه‌های رقابتی
در این سال‌ها توفیقات خوبی در عرصه‌ها و زمینه‌های مختلف داشته‌ایم. کسب ۴ عنوان جهانی در مسابقات برون‌مرزی، کسب ۱۰ رتبه کشوری در مسابقات فرهنگی و هنری، کسب حدود ۳۵ درصد رتبه‌های کشوری استان در مسابقات فنی، حرفه‌ایی و کارودانش، ۵۲ رتبه برتر استانی و ۱۵ رتبه برتر کشوری در مسابقات، جشنواره‌ها و المپیاد‌های هنرستانی، عناوین قرآنی، ورزشی ورتبه‌های برتر کنکور تنها تعدادی از ده‌ها عنوان بر کسب‌شده دانش‌آموزان، معلمان و کارکنان منطقه آموزش و پرورش تبادکان در سال تحصیلی ۹۷ و ۹۸ است.