نگاه‌هایی از گذشته به آینده

برهه ۱۰ روزه ۱۲ تا ۲۲ بهمن ۵۷ مهم‌ترین و حساس‌ترین روز‌های انقلاب بود. زیست مردم و انقلابیون تقریبا در خیابان‌ها خلاصه شده بود. روزانه در جای جای  شهر‌های مختلف تجمعات بزرگی در حمایت از انقلاب صورت می‌گرفت. بعد از روز ۱۷ بهمن و معرفی دولت موقت به ریاست مهدی بازرگان از سوی امام خمینی (ره)، روز ۱۸ بهمن طرف داران بختیار و رژیم در ورزشگاه امجدیه تجمع کردند. این اتفاق باعث شد حضور مردم از قشر‌های مختلف با اعتقادات مختلف اعم از زن و مرد به صورت تجمع در حمایت از انقلاب اسلامی بیشتر شود.

دیوید بارنت، عکاس امریکایی آن روز‌های مجله تایم، از شاخص‌ترین عکاس‌هایی است که در اوج روز‌های انقلاب در ایران حضور داشته و از اتفاقات زیادی در آن روز‌ها عکاسی کرده است. بارنت که جوایز بسیار زیاد و معتبری را در حوزه عکاسی کسب کرده است معروف است به «مردی که از هیچ مأموریتی دست خالی بر نمی‌گردد». او ۴۴ روز از روز‌های آخر حضور پهلوی تا پیروزی انقلاب را در ایران حضور داشته و عکاسی کرده است. بعد‌ها در سال ۲۰۰۹ کتابی با عنوان «۴۴ روز ایران و بازسازی دوباره جهان» از عکس‌های او چاپ شد.

عکس منتخب این یادداشت یکی از عکس‌های بارنت است که خودش در توضیح عکس نوشته است «تظاهرات ضد شاه در تهران» برای عکس‌های بارنت‌ می‌توان از زوایای مختلفی تحلیل نوشت و آن‌ها را بررسی کرد، اما از نظر نگارنده این یادداشت، یکی از شاخصه‌های عکس‌های او که تبدیل به امضای او شده است وجود نگاه یا نگاه‌هایی همراه با مغناطیس برای مخاطب است.

در اغلب عکس‌های او یک نفر یا تعدادی از آدم‌ها مستقیم به دوربین نگاه می‌کنند، این اتفاق ممکن است به دلیل چهره خاص خود بارنت با مو‌هایی فر انبوه، عینک گرد و اغلب چند دوربین که باعث جلب توجه می‌شد؛ رخ داده باشد، اما هوشمندانه باعث شده است که اتفاق محدود به چارچوب قاب نباشد و خود را به بیرون از کادر تسری بدهد و از سکون در آید.

در عکس «تظاهرات ضد شاه» ما با انبوه فشرده‌ای از جمعیت روبه رو هستیم. نگاه بسیاری از آن‌ها به لنز دوربین دوخته شده و بی حرکت مانده است، اما در زمان آینده پس از عکاسی تبدیل به نگاهی شده از گذشته به حال، که اکنون چشم درچشم مخاطب می‌نگرد. ظرفیت این نوع کادر عکاسانه باعث می‌شود رخداد‌های درون کادر در امروز و اکنون گسترش بیابند و معنا شوند و مورد پرسش قرار بگیرند- چرا که کنش و حضور تمام افراد درون عکس در واقعیت تاریخی هم برای آینده است- و این گونه به جز سویه تاریخی رخداد درون عکس به خوانش‌های متبادر مجموعه و چند سویه شدن معنای آن کمک کرده است.