گفتگو با پویا ریحانی کارگردان فیلم کوتاه «کاتوره» | معضل جهانی که در مشهد روایت می‌شود

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ مشهد و خراسان هنرمندان فعال و دغدغه‌مند زیادی دارد که با وجود بی مهری‌ها و نبود بودجه تلاش می‌کنند، در دیار خودشان آثاری آسیب شناسانه تولید کنند و در اختیار مردم بگذارند. پویاریحانی یکی از هنرمندان فعال در حوزه تئاتر و فیلم سازی مشهد است که در آثارش معضلات اجتماعی را پیگیری می‌کند.

او پس از ساخت فیلم کوتاه «رازقی» درباره کودکان کار، چندی پیش فیلم کوتاه دیگری با موضوع طلاق و آسیب‌های آن و بچه‌های طلاق را جلو دوربین برد. فیلمی به نام «کاتوره» که در چندین جشنواره خارجی موردتوجه قرار گرفته،  اما فقط دو اکران خصوصی در مشهد داشته است. «کاتوره» رابطه زوجی را نشان می‌دهد که درگیر اختلافاتی هستند و هیچ یک حاضر به گذشت نیستند.

آن‌ها فراموش کرده اند کودکی به واسطه این اتفاق ناخواسته درگیر شرایط سختی شده است. بی تفاوت بودن در روابط و مهارت کافی نداشتن برای شروع زندگی مشترک، نبود آگاهی از اصول و بنیان‌های حل مسئله بین زوجین از جمله مسائلی است که در این فیلم به آن اشاره شده است. مجتبی رادفر، سحر داوودی، سمیرا محمدخانی، حلیاسادات خدادادحسینی، حدیث خسروی، جواد توکلی و امیرعباس راحلی در «کاتوره» به ایفای نقش می‌پردازند. پویا ریحانی و ایرج قهرمانی، تهیه کننده فیلم، در گفتگو با شهرآرا توضیحات بیشتری درباره اثر مشترکشان ارائه کرده اند که در ادامه پیش روی شماست.

روایتی از آسیب‌های ناشی از طلاق

ریحانی درباره فیلم داستانی «کاتوره» بیان می‌کند: کاتوره به معنی سرگشتگی یا حیرانی است و من این فیلم را با نگاه بومی نساخته ام، بلکه تلاش کرده ام با نگاهی جهان شمول به موضوع طلاق بپردازم. او با اشاره به آسیب‌های طلاق برای کودکان می‌گوید: «کاتوره» در ابتدا داستان پسربچه‌ای به نام سهیل را روایت می‌کند که والدینش از یکدیگر جدا شده اند و با آسیب‌های ناشی از طلاق روبه رو شده است. اما در لحظات پایانی، تماشاگر متوجه می‌شود که تمام آنچه تاکنون دیده، یک فیلم در حال تدوین و از قاب مانیتور یک کارگردان بوده است. کارگردان آن فیلم همان «سهیل» است که تلاش کرده داستان کودکی خودش را به تصویر بکشد.

این فیلم ساز ادامه می‌دهد: خود سهیل هم درحال جدایی از همسرش است، اما وقتی تدوین فیلمش تمام می‌شود، پی به اشتباهش می‌برد و با همسرش آشتی می‌کند. ریحانی با اشاره به تولید فیلم «کاتوره» در زمستان ۱۴۰۰ خاطرنشان می‌کند: «کاتوره» فیلمی پانزده دقیقه‌ای است که مراحل فیلم برداری آن، چهار روز و مراحل پس تولیدش حدود پانزده روز طول کشیده است. به گفته او این فیلم با پشتیبانی دفتر انجمن سینمای جوانان ایران مشهد در غرب مشهد ساخته شده و مدیریت پروژه و پشتیبانی فنی تصویر و صدای آن را مجموعه فرهنگی و سینمایی تصاویر ماندگار برعهده داشته است.

استقبال از «کاتوره» در جشنواره‌های خارجی

ریحانی درباره حضور فیلم «کاتوره» در رویداد‌های خارجی نیز توضیح می‌دهد: خوشبختانه تا به امروز برای فیلم اتفاقات خوبی رخ داده است که از میان آن‌ها می‌توان به دریافت جایزه شایستگی از جشنواره «آکولید» آمریکا، کسب عنوان فیلم برگزیده نگاه مردمی و بهترین کارگردانی از جشنواره WTIFF (درخت حکمت) هندوستان اشاره کرد.

این فیلم ساز با اشاره به راهیابی اثرش به بخش نیمه نهایی جشنواره فیلم کوتاه کن فرانسه بیان می‌کند: بیش از ۱۴ هزار فیلم به این رویداد جهانی رسیده بود که از میان آن‌ها ۱۲۰ اثر برای بخش رقابت انتخاب شدند. به نظرم همین راهیابی به بخش مسابقه جشنواره برای فیلم «کاتوره» اتفاق خیلی خوبی بود. ریحانی درباره حضور فیلم «کاتوره» در جشنواره‌های داخلی نیز یادآور می‌شود: می‌خواستم «کاتوره» را به جشنواره داخلی که اتفاقاً موضوع آن هم درباره طلاق و استحکام خانواده بود بفرستم که، چون یازده ساعت از اتمام فرصت فراخوان گذشته بود، کار را برای حضور در بخش رقابت قبول نکردند.

درحالی که همین اتفاق برای حضور «کاتوره» در جشنواره فیلم هندوستان هم افتاد، ولی آن‌ها کار را پذیرفتند. ازاین رو تصمیم گرفتم فیلم را فقط برای جشنواره‌های خارجی بفرستم، چون آن‌ها خروجی اثر را از لحاظ هنری و محتوایی بررسی می‌کنند و برایشان مهم نیست اثر با چه دوربینی ساخته شده یا بازیگرانش چه کسانی هستند.
او ادامه می‌دهد: «کاتوره» یک بار در سینما هویزه و یک بار در مؤسسه فرهنگی هنری تصاویر ماندگار اکران شده است. اما احتمال دارد بعد از پایان حضور آن در جشنواره‌ها برای اکران آنلاین اقدام کنیم.

نقش مؤثر رسانه در بیان معضلات اجتماعی

ریحانی درباره علت پرداختن به موضوع طلاق در فیلمش نیز توضیح می‌دهد: طلاق یکی از دغدغه‌های نه تنها کشور ما بلکه تمام جهان است. متأسفانه گاهی اوقات زن و مرد بدون شناخت شخصیت یکدیگر ازدواج می‌کنند که باعث می‌شود در مسیر زندگی مشترکشان دچار مشکل شوند. اگر صاحب فرزند باشند، مشکلات گریبان گیر او هم می‌شود و بر روح و روانش تأثیر می‌گذارد. درنتیجه تصمیم گرفتم زندگی را از دید یک کودک طلاق روایت کنم، آن هم کودکی که کارگردان و فرهنگ ساز شده است.

این فیلم ساز تأکید می‌کند: رسانه‌ها نقش مؤثری در بیان آسیب‌ها و معضلات اجتماعی دارند و می‌توانند فرهنگ سازی کنند. در واقع وقتی قرار است درباره موضوعی اجتماعی صحبت شود، اگر رسانه‌ها روی آن تمرکز کنند می‌توانند کم کم آن را به فرهنگ عمومی تبدیل کنند. او که نویسندگی کار را نیز خودش برعهده داشته است ادامه می‌دهد: من در پایان فیلم «کاتوره» به زبان سینما به تماشاگران تلنگر می‌زنم که در هر فرهنگی و در هر نگرشی، خروجی طلاق، خروجی تلخی خواهد بود.

چالش بزرگ نبود پول

ریحانی در بخش دیگری از صحبت هایش درباره مشکلات فیلم سازی در مشهد، می‌گوید: مشهد بازیگران، کارگردانان و درمجموع پتانسیل هنری خیلی خوبی دارد، اما با چالش بزرگ نداشتن حمایت مالی و پول روبه روست.
او ادامه می‌دهد: متأسفانه ساختن فیلم در شرایط این روز‌های جامعه به شدت گران و کمرشکن است و من فیلم «کاتوره» را با کمترین بودجه ممکن ساخته ام.

ریحانی با اشاره به اختصاص بودجه بیشتر به شهر تهران، بیان می‌کند: متأسفانه تمام اتفاقات خوبی که می‌تواند برای عوامل سینما رخ دهد، در پایتخت متمرکز شده است. باوجوداین فکر می‌کنم اگر یک اثر باکیفیت در شهر‌های دیگر هم تولید شود، درهرحال راهش را پیدا می‌کند و دیده خواهد شد.
این فیلم ساز یادآور می‌شود: این روز‌ها به واسطه وجود اینترنت و فضای مجازی، تمام دنیا به یکدیگر متصل شده اند و اینکه فیلمی کجا تولید شود، اهمیت چندانی ندارد؛ چون هر تماشاگر در هرکجا که باشد می‌تواند به تماشای آن اثر بنشیند، به عنوان مثال سریال «نوروز رنگی» در مشهد تولید شد، اما مورد توجه تمام کشور قرار گرفت.

به نظر او ظرفیت لازم برای فیلم سازی در مشهد وجود دارد، اما حمایت مالی در این شهر نسبت به تهران بسیار کمتر است. ریحانی که امیدوار است بتواند برای ساخت آثار آینده خود حامی مالی پیدا کند، خاطرنشان می‌کند: من برای جشنواره فیلم‌های صدثانیه‌ای پنج فیلم نامه فرستادم که هرکدام حمایت شود ساختش را آغاز خواهم کرد. همچنین در حال برنامه ریزی هستم تا سال آینده تولید یک فیلم بلند را کلید بزنم.

ایرج قهرمانی، تهیه کننده «کاتوره»: فرهنگ سازی برای فرزندآوری

ایرج قهرمانی تهیه کننده فیلم کوتاه «کاتوره» نیز درباره این اثر توضیح می‌دهد: «کاتوره» اثری اجتماعی است که سعی دارد خانواده‌ها را با مسئولیت هایشان آشنا کند. در واقع این فیلم به آسیب شناسی موضوع طلاق می‌پردازد و همچنین نگاهی به مشکلات تک فرزندی دارد، یعنی برای فرزندآوری هم فرهنگ سازی می‌کند.

او همچنین یادآور می‌شود: فیلم‌هایی مانند «کاتوره» باید حمایت شوند، ولی مسئولان به این موضوع توجه نمی‌کنند و من نمی‌دانم که میلیارد‌ها تومان بودجه فرهنگی که هرساله تصویب می‌شود، کجا هزینه می‌شود؟ قهرمانی درباره مشکلات تهیه کنندگی و تولید فیلم در مشهد نیز می‌گوید: کارکردن در مشهد بسیار سخت است و باوجودآنکه ۷۵ درصد هنرمندان کشور از این خطه فعالیتشان را شروع کرده اند، هنوز خود شهر ما نتوانسته است به طورجدی وارد حوزه تولید فیلم بلند شود.
او ادامه می‌دهد: متأسفانه خود هنرمندان مشهد زیر پای هم را خالی می‌کنند و نمی‌گذارند اتفاقات خوبی رقم بخورد، درحالی که هنرمندان تهرانی یکدیگر را حمایت می‌کنند و دست هم را می‌گیرند. از طرف دیگر مسئولان شهر مشهد هم کاری برای تولید انجام نمی‌دهند، چون شناختی از هنر ندارند.