وداع با ماه رجب

وداع همچون آشنایی و گاه بیش از آن می‌تواند ردپای عمیقی در زندگی و خاطرات ما برجای بگذارد. خاطراتی که گاه با یادآوری‌شان لبخندی بر لب آورده یا قلبمان فشرده می‌شود.

باوجوداین، فرصت وداع از موهبت‌هایی است که نصیب هر فردی نمی‌شود. درست است که وداع‌کردن برای بیشتر ما سخت است و برای هر کداممان یادآور خوشی‌ها و ناخوشی‌های متعددی است، اما واژه وداع بیشتر از آنکه با شادی پیوند خورده باشد، در خودش معنای حرمان و فقدان را مستتر دارد و حتی زمانی که امید بازگشت پس از وداع وجود دارد، به هرحال ما مدتی از شخص یا چیزی محروم می‌شویم. این محرومیت و دوری فقط در جدایی از اشخاص معنا پیدا نمی‌کند، بسیاری از ما در طول زندگی وداع با خانه، شهر، گروه و حتی فرصت و معنایی را هم تجربه می‌کنیم.

در مضامین دینی نیز ما با مفهوم وداع در موارد مختلفی روبه‌رو می‌شویم؛ ائمه اطهار (ع) و بزرگان دین در رویارویی با موارد بسیاری، چون اتمام اعمال دینی، مثل حج و زیارت و یا اتمام روز‌های مقدس خداوند، مانند ماه‌های مختلف دعا‌ها و اذکاری برای وداع با آن‌ها داشته‌اند. وداع‌هایی که حاوی تذکراتی برای جلب توجه و بیداری درباره شأن و قدر این افراد، ایام و مکان‌هاست. کافی است به کتاب مفاتیح‌الجنان رجوع کنید تا مجموعه‌ای از دعا‌های وداع را ببینید که از ائمه اطهار (ع) درباره وداع با اوقات و ایام روایت شده است.

از بهترین ماه‌های سال، ماه رجب است که در آن حضرت علی (ع) که شأن و قدر و عظمت وجودش هنوز برای بسیاری ناشناخته است، در آن پای به دنیا گذاشته است. بدیهی است برای وداع از این ماه عظیم، اعمال و آدابی آمده باشد. سفارش شده است در روز آخر و روز وداع با این ماه، مطهر باشیم؛ یعنی غسل کرده و روزه‌دار باشیم که در این حالات وداع این ماه برای ما بهتر است و به‌اندازه سعی خود تلاش کرده‌ایم، منزلت و جایگاه این ماه را به‌جای آوریم.

بر اساس کتاب المراقبات، آیت‌ا... میرزا جواد آقای ملکی تبریزی، از بزرگان دینی که برنامه‌های عبادی آن از آیات و روایات ائمه اطهار (ع) جمع‌آوری شده است اعمال روز آخر رجب این‌گونه توصیه شده است: «از مهم‌ترین اعمال این روز خواندن قسمت سوم نماز سلمان است.» پیامبر (ص) درباره این نماز به حضرت سلمان می‌گوید که هیچ مؤمنی این نماز را نمی‌گزارد، مگر اینکه همه گناهان صغیره و کبیره‌اش محو می‌شود.

در ادامه اعمال روز آخر ماه رجب، آیت‌ا... ملکی تبریزی می‌گوید: در این روز باید در عرضه اعمال و عرض ناتوانی و کوتاهی خود تلاش کرده و همراه با اعتراف صادقانه و حیایی خالص و با وارد شدن از در فضل بزرگ او برای تمام حالات و اعمال خود چاره‌جویی کرده و آنان را اصلاح کند؛ و با دوستان روسفید خداوند به او متوسل شود که او کریم بوده و کرامت را برای اولیا و بندگانی که به‌دنبال وسیله‌ای به در او آمده و محتاج به رحمتش هستند، دوست دارد.»

میرزا جواد آقای ملکی تبریزی در کتاب خود همچنین آورده است: «امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء؛‌ای کسی که وقتی او را بخوانند بیچارگان را اجابت کرده و گرفتاری‌شان را برطرف می‌کند.» و از این بابت که او «کریم العفو» است و «کریم العفو» را به کسی که گناهان را بخشیده و آن‌ها را تبدیل به چند برابر نیکی می‌کند، تعبیر کرده‌اند.

در این روز خوب است که در مقابل خداوند عالم حالت فروتنی و تواضع را رعایت کنیم و به آنچه هستیم واقف باشیم که ذره در مقابل بی‌نهایت سر فروآورده و معترف به کوچکی خود است، همان‌گونه که عاشق در مقابل معشوق رفتار می‌کند و امید دارد تا مقبول افتد. حسن ظن خود به پروردگار را حفظ کرده و امید داشته باشیم تا در این آخرین روز ماه رجب، شامل رحمت او قرار بگیریم.

در توضیح ساده چگونگی خواندن قسمت سوم نماز سلمان می‌توان این‌طور آن را تشریح کرد که ۱۰ رکعت نماز است که بعد از هر دو رکعت، سلام می‌دهیم و در هر رکعت یک‌مرتبه سوره «حمد»، سه مرتبه «توحید» و سه مرتبه «قل یا ای‌ها الکافرون» را می‌خوانیم و پس از هر سلام دست‌ها را بلند کرده و می‌گوییم: «لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیک لَهُ لَهُ الْمُلْک وَ لَهُ الْحَمْدُ یحْیی وَ یمِیتُ وَ هُوَ حَی لا یمُوتُ بِیدِهِ الْخَیرُ وَ هُوَ عَلَی کلِّ شَی ءٍ قَدِیرٌ»

یعنی معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی‌شریک است، فرمانروایی و سپاس، تنها برای اوست. زنده می‌کند و می‌میراند و اوست زنده‌ای که نمی‌میرد. خیر به دست اوست و او بر هر کاری تواناست؛ و در روز آخر ماه رجب بعد از: «عَلَی کلِّ شَی ءٍ قَدِیرٌ" بگویم: «وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ.» یعنی او بر هر کاری تواناست. خدایا بر محمد و خاندان پاکش درود فرست و جنبش و نیرویی جز به خدا نیست، خدای برتر و بزرگ.